1 op de 5 kinderen kampt met somberheid, ouders zijn vaak radeloos: 'Waarom heb ik dit niet eerder gezien?'

'Ik ben al drie jaar, sinds de dood van mijn beste vriend Brian, heel somber. Ik heb het gevoel dat ik een masker op heb.' Lisa is 16 jaar als ze haar moeder durft te vertellen dat het niet goed met haar gaat. Bij moeder Mirjam Bijnsdorp slaat de paniek toe. 'Haar eenzaamheid sneed door mijn hart. Hoe moet ze zichzelf wel niet voelen? Het andere moment voelde ik mijn eigen verdriet en radeloosheid. Ook voelde ik mij opeens zo schuldig. Waarom heb ik dit niet eerder gezien?'

Volgens het Trimbos-instituut kampt jaarlijks 1 op de 5 jongeren met psychische problemen zoals angst en somberheid. Naar schatting krijgt 1 op de 22 jongeren te maken met een depressie. Dat betekent dat er in een klas van 25 kinderen gemiddeld 5 leerlingen te maken krijgen met psychische problemen en één met een depressie.

Lees ook: Emoties bij kinderen: zo help je jouw kind daarbij

Hoe ontstaat somberheid?

Een enkele oorzaak voor dat hoge aantal jongeren met psychische problemen is er niet. De druk van sociale media, maar ook erfelijke factoren spelen mee, net als ernstige gebeurtenissen binnen het gezin of de familie en omgevingsfactoren als emotionele verwaarlozing, mishandeling en seksueel misbruik.

En dan is daar nog de druk van de prestatiemaatschappij, zegt Hanke de Kock, psycholoog en eigenaar van Grow Affairs. 'Op school wordt vooral gekeken naar presteren en minder naar de vraag: hoe gaat het met dit kind? Kinderen zijn altijd maar bezig met die prikkels van buitenaf en vergeten daarbij te denken: hoe gaat het eigenlijk met mezelf?'

Worsteling

Als ouder van een depressief kind los je diens sombere buien niet zomaar even op door een psycholoog in te schakelen, zegt Marielle Balledux, opvoedexpert bij het Nederlands Jeugdinstituut. 'Het leven is niet maakbaar. Het begint met erkenning van wat er aan de hand is. En dan moet je aan de slag met elkaar. Wat zomaar een worsteling kan zijn die heel lang kan duren.'

Confronterend

Dat ervaart ook Bijnsdorp. In het onlangs verschenen boek Help, mijn kind heeft een depressie beschrijft ze haar zoektocht. 'Mensen kwamen met goedbedoelde adviezen. Lisa moest gewoon maar gaan sporten, dan zou het wel beter gaan. Ook werd mij verweten dat ik veel te lief was: ik moest haar harder aanpakken, stelde geen grenzen.'

'Maar anderen hebben geen idee hoe het is om een kind met een depressie te hebben. Vrienden gaven heel eerlijk toe dat ze soms dachten: kom op Lisa, pak jezelf bij elkaar, ik ben ook weleens moe. Mensen namen afstand, we verloren vrienden omdat zij hun oordeel klaar hadden. Als reactie ging ik steeds minder vertellen hoe ik me echt voelde.'

Schuldgevoel bleek een belangrijk thema. 'Lisa voelde zich schuldig over wat zij ons 'aandeed' met de depressie. Schuldig naar anderen omdat ze niet mee kon doen met gewone activiteiten. Ze wilde niets liever dan 'iets doen', naar hockey gaan, met haar vriendinnen kletsen, normaal zijn. Maar het ging gewoon niet. Zo leerde ik: depressie is een ziekte, geen zwakte.'

Lees ook: Niet blij, maar depressief na de bevalling: 'Ik kon alleen nog maar schreeuwen en huilen'

Boos op zichzelf

Voor jongeren met angst- en somberheidsklachten zijn de wachtlijsten lang. Daarom richtte Sanne van Ierland-Veerhoek, klinisch psycholoog en psychotherapeut een eigen onderneming op: Van storm naar kracht, een digitaal platform voor ouders met kinderen met een laag zelfbeeld en heftige emoties. 'Jongeren durven hun ouders vaak niet met hun problemen te belasten. Omdat de regels streng zijn thuis of omdat ze zien dat ouders druk zijn met hun werk en hun eigen leven.'

Daarnaast kunnen stressvolle factoren meespelen bij ouders, zoals een hormonale disbalans, financiële problemen of mantelzorger zijn voor eigen ouders. Van Ierland-Veerhoek: 'Kinderen willen hun ouders niet teleurstellen en zijn boos op zichzelf dat het hun niet lukt om het zelf te redden. Die boosheid slaat vervolgens naar binnen. Als ouder kom je er dan pas laat achter hoe ernstig het is'.

Daarnaast kampen de meeste ouders ook met hun 'wonden'. Van Ierland-Veerhoek: 'Dan is er zomaar 'zijn' voor je kind niet eenvoudig. Als je zelf veel afgewezen bent, en je kind keert zich tegen je of trekt zich terug, kan dat jou triggeren en voelen alsof je er niet toe doet als ouder. Juist die overtuiging belemmert de verstandhouding en verergert de verwijdering. Je moet eerst weer leren voor jezelf te zorgen voor je er voor je kind kunt zijn.'

Lees ook: Intergenerationeel trauma: 'Ik wilde het trauma van mijn moeder niet doorgeven aan mijn kinderen'

Denkfouten

Nadat Bijnsdorp een afscheidsbrief vindt, slaat ze alarm. Gelukkig wordt de dreiging geen werkelijkheid en komt de hulp voor het gezin sneller op gang. Lisa krijgt cognitieve gedragstherapie, EMDR en later ook antidepressiva. Bijnsdorp gaat graven in haar eigen persoonlijkheid, doet aan schrijftherapie en gaat met haar man en Lisa in systeemtherapie.

Dit alles zorgt er na vier jaar voor dat er weer licht in de tunnel komt. 'Ik bleef vechten, bleef geloven in herstel. Af en toe was er nog een terugval, maar langzamerhand ging het beter. Ik leerde voor mezelf opkomen, hervond de verbinding met mezelf en mede daardoor ook met elkaar als gezin. Je krijgt geen garanties, maar we hebben de grootste donkerte achter ons gelaten.'

Lees ook: 10x handige tips en items om een gevoelig of hoogsensitief kind te helpen