Hormonen kunnen je lijf en leven flink op z'n kop zetten. Zeker tijdens en na zwangerschap verandert er veel. De afname van de hormonen progesteron en oestrogeen na de bevalling is de snelste hormonale daling die je in je leven meemaakt. Maar ook andere hormonale veranderingen zoals stijgend prolactine zijn van grote invloed.
Niet zo gek dus dat het tijd kost voordat je lichaam een nieuwe hormonale balans heeft gevonden. Hoelang dat duurt, verschilt per persoon. Maar wat als je klachten wel erg lang aanhouden, of je flink belemmeren in je dagelijks leven? Renée* (48) en Hanna* (38) vertellen hoe zij hiermee omgaan.
Lees ook: Perimenopauze: de eerste signalen van de overgang
Post partum of perimenopauze?
Mentale klachten zijn het lastigst voor zowel Hanna als Renée. Hanna merkte verandering toen ze de borstvoeding ging afbouwen: 'Ik was heel onzeker, had weinig focus en een extreem wollig hoofd. Op mijn werk begon ik me zorgen te maken dat het zou opvallen, en in mijn vriendschappen sloeg twijfel toe. Ik dacht dat ik niets waard was en heb me nog nooit zo klein en eenzaam gevoeld. Terwijl ik helemaal geen onzeker type ben.'
Ook bij Renée vielen de klachten op toen ze stopte met borstvoeding. 'Ik was ineens heel neerslachtig, specifiek in de ochtend. Terwijl ik tijdens mijn zwangerschap en in de borstvoedingsperiode juist supergoed in mijn vel zat. Ik ben sowieso heel opgewekt, daarom kreeg ik het idee: dit ben ik niet.'
Een cyclusdagboek bijhouden
Jezelf niet meer herkennen is volgens menopauze-coachingspecialist Jill Thurman vaak een van de eerste en meest bekende symptomen van de perimenopauze. Net als slecht slapen, brainfog en stemmingswisselingen of woede-uitbarstingen. Thurman: 'Deze staan in een top tien die we veel horen, maar de lijst telt wel honderd mogelijke klachten.'
Yvonne Westerhof, GZ-psycholoog gespecialiseerd in (peri)menopauze, voegt toe dat mentale klachten vaak wisselen gedurende de cyclus. Westerhof: 'Dat verschilt van een klassieke depressie of angst, die meestal een constanter verloop heeft. Het kan handig zijn om een cyclusdagboek bij te houden, zo kom je erachter of je bijvoorbeeld meer stemmingsklachten hebt vlak voor je menstruatie.'
Lees ook: Hoelang duurt het voordat je weer jezelf bent na een bevalling?
Ontkenning
Naast mentale klachten, ervaren Hanna en Renée ook fysieke problemen. Renée had last van extreme vermoeidheid en moeite met inslapen. 'Kort na mijn zwangerschapsverlof viel ik alweer uit op mijn werk. Ik dacht dat het kwam door gebroken nachten, kolven en solomoederschap, maar de huisarts zei dat het de perimenopauze kon zijn. Daar voelde ik weerstand bij, ik zat nog in de ontkenningsfase.'
Die ontkenning herkent Hanna. 'Als je een halfjaar na je bevalling opvliegers hebt en badend in het zweet wakker wordt, weet je het eigenlijk wel. Maar ik ging niet naar de arts omdat iedereen zei: 'Je bent nog zo jong, zo'n vaart zal het wel niet lopen'.' Rondom de overgang blijkt nog altijd een taboe te heersen wat ontkenning in de hand werkt.
Eenzame ervaring
'Voor veel vrouwen voelt de overgang alsof je er niet meer toe doet', legt Jill Thurman uit. 'Terwijl allerlei andere levensfasen, zoals het moederschap, wél aandacht krijgen. Het stigma van 'oud en afgeschreven' zorgt ervoor dat veel vrouwen het lastig vinden om te erkennen en er niet openlijk over willen praten, terwijl zoveel vrouwen vaak eerder in de perimenopauze zitten dan ze zich beseffen. Het is niet ondenkbaar dat je tussen de 35 en 40 jaar al klachten ervaart die gerelateerd zijn aan de perimenopauze.'
'Daarnaast hebben vrouwen met perimenopauzale klachten vaak ook het idee dat ze falen of zich aanstellen', voegt Yvonne Westerhof toe. 'Het idee dat je alle ballen hoog moet houden, kan de ervaring erg eenzaam maken.'
Lees ook: Menopauze: de overgang naar een nieuwe levensfase
Weggestuurd bij de huisarts
Omdat er zoveel overlap is, kan het moeilijk zijn om onderscheid te maken tussen post-partumklachten en perimenopauzesymptomen. Toch is het belangrijk om de tekenen van de perimenopauze los te zien van post partum. Het gebeurt namelijk nog te vaak dat vrouwen worden weggestuurd door de huisarts onder het mom van 'het hoort erbij'. Dat maakte Hanna mee: 'Ik heb nog een jaar met klachten rondgelopen omdat de huisarts zei dat het bij ontzwangeren hoorde.'
'Er is geen eenduidige test om met zekerheid vast te stellen of je in de (vroege) perimenopauze zit, omdat de hormonen in deze fase nog zo chaotisch kunnen schommelen, dat is zo lastig', licht Jill Thurman toe. 'Artsen gaan af op symptomen en leeftijd, maar als je dan bijvoorbeeld geen opvliegers hebt, herkennen of erkennen ze het niet.'
Het gemene zusje van de menopauze
Volgens Yvonne Westerhof lopen post partum en perimenopauze steeds vaker in elkaar over, wat herkenning moeilijk maakt. 'Omdat vrouwen gemiddeld later moeder worden, komt het vaker voor dat het herstel van de zwangerschap samenvalt met het begin van de perimenopauze, wat de hormonale schommelingen kan versterken. Niet voor niets wordt wel eens gezegd: 'De perimenopauze is het gemene zusje van de menopauze'.'
Een andere reden waarom de perimenopauze vaak niet wordt herkend, is volgens Jill Thurman een gebrek aan kennis. 'Veel vrouwen kennen het niet, en hun klachten worden vaak niet erkend of begrepen door zorgverleners, of afgeschreven als stress. Daarom is het belangrijk om zelf zoveel mogelijk informatie te verzamelen als je klachten hebt. Hoe meer je erover weet, hoe beter je bent voorbereid.'
Lees ook: Psycholoog: 'Je cyclus gaat over zoveel meer dan vruchtbaarheid alleen'
Je kracht herpakken
Als je eenmaal weet dat je in de perimenopauze zit, is er dan ook iets aan te doen? 'Leefstijl, voeding en stressmanagement zijn erg belangrijk', vertelt Jill Thurman. Dus zorgen dat je voldoende beweegt, gezond eet en zo goed mogelijk slaapt en ontspant.
Qua beweging is specifiek krachttraining heel goed in deze fase, zegt Thurman. 'Spiermassa opbouwen is niet alleen belangrijk voor een betere stofwisseling en botdichtheid - wat essentieel is als je ouder wordt - maar geeft je ook meer energie. Daarnaast kan het heel fijn zijn om letterlijk en figuurlijk je kracht te herpakken in deze kwetsbare fase.'
Ook kan het nuttig zijn om psychische ondersteuning te zoeken, voegt Yvonne Westerhof toe. 'In de hormonale chaos is het soms lastig om je stress en stemming te managen. Een gezonde leefstijl en mentale ondersteuning zijn vaak effectiever dan wat huisartsen geneigd zijn voor te schrijven: slaapmiddelen, angstremmers of antidepressiva.'
Lees ook: Sporten na de bevalling: wanneer en hoe begin je weer?
Hormoonsuppletie en overgangsconsulenten
En wat als je leefstijl op orde is en je alsnog klachten houdt? Thurman: 'We weten dat bio-identieke hormoonsuppletie verlichting kan bieden voor veel vrouwen. Informeer je goed hierover en ga vervolgens het gesprek aan met je huisarts.'
Yvonne Westerhof raadt daarnaast hulp aan van een overgangsconsulente. 'Mocht je huisarts weinig kennis hebben over de perimenopauze, kan het helpen om een overgangsconsulent of een specialistisch verpleegkundige in te schakelen. Je vindt ze via Vereniging Verpleegkundigen Overgangsconsulenten of Care 4 Women. Een verwijzing naar een specialist, zoals een endocrinoloog of gynaecoloog, kan ook nuttig zijn.'
Een nieuwe krachtige fase
Wat zou elke vrouw verder nog over de perimenopauze moeten weten? Yvonne Westerhof: 'De overgang is geen achteruitgang, maar een brein in transitie. Naarmate het hormonale evenwicht zich herstelt, ervaren veel vrouwen juist meer rust, helderheid en focus. Dat is hoopvol.'
Jill Thurman: 'Probeer de (peri)menopauze niet te zien als een eindstation, maar als het begin van een nieuw hoofdstuk waarin je nog krachtiger kunt worden en jezelf mag herontdekken.'
*De namen Renée en Hanna zijn vanwege privacy gefingeerd
