Hij filmde de gruwelijke feiten en zette het materiaal online. Zo kwam hij in beeld. Volgens justitie misbruikte een 39-jarige man uit Enschede drie kinderen van 0 tot 4 jaar oud – onder wie zijn eigen dochter – in het huis waar zijn vrouw gastouderopvang Casper en Hobbes runde.
Ouders van wie de kinderen daar speelden, kregen een brief. Het OM verwacht geen extra slachtoffers, maar de onzekerheid is groot. En de vragen zijn dat ook.
Vijf dringende vragen – en de antwoorden die ouders nu nodig hebben
1. Hoe herken je als ouder dat er iets mis is met je kind - als je kind nog niet praat?
Het misbruik bij de gastouderopvang in Enschede gebeurde bij drie kinderen die extreem jong waren, tussen de 0 en 4 jaar. Het roept de vraag of hoe je signalen herkent van misbruik, op die piepjonge leeftijd.
Volgens gz-psycholoog en trauma-expert Arianne Struik, gespecialiseerd in jonge kinderen, is juist dat herkennen bij baby's en peuters extreem lastig.
'Bij de zedenzaak rond Robert M. zijn kinderen onderzocht van wie zeker was dat ze misbruikt waren, maar bij sommigen was aan de buitenkant niets te merken', vertelt ze. 'Bij andere, oudere kinderen zagen we bijvoorbeeld seksueel gedrag met poppen, veel masturberen, of een kind dat weer in bed ging plassen terwijl het al zindelijk was.' Toch is er geen vast patroon.
2. Wat kun je als ouder doen?
Hetzelfde gedrag kan bij het ene kind een signaal zijn, en bij het andere volkomen normaal. Struik raadt daarom aan om zorgen altijd te bespreken met een professional die gespecialiseerd is in seksueel misbruik bij jonge kinderen. 'Je moet het niet zelf gaan invullen of negeren, maar ook niet meteen in paniek raken.'
Wat volgens haar cruciaal is: ouders moeten rustig blijven richting hun kind. 'Hoe moeilijk dat ook is: als je als ouder overstuur raakt, kan het kind denken dat het zelf iets fout heeft gedaan. Ze voelen dat. Zeker jonge kinderen zoeken de oorzaak van emoties van hun ouders vaak bij zichzelf.'
Dus: niet praten over het misbruik waar het kind bij is, en uitleg geven die past bij de leeftijd. 'Zeg bijvoorbeeld: je gaat niet meer naar die gastouderopvang, maar dat is niet jouw schuld. Jij hoeft je daar geen zorgen over te maken.'
Lees ook: Gastouderopvang kiezen: waar let je op?
3. Blijft dit een trauma voor het leven, of is er kans dat jonge kinderen het vergeten?
Als je zo jong bent en je wordt misbruikt, herinner je het dan wel? En heb je het dan opgemerkt als 'iets raars'? Volgens Struik, die in het verleden betrokken was bij het onderzoek rond zwemleraar Benno L., is het een misverstand dat jonge kinderen 'er niks van merken' of dat het wel meevalt als ze zich er later niets van herinneren.
'Ook baby's voelen wat er gebeurt. Ze voelen de opwinding of spanning van een volwassene en weten: dit is raar. Ze kunnen het alleen niet plaatsen.' Zelfs als een kind het later niet meer kan navertellen, kan het lichaam het wel onthouden.
Of het een blijvend trauma wordt, hangt volgens haar van meerdere factoren af. 'Het hangt af van wat er precies is gebeurd, hoe vaak, en vooral: hoe de omgeving ermee omgaat. Een kind dat steun krijgt van rustige, betrokken ouders en passende hulp kan herstellen. Het is geen levenslange veroordeling.'
Lees ook: EMDR-therapie bij baby's en kinderen: 'Ik voelde meteen: dit is raak. We zaten midden in zijn angst'
4. Wat betekent het dat er kinderporno is gemaakt?
Er is een extra effect in dit specifieke geval misbruikt, zegt Struik. Namelijk: de misbruikbeelden zijn gefilmd. Er is kinderporno van gemaakt. En dat heeft ook extra gevolgen.
'Sommige kinderen die gefilmd zijn tijdens het misbruik, kunnen later gevoelig reageren op het maken van filmpjes of foto's. Ze kunnen er overstuur van raken, omdat ze geen onderscheid maken tussen een leuk filmpje voor oma en de misbruiksituatie. Ze herbeleven dan onbewust die situatie.'
Kortom: kinderen kunnen ernstig beschadigd raken, maar er is ook veerkracht. 'Als je er goed mee omgaat, hoeven ze er niet voor altijd last van te hebben. Maar je moet niet denken: ze zijn jong, dus ze snappen het toch niet. Zo werkt het niet.'
Lees ook: Wel of niet online beelden delen van je kind? 'Iedereen kan die foto downloaden'
5. Zijn het altijd mannen die seksueel misbruik plegen?
Nee, maar wel bijna altijd. De vrouw die de gastouderopvang runde in Enschede is volgens justitie geen verdachte en wist zelf niets van het misbruik. Toch leeft bij veel mensen de vraag: zijn het niet altijd mannen die dit doen?
Volgens traumatoloog Struik, die zich richt op slachtoffers en niet op plegers, komt seksueel misbruik door vrouwen wel degelijk voor – al is het zeldzaam. Cijfers van de Nationaal Rapporteur tonen dat bij meer dan zevenhonderd veroordelingen voor kindermisbruik slechts 3 procent van de daders vrouw was. De rest: man.
Dat verschil is deels biologisch te verklaren, zeggen gedragsdeskundigen. Pedofilie wordt veel vaker bij mannen vastgesteld. Bovendien hebben mannen vaker de gelegenheid en de neiging om grenzen over te gaan, terwijl vrouwen eerder worden afgeremd door sociale taboes of zorgrollen.
Toch zijn er uitzonderingen. In schrijnende gevallen pleegt een vrouw het misbruik samen met of onder druk van een man. Onlangs in Enschede werd eerder een moeder veroordeeld omdat ze haar zoon seksueel misbruikte op aandringen van haar partner.
