,,Toen ik zwanger was, kon ik niet wachten tot mijn kind er was. Ik keek er enorm naar uit om moeder te worden. Maar na de geboorte voelde het helemaal niet zoals ik had gehoopt", zegt Marjon van Overbeek (34) uit Groningen. Ze kreeg een post-partumdepressie na de geboorte van haar dochter, nu 5 jaar.
,,Ik zorgde voor mijn dochter en deed wat moest, maar ik had er niet dat warme gevoel bij. Ik was moe, en prikkelbaar. Ik zag mezelf als een slechte moeder en dacht dat het niet goed ging met mijn kind, ook al spraken mijn omgeving en het consultatiebureau dat tegen."
Lees ook: Psycholoog Marijke Uithol over wat je kunt bij depressieve gevoelens na de bevalling
Kritische gedachten over jezelf
Dit soort gedachten en gevoelens zijn de dagelijkse realiteit voor ouders die een post-partumdepressie hebben, zegt Peter Mulders, psychiater in het Radboud UMC in Nijmegen en verbonden aan het Landelijk Kenniscentrum Psychiatrie en Zwangerschap (LKPZ).
,,Een post-partumdepressie lijkt sterk op een gewone depressie: iemand is somber of boos, heeft slaapproblemen, kan zich moeilijk concentreren. Patiënten hebben ook kritische, straffende gedachten over zichzelf. Bij post-partumdepressie gaan die vaak over dat ze tekort zouden schieten als ouder."
Post-partum, postnataal of peripartum, wat is het verschil?
In de volksmond wordt een post-partumdepressie ook wel een postnatale depressie genoemd, zegt Mulders. ,,Post-partum betekent 'na de bevalling', postnatale betekent 'na de geboorte'. Er is ook de peri-partumdepressie, dat betekent 'rond de bevalling'. In de praktijk komt het vaak op dezelfde verzameling klachten neer. Medisch specialisten gebruiken meestal de term post-partumdepressie."
Een post-partumdepressie komt voor bij 10 tot 15 procent van de bevallingen. Dat zijn de geboortes van zo'n 16.000 tot 24.000 baby's per jaar. Mulders: ,,Een groot aantal van de moeders die klachten krijgen meldt zich niet. Naast moeders kunnen ook hun partners een post-partumdepressie krijgen, maar zij melden zich nog minder vaak."
Lees ook: Somber, prikkelbaar en géén roze wolk: waarom een postnatale depressie bij mannen nog onbekend is
Hoe ontstaat een post-partumdepressie?
Post-partumdepressie kan iedereen treffen, zegt Mulders. Vaak zijn er wel meerdere risicofactoren aanwezig. ,,Een post-partumdepressie treedt bijvoorbeeld eerder op bij een zware zwangerschap en een moeilijke bevalling."
Als je van iedereen alleen maar hoort hoe geweldig het is om ouder te worden, dan krijg je al snel het idee dat het aan jou ligt als jij het anders ervaart
Peter Mulders psychiater
Hoe iemands leven er verder uitziet kan ook een rol spelen. Mulders: ,,Alles wat je stress geeft, van relatieperikelen tot financiële problemen, zorgt ervoor dat je mentale reserves lager zijn. Je kan minder incasseren, terwijl er als je net vader of moeder bent geworden zoveel op je afkomt."
Naar een psycholoog
Ook bij Van Overbeek speelden er meerdere dingen toen ze een post-partumdepressie kreeg. Zo waren er bij de geboorte van haar dochter complicaties. ,,Ze werd ademloos geboren. Ik beviel thuis en we moesten met spoed naar het ziekenhuis. Ook was het op werkvlak in die tijd moeilijk: reorganisaties hadden er al drie keer voor gezorgd dat ik mijn baan was kwijtgeraakt. Ik heb daarnaast niet zo'n fijne jeugd gehad. Zelf moeder worden bracht herinneringen boven aan vroeger."
Van Overbeek meldde zich na enkele maanden bij de huisarts. ,,Zij gaf me een lage dosis antidepressiva en verwees me door naar een psycholoog. Ik kreeg EMDR-behandelingen om de ervaringen uit mijn jeugd te verwerken, maar achteraf gezien had ik toen al meer hulp nodig dan ik kreeg."
Lees ook: EMDR-therapie na een bevalling
En doorgaan
Het idee van de befaamde roze wolk en dat een kind krijgen het mooiste is dat je kan overkomen, verhindert volgens Mulders soms dat patiënten hun eigen klachten serieus nemen. ,,Als je van iedereen alleen maar hoort hoe geweldig het is om ouder te worden, dan krijg je al snel het idee dat het aan jou ligt als jij het anders ervaart."
Ook Van Overbeek stond eerst niet stil bij de ernst van haar eigen klachten. ,,Ja, ik was moe en voelde me niet goed, maar zorgen voor een baby is nu eenmaal niet altijd leuk, en wij hadden ook nog een huilbaby. Dat het moeilijk is hoort erbij, dacht ik. Niet bij de pakken neerzitten en doorgaan."
Opgesloten op de wc
De negatieve gevoelens die Van Overbeek had werden met de tijd steeds sterker. ,,Er kwamen ook suïcidale gedachten bij: ik dacht dat mijn partner en mijn kindje beter af zouden zijn zonder mij. Op een dag kreeg ik ook een mini-psychose. Ik had mezelf op de wc opgesloten en kon alleen nog maar schreeuwen en huilen."
Van Overbeek ging ondanks haar klachten weer aan het werk na haar zwangerschapsverlof. ,,En na weer een reorganisatie ging ik aan de slag bij een nieuwe werkgever. Ik werd op kantoor ingewerkt en zou daarna thuis gaan werken. Maar de eerste ochtend dat ik dat moest doen, kreeg ik mijn laptop niet eens open. Ik was zo moe, en van streek. Toen kreeg ik wederom een mini-psychose en heeft mijn man de crisisdienst van de ggz gebeld."
Lees ook: Suïcide onder moeders: 'Depressie is geen taboe, denken aan de dood nog wel'
Meer rust inbouwen
Een post-partumdepressie kan ernstige vormen aannemen, maar volgens Mulders is herstel vaak goed mogelijk. ,,Hoe eerder iemand zich meldt, hoe groter de winst die te behalen is met relatief kleine middelen, bijvoorbeeld meer rustmomenten in de dag inplannen."
Ik heb geleerd beter stil te staan bij mijn gevoelens en ze te uiten
Marjon van Overbeek kreeg een postpartum depressie na de geboorte van haar dochter
Patiënten zouden baat hebben bij meer aandacht voor post-partumdepressie in de samenleving, vindt Mulders. ,,Ik merk dat het patiënten goed doet om te weten dat zij echt niet de enige zijn die hier last van heeft. Laten we daarom met elkaar ook praten over de moeilijke kanten van het ouderschap."
Niet alleen
Inmiddels is Van Overbeek met intensieve therapie hersteld van haar post-partumdepressie. ,,De nare gebeurtenissen uit mijn verleden kan ik niet uitwissen, maar ik heb ze nu een goed plekje in mijn hoofd weten te geven. Ik heb geleerd beter stil te staan bij mijn gevoelens en ze te uiten."
Ze is nu ook moeder van een zoontje van 2. ,,Helaas bleek ook hij een huilbaby, en was het nog steeds wel zwaar, maar ik en mijn man waren daar dit keer veel beter op voorbereid. Ik doe mijn best, en het is niet erg als er soms dingen misgaan. Ik durf nu ook om hulp te vragen én hulp aan te nemen in plaats van te denken dat ik het allemaal alleen moet kunnen."
Dit kun jij doen om te helpen:
1. Vermoed je dat iemand het moeilijk heeft? Benoem wat jij zelf merkt en ziet, raadt Mulders aan. Zo voorkom je dat wat je zegt overkomt als oordeel op iemand die waarschijnlijk al heel streng voor zichzelf is. ,,Zeg bijvoorbeeld: 'Het lijkt of je de laatste tijd wat minder lekker in je vel zit, klopt dat?'"
2. Probeer wat je hoort niet weg te relativeren of weg te rationaliseren. Mulders: ,,Het is goedbedoeld als mensen dingen zeggen als, 'maar gelukkig is je kindje gezond' of met praktische oplossingen komen, maar het helpt niet. Je kan een depressie niet wegkrijgen door er maar lang genoeg over na te denken. Dat is lastig voor de omgeving, want die wil iets doen om te helpen, maar onthoud: je hoeft het niet voor diegene op te lossen, je hoeft alleen maar te luisteren."
3. Wil je toch graag praktische hulp bieden? Kom met een concreet voorstel, zegt Van Overbeek. ,,Het is zo moeilijk om hulp aan te nemen, je wil niemand tot last zijn. En als iemand vraagt 'hoe kan ik helpen?', kost het soms al te veel moeite om daarover na te denken. Wees liever specifiek over wat jij wil en kan betekenen, bijvoorbeeld: 'Ik kom op die dag en die tijd langs, dan neem ik de baby een uurtje mee naar buiten, zodat jij op je gemak kan douchen.'"
Postpartum depressie blijft voor de buitenwereld vaak onzichtbaar. Om deze aandoening een gezicht te geven lieten Marjon van Overbeek en negen andere vrouwen zich portretteren voor een fotoreeks. Meer weten? Kijk op howaboutmom.nl
