Lisa (25) is niet per se iemand die zichzelf geregeld voorbijloopt of haar eigen grenzen niet kent. Maar toch heeft de kraamperiode haar totaal overvallen; ze had geen seconde tijd voor zichzelf. 'We hadden dubbel pech,' vertelt ze. 'Onze dochter Kris heeft een iets te korte tongriem en een slecht zuigreflex, dus ze dronk slecht. En áls ze dronk, deed ze er twee uur over voordat haar buik vol zat.' Dan kon Lisa even bijkomen. Met de nadruk op even, want een uur na de laatste voeding zette Kris het vaak alweer op een huilen.
'Ik was echt alleen maar bezig met voeden, voeden, voeden. Terwijl ik best wel op was en fysiek en mentaal nog lang niet de oude was, moest mijn lijf ondertussen wel gewoon presteren. Dat was nogal zwaar.' Daarom besloot ze een paar dagen na de bevalling om een postpartumbehandelaar te bellen. Ze had haar eerder gesproken op een babybeurs en dacht: die moet ik in gedachten houden, dat kan nog weleens van pas komen.
Kaarsjes aan
De behandelaar maakte de slaapkamer klaar, legde er handdoeken neer, deed de gordijnen dicht, stak geurkaarsen aan en zette een rustgevend muziekje op. Ze nam kruiden mee en een speciale stoel met een gat erin. Daar mocht Lisa op gaan zitten, met alleen een badjas en warme sokken aan, terwijl er onder de stoel een heet kruidenbadje stond te stomen. Op veilige afstand natuurlijk, waardoor Lisa de zachte, hete stoom tegen haar toch wel beurse vagina voelde opstijgen.
'Dat was eventjes gek, maar daarna vooral heel fijn,' weet ze nog. 'Het werd heel warm vanbinnen. Ik ben twee keer geknipt, had hechtingen, mijn lijf had het best zwaar te verduren gehad en plassen en zitten deed enorm pijn. Dit was denk ik het eerste 'zachte' dat ik daaronder voelde. En het was het eerste moment dat ik echt tijd voor mezelf had. Mijn dochter was bij mijn schoonouders, nu ging het alleen maar even om mij. Dat had ik zo gemist.'
Post partum
Post partum betekent letterlijk: na (post) de bevalling (partus). Zo'n behandeling vindt vaak plaats in de eerste of tweede kraamweek en bestaat vaak uit 'yoni stomen' (yoni is de tantrische term voor 'heilige tempel': de vrouwelijke geslachtsdelen), een massage en het buikbinden. Het doel van het stomen? De vagina, en dus ook de baarmoeder, ondersteunen in het herstelproces. Maar ook: de moeder even haar eigen moment gunnen. Zonder baby.
Over de hele wereld
De bijna honderd graden hete stoom zou zorgen voor een goede doorbloeding en een betere genezing van de wond en eventuele hechtingen. Bovendien zou het verlichtend werken voor de net bevallen vrouw. De behandeling is afkomstig uit Azië: volgens de Chinese geneeskunde zijn de eerste veertig dagen na de bevalling gelijk aan de komende veertig jaar van jou en je baby.
Ook in Suriname, Kaapverdië, delen van Marokko en Turkije worden postpartumbehandelingen gedaan: elk land heeft zijn eigen kruiden. Zo leerde de 33-jarige Nurdan Atasever het van haar Turkse moeder en haar oma. 'Ik deed het altijd om mijn menstruatiepijn te verzachten en later nadat ik was bevallen. Net zoals ik mijn gezicht weleens verwen met maskertjes, verwen ik mijn vagina met stoom en lekkere kruiden.' Het voelt, zo zegt ze, 'alsof er een warme, zachte wolk' tegenaan komt.
Zonder keurmerk
Inmiddels mag Atasever zichzelf ook opleider noemen. Omdat postpartumbehandelingen nog vrij nieuw en onbekend zijn, bestaat er (nog) geen register voor opgeleide behandelaars om de kwaliteit en betrouwbaarheid te verzekeren – zoals dat bij bijvoorbeeld psychologen en fysiotherapeuten wel het geval is. Een officieel keurmerk is er ook niet, stelt behandelaar Marieke van den Ouden. 'Voor nu is het belangrijk om goed te letten op de opleiding en achtergrond van de behandelaar,' zegt ze. Zo is er een officieel Postnatal Support Network dat wereldwijd bekend is en die erkende opleidingen aanbiedt. Atasevers cursus is geaccrediteerd door de NBvD, de Nederlandse Beroepsvereniging voor Doula's.
Een beetje gek
Ook gynaecoloog Ruud Bekkers van het Catharina Ziekenhuis in Eindhoven ziet dat dit soort behandelingen steeds populairder wordt. Het past volgens hem prima in het 'zelfzorgstraatje' van zwangerschapsmassages, zwangerschapsyoga en meditatief bevallen. 'We zijn steeds meer bezig met de geestelijke gemoedstoestand van kersverse moeders en dat is volgens mij alleen maar goed, en ook nodig.'
Lees ook: Alles wat je moet weten over zwangerschapsyoga
Get yourself together
Zo besloot Marieke van den Ouden zich te verdiepen in de materie toen ze bij haar vriendinnen en zus zag hoe heftig de kraamtranen konden zijn. 'Er werd van hen verwacht dat ze weer zo op de been waren. Zo van: get yourself together en gáán. Terwijl een kind krijgen fysiek en psychisch zo groots is. Ik dacht: is hier nou niets voor?'
Ze ging naar Bali, leerde daar alles over de buikbindtechniek en de yoni steam en richtte terug in Nederland haar eigen bedrijf op. 'Vrouwen vinden het soms een beetje gek, stoom tegen je vagina, maar heel veel schroom zie ik niet,' zegt Van den Ouden. 'Vrouwen die net zijn bevallen, hebben al zo veel met hun benen wijd gelegen. Dit is voor hen vaak de eerste keer in lange tijd dat er daar beneden iets gebeurt wat níét pijnlijk is.'
Verkoelende kruiden
Van den Ouden werkt met Oosterse kruiden, zoals kara boon (kamfer), dat zorgt voor een mintachtige sensatie. 'Het verkoelt lekker rondom de hechtingen.' Vanwege die hechtingen en de wond die bij een bevalling ontstaat, is het belangrijk dat de behandeling pas na vijf dagen of later plaatsvindt. Ook checkt Van den Ouden altijd via de kraamzorg hoe de gezondheid van de vrouw is. Lage bloeddruk Misselijk? Dan liever geen stoombehandeling, want: 'Soms wordt bloedverlies erdoor op gang gebracht.' Niet dat het er met bakken uitkomt; vergelijk het met menstrueren, of licht vloeien.
Oergevoel
Het is volgens Van den Ouden overigens niet alleen maar iets fysieks. 'Zonder het te zweverig te maken: voor vrouwen is de yoni steam vaak ook een moment waarop de tranen komen. Het is een soort knuffel van binnenuit, een besef van: het komt wel goed. Er komt ook vaak een soort oergevoel vrij, heel bijzonder om te zien. Soms zijn het tranen van verdriet, omdat er een spoedkeizersnee aan te pas moest komen waar de vrouw van baalt. Of juist tranen van geluk: dat er gewoon een kínd is.'
Tijd voor jezelf
Volgens Van den Ouden is er normaal gesproken weinig plek voor dat soort emoties in de eerste weken. 'We hebben kraamzorg en dat is fantastisch, maar ook wel vooral gericht op de praktische kant: zo doe je een luier om, zo weet je of je baby honger heeft. Het draait vooral om het kind en niet zozeer om de moeder. Als ik kom, is het vaak de eerste keer dat ze zich even niet om hun kind hoeven te bekommeren. Soms zie ik de baby niet eens. Ik kom écht voor de vrouw, en voor de vrouw alleen.'
Bevallen en weer door
'Heerlijk,' noemt Drees (39) dat spaarzame moment voor zichzelf. Ze was net bevallen van haar derde, was nieuwsgierig naar de behandeling en besloot die voor haar werk als journalist uit te proberen. 'Ik wilde het weleens ervaren. En daarna dacht ik: had ik dit maar eerder gedaan.' Bij haar eerste twee kinderen had Drees niet zo door dat ze ook voor zichzelf moest blijven zorgen. 'Dat besefte ik pas bij de derde. Ik had behoefte aan liefde voor mijn lijf. Dat lijf gaf al zes jaar borstvoeding, stond al die tijd in dienst van de kinderen. Zo'n behandeling is dan een superconcreet moment om jezelf even wat liefde te geven.' Zweverig? Welnee, volgens Drees is het juist 'megafysiek'. 'Je voelt de hitte opstijgen en die kruiden merk je ook wel, een beetje zoals stomen met verkoudheid.' Lachend: 'Alleen dan op een iets andere plek.'
Baat het niet, dan schaadt het niet
Maar in hoeverre werkt het nou écht? Gynaecoloog Bekkers is stellig: er is geen wetenschappelijk
bewijs dat vrouwen fysiek baat hebben bij een yoni steam. 'Het kan zijn dat het de doorbloeding stimuleert.' Maar, zegt hij ook: dit is typisch een geval van 'baat het niet dan schaadt het niet'. Want nee: een behandeling kan geen kwaad. Vooral als de hechtingen er al even in zitten. 'Zolang je maar genoeg afstand neemt van de stoom, anders zit je letterlijk op de blaren.' En het is volgens hem belangrijk dat niemand aan de wond zit; je wilt geen extra risico lopen op ontstekingen.
Ook de Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen (KNOV) zegt: er is geen bewijs voor de werking van een steam. 'Wij zien dus geen medische redenen om dit soort behandelingen toe te passen,' zegt een woordvoerder. 'Het vrouwenlichaam kan een bevalling prima zelf aan. We moedigen het dus niet per se aan, maar we zijn er ook niet streng op tegen. Het is prima als de moeder na de bevalling wordt verwend.'
Lees ook: Wat kun je 'down under' verwachten na een vaginale bevalling?
Het mag wat milder
Bekkers is het daar niet helemaal mee eens: we mogen best wat milder zijn rondom het thema 'zelfzorg' na de bevalling. Hij vermoedt dat de behandeling wel degelijk een effect kan hebben, en dan met name mentaal. 'Het is goed dat vrouwen stilstaan bij hun bevalling, bij hun lichaam. Ik zie zo'n lokale sauna vooral als een moment en een plek waar ze hun verhaal kwijt kunnen, en dat is belangrijk.'
Het loopt zoals het loopt
Wel maakt Bekkers zich zorgen om de reden waaróm er steeds meer vraag is naar postpartumbehandelingen. 'We leven in een maakbare samenleving en denken altijd maar dat we alles naar onze hand kunnen zetten. Maar we verliezen de realiteit een beetje uit het oog. Ik zie vrouwen met prachtige bevalplannen van vijf A4'tjes aankomen: ze hebben het over meditatie, bevallen in bad, rustgevende muziek die gedraaid moet worden. Het is heel goed dat ze daarover nadenken, maar je moet ook inzien dat het soms anders kan gaan. Hoe meer een vrouw streeft naar die perfecte bevalling en die perfecte kraamweek, hoe sneller ze van een koude kermis thuiskomt.'
Keihard werken
Want, zo zegt Bekkers, die honderden ziekenhuisbevallingen zag: het blijft keihard werken. 'Bij die heftige weeën hoor je dat muziekje niet meer. En soms moet je nou eenmaal naar het ziekenhuis als de boel niet goed gaat.' Hetzelfde geldt voor de kraamweek: veel vrouwen verwachten een roze wolk. 'Maar je bent vaak total loss.' Zijn conclusie: vrouwen zijn vaak mentaal niet goed voorbereid op hoe heftig alles kan zijn, van de bevalling tot de tijd erna. 'Daar schrikken ze van en dan zoeken ze naar 'iets' wat ze kan helpen.' En dat kan dus een postpartumbehandeling zijn. 'Be my guest', benadrukt Bekkers, 'maar het zou goed zijn als vrouwen dit niet pas doen omdat ze zich overvallen voelen door de realiteit, maar zo'n behandeling van tevoren plannen omdat ze weten: dit kan pittig zijn.'
Van den Ouden ziet vrouwen dat ook steeds meer doen. Zo boekte Drees tijdens haar vierde zwangerschap, ver voor de uitgerekende datum, al een 'postpartummomentje'. En ook Lisa weet nu al: mocht er een tweede komen, dan komt er in de kraamweek weer een po-stoel in huis. En een vaginaal stoombad. 'Ik verheug me er gek genoeg op, op dat moment dat je écht even kunt stilstaan bij jezelf.'
Dit artikel is eerder verschenen in Ouders van Nu Magazine – Tekst: Lisanne van Sadelhoff, beeld: Shutterstock
Artikelen van Ouders van Nu ontvangen in je mailbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief.
/9849170893e8482ea87786e7ae370a1f/image.jpg)
/048d14c8eb9a44748a3485ca8008c5d8/image.jpg)
/81ab417c1a2443bea418cfefea6b2a86/image.jpg)
/7670d49fd182408e80445f2a7b57cfbf/image.jpg)
/dfc52da9718f4d7ebbec5ea63be20506/image.jpg)
/ef9f58b6092548798e27968c9b74bcee/image.jpg)
/a91610d15e274c63a40871abf423ce9e/image.jpg)
/8901ee32c86449ee860ce03ce028d63d/image.jpg)
