Eenoudergezinnen zijn bepaald geen unicum in Nederland: volgens recente cijfers van het Nederlands Jeugdinstituut (NJI) staat bij circa 23 procent van de gezinnen één ouder aan het roer. In de meeste gevallen gaat het om een alleenstaande moeder met een of meer kinderen.
Lees ook: Eén op de zes kinderen groeit op met één ouder
Het kerngezin als ideaal
Lotte Houwink ten Cate is historicus en onderzoeker aan de Universiteit van Londen, ze schreef het boek De mythe van het gezin, dat gaat over het/haar alleenstaande moederschap. Ook al komt de gezinsvorm sinds 2003 (toen ging het nog om 17 procent van de gezinnen) vaker voor, volgens de historicus zit er nog altijd een stigma op.
'Het eenoudergezin is net zo oud als het huwelijk. Ook al komen ouders die het alleen doen er veel beter af dan pak 'm beet vijftig jaar geleden, de gezinsvorm wordt nog altijd beschouwd als afwijkend van het ideaal: man, vrouw en kind(eren).' Ze noemt het kerngezin een constructie die zo vanzelfsprekend en geworteld is, dat we vergeten dat het ook anders kan.
Bewuste keuze
Neem Baukje, moeder van twee zoons (5 en 8 jaar), die haar kinderen alleen opvoedt. Lang droomde ze van het moederschap, maar de relatie waarbinnen ze dat wilde, diende zich niet aan. Totdat bleek dat een oude liefde haar wens wilde vervullen. Hij is aanwezig in het leven van de jongens, maar speelt een kleine rol.
Ze vindt het runnen van haar eenoudergezin intensief. 'Niet alleen de opvoeding, ook alle randzaken komen op mijn bordje: de auto die naar de apk moet, het verven van de trap, bedenken wat we eten, boodschappen doen, koken. Als alles normaal loopt, gaat het goed, maar het is een wankel kaartenhuis.'
Lees ook: Bewust alleenstaande moeder Mirthe: 'Mijn zoon komt absoluut niets tekort. Ook geen vader'
In tweeën knippen
Dat merkt ze als ze ziek is en boven de wc hangt, om daarna eten te moeten koken voor haar kinderen. Toen haar jongste in het ziekenhuis belandde, en toen haar vader op sterven lag. 'Op dat soort momenten zou ik mezelf wel in tweeën willen knippen.'
Op voorhand had ze gedacht meer hulp uit haar netwerk te krijgen, maar mede door de afstand waarop de vader en haar familie wonen, gebeurde dat niet.
Buurtgezin geeft lucht
Via via hoorde ze over de Stichting Buurtgezin, waar ze zich aanmeldde als gezin dat extra hulp zoekt. Inmiddels kan ze terugvallen op een gezin, waarmee ze iedere zondag de week doorneemt om te kijken of en waarin ondersteuning nodig is. Soms vangen ze de jongens op als Baukje later uit haar werk komt, maar vaker schuiven ze alle drie aan voor het avondeten.
'Het geeft mij het gevoel er even niet alleen voor te staan, en het buurtgezin - twee ouders met één kind - de reuring in huis die ze af en toe voor hun dochter willen.'
Eenoudergezin om stukgelopen relaties
Ook Dorine, moeder van drie (3, 17 en 24 jaar) staat in haar eentje aan het roer, zij het om een andere reden - haar relaties liepen stuk. Met de vaders van de jongste twee heeft ze co-ouderschap.
'Toen ik op mijn 17e ongepland zwanger raakte, voelde ik een enorme drive om er iets van te maken, om te bewijzen dat dat kon.' Dus zette ze haar schouders eronder en knokte zich voorwaarts, zonder haar andere dromen (reizen, studeren) te laten varen.
Ook op het moment waarop de relatie met de vader van haar tweede, en later die met haar derde partner strandde, hielp die mindset haar. 'Dat ik wist dat ik het in mijn eentje zou redden, sterkte me.'
Stress en spanning
Bij elkaar blijven voor de kinderen was nooit een optie voor Dorine, terwijl dat juist een argument is dat Houwink ten Cate vaak hoort omdat dat beter zou zijn voor de kids.
Bij dat idee plaatst ze graag een kanttekening: 'Er is veel onderzoek gedaan naar kinderen van gescheiden ouders, maar amper naar kinderen die opgroeien in een kerngezin. Wat wél onderzocht is, is dat stress en spanning een negatieve invloed hebben op kinderen.'
In je eentje verantwoordelijk
Natuurlijk zijn er ook nadelen aan het eenoudergezin, zegt Houwink ten Cate, al benadrukt ze graag dat die er voor iedere gezinsvorm zijn. 'Je bent alleen verantwoordelijk voor je kind(eren), waardoor een vangnet van vrienden en familie cruciaal is. Ook kan het financieel pittig zijn: de kosten voor een huis, gemeentelijke belastingen, het zijn flinke bedragen die je in je eentje moet ophoesten.'
Niet voor niets zijn alleenstaande moeders volgens het NJI de groep met het grootste risico op leven in armoede. Zowel Baukje als Dorine beamen dat het bij hen thuis geen vetpot is, maar dat het ze desondanks goed lukt om rond te komen.
Lees ook: Steeds meer gezinnen hebben moeite met rondkomen: hier kun je terecht
Autonomie, vrijheid, geen ruzie
'Maar laten we ook stilstaan bij de voordelen, zoals autonomie, vrijheid, geen ruzie, gezeur of sleur', oppert Houwink ten Cate. Zelf geniet ze enorm van haar alleenbeslisrecht over schoolkeuzes en de regels in huis.
Ook Baukje ziet de voordelen van haar alleenheerschappij. 'Als de kinderen slapen, heb ik tijd voor mezelf en als ik in bed lig, dan slaap ik ook echt. Ik hoef niet te investeren in die partnerrelatie.' Dorine voegt daar nog aan toe dat het haar energiebehoud oplevert, en een scherpe radar voor hoe het met haar kroost gaat.
Niet slechter of beter, maar anders
Onderaan de streep vindt historicus Houwink ten Cate dat we ons niet moeten blindstaren op de voor- en nadelen van eenoudergezinnen. 'Het is, net als het kerngezin, gewoon een gezinsvorm met pro's en contra's. Het ene is niet slechter of beter, maar gewoon anders.'
Daarnaast is het ook maar net hoe je er als alleenstaande ouder zélf naar kijkt, bewijst Dorine: 'Een vriendin zei ooit tegen me: 'Zie je niet hoe iedereen kijkt?' Nee, ik zag het niet en ik zie het nog steeds niet. Ook al is het een gezinsvorm die maatschappelijk breed (nog) niet altijd is geaccepteerd, ik accepteer 'm wel.'
Herken jij jezelf in dit verhaal en/of ben je benieuwd naar meerdere ervaringen van andere eenoudergezinnen? Lees en praat mee op ons Ouders van Nu Community forum!
