Maandagavond. Na een dag school, kinderdagverblijf, schrijven en het werk van mijn man zitten we met z'n vieren aan tafel. Onze hond Huub ligt eronder, tussen onze voeten in. Ik haal diep adem. 'Jongens, weten jullie nog dat ik vertelde dat Huub al heel oud is en dat er een moment komt dat het beter is om hem dood te laten gaan?'
De oudste van 5 knikt. De jongste van 2 stopt een kikkererwt in zijn mond. 'Dat moment is gekomen, ik heb vandaag de dierenarts gebeld. Ze zal zaterdag komen om Huub een spuitje te geven. Dan gaat Huub dood.'
Lees ook: Diergedragsexpert: Ga eerst voor een baby, daarna voor een huisdier
Het belang van duidelijkheid
Sinds een van mijn beste vriendinnen acht jaar terug overleed, heb ik een fascinatie voor rouw. Met name voor hoe onkundig we als mensen en als samenleving ermee omgaan. Hoe graag we willen doen alsof de dood er niet is. Ik woonde eens een lezing bij van Manu Keirse, een Vlaamse psycholoog, expert in rouwverwerking en schrijver van het boek Helpen bij verlies en verdriet.
Tijdens die lezing sprak hij ook over kinderen en rouw. Hoewel ik zelf toen nog geen moeder was, bleef het me erg bij. Hoe we vaak verdoezelende termen als 'slapen' of 'een sterretje aan de hemel' gebruiken om kinderen de dood uit te leggen. Terwijl duidelijkheid zo belangrijk is volgens Keirse.
Samen doen
Ik heb een paar dagen getwijfeld. Wat doen we met de jongens zaterdag? Maar nadat ik een vriendin sprak wier kinderen 's ochtends weggebracht werden toen de hond nog leefde, en 's avonds toen ze terugkwamen de hond dood, gecremeerd en uitgestrooid was, weet ik het zeker: we gaan dit als gezin doen. Samen.
Donderdagmiddag. We zitten met z'n vijven in de auto op weg naar het bos. Waarschijnlijk voor de laatste keer. Ik vertel neutraal, maar in detail wat er zaterdag zal gebeuren. 'De dierenarts zal net voor het avondeten komen. Jullie mogen kiezen wat jullie fijn vinden. Erbij blijven of naar boven, als je het niet fijn of spannend vindt.'
Omdat Huub oorspronkelijk van mij is (toen ik hem veertien jaar geleden als pup kreeg, woonde ik met een andere man in een ander huis) hebben mijn man en ik afgesproken dat hij zich over de kinderen ontfermt en ik me over Huub.
Lees ook: Kinderboeken over de dood: de mooiste tips per leeftijd
Twee spuiten
'De dierenarts zal hem een eerste prik in zijn bil geven. Dan valt Huub in slaap. Daarna zal ze een naald in zijn poot prikken, een infuus heet dat, en zal ie via dat naaldje een tweede spuit krijgen. Daardoor zal zijn hart stoppen met kloppen en gaat ie dood.' 'Uub dood', herhaalt de jongste.
'Als je dood bent is het lichaam er nog wel, maar het werkt niet meer. Huub kan niet meer rennen, blaffen of likken dan. De buitenkant is er nog, maar dat wat Huub Huub maakte, sommige mensen noemen dat een ziel, is dan weg'. Als we Huub daarna uit de auto tillen, rennen ze met z'n drieën het bospad op. Mijn wangen zijn doorweekt.
Nog even binnen
Vrijdagochtend. 'Deze kan ook op de muzieklijst mama', zegt de oudste zacht. Hij heeft in zijn favo genre Nederlandstalig Mag ik dan bij jou van Claudia de Breij ontdekt. 'Wat een goed idee', zeg ik met verstikte stem, 'ik zet hem erin'. Vanmiddag zullen de jongens bij oma glazen potjes beplakken met crêpepapier, zodat we kaarsjes om Huub heen kunnen zetten als hij dood is. Ook zullen we nog samen bloemen kopen voor op zijn graf.
Zaterdagmiddag. De jongste ligt in bed, de oudste bouwt met Duplo, mijn man is een boodschap doen en ik zit op de grond bij Huub. Ik voel zijn warme lijf tegen mijn benen. Het wegtikken van de minuten verscheurt me. Ik zie hoe de oudste me van onder de salontafel angstvallig in de gaten houdt. Als gevoelig kind uit een gezin waar we deden alsof emoties niet bestonden, ben ik het als moeder bewust anders gaan doen. Al twijfel zelfs ik nu even aan de hoeveelheid emoties waar ik de oudste aan blootstel.
Emoties ondertitelen
Ondertitelen, bedenk ik me, wat er in mij gebeurt. 'Ik voel me zo zo verdrietig omdat Huub straks doodgaat', vertel ik hem onder de salontafel. 'Huilen lucht heel erg op en is ergens ook fijn. Ik ben verdrietig, maar voel ook heel veel liefde voor Huub, voor jou, papa en Benja, voor ons als gezin. Wil je er misschien bij komen zitten?' Hij schudt nee. Ik laat het maar even.
Einde van de middag is het moment daar. De laatste wandeling was rommelig. De jongens knalden eruit qua gedrag, Huub was onrustig, ik apathisch. Het is wat het is, is mijn mantra in mijn hoofd.
Als de dierenarts binnenkomt wil de oudste meteen naar boven. Hij, die na zijn bewogen geboorte die hij bijna niet overleefde al zijn hele jonge leven worstelt met emoties durven voelen, vlucht weg. We spreken af dat ze terug zullen komen als Huub slaapt.
Lees ook: Dit is waarom je je baby ál jouw emoties moet laten zien
Het is gebeurd
Kwispelend ondergaat Huub de laatste knuffel van mijn man. Nadat de prik in zijn bil is gezet, begint ie vrij snel te wankelen. Heel rustig glijdt hij weg in slaap en belandt met zijn kop op mijn schoot. Zo zit ik nog als mijn drie mannen weer beneden komen. De oudste gaat weer onder de salontafel liggen. De jongste wandelt keuvelend tussen hem en Huub heen en weer. Mijn man zit naast me. De tweede spuit wordt gezet. Binnen een paar seconden is het gebeurd.
Na een kwartier - Huubs kop ligt nog altijd op mijn schoot - dwingt de kramp in mijn benen me op te staan. Samen met de dierenarts leggen we Huub op zijn vertrouwde gele kleed. De oudste steekt de kaarsjes aan en zet ze met veel zorg om Huub heen. Ik zet de muziek aan, ga naast Huub zitten en brul van verdriet. De jongste komt kijken. Aait Huub. Gaat weer spelen. Komt weer aaien.
Geknutselde kaarsjes
Ik vraag niets aan de oudste. Maar vertrouw erop dat hij zal komen wanneer hij er klaar voor is. En dan komt ie, via de zijkant waar Huub niet ligt, op mijn schoot gekropen. 'Hee nou kunnen we hem overal aanraken waar we willen', merkt hij op. Waar dat bij een dove, bijna blinde hond die als reactie snel van zich af hapte, niet kon. We bevoelen de kussentjes onder zijn voeten. Zijn neus. Zijn oren (al een beetje koud). Een uur later dragen we hem met zijn vieren op zijn gele deken naar buiten. En omringen hem ook daar met de geknutselde kaarsjes.
Deken en zand erover
Zondagochtend. We tillen Huub in de auto en gaan op weg naar mijn ouders. Anderhalf uur lang graven we. De jongens - elk met een eigen klein schepje - doen enthousiast mee. 'Kijk een glijbaan', roept de oudste en laat zich vanaf een berg zand in het graf glijden. 'Wiiiiiie', roept de jongste, en doet precies hetzelfde. Ze dansen en springen in het graf.
Samen tillen mijn man en ik hem in zijn gele deken gewikkeld in het graf. 'We doen ook een paar bloemen bij Huub', roept de oudste. 'Jaaah', beaamt de jongste en gooit een bloemetje op de bundel geel kleed. Dan scheppen we met zijn vieren het graf dicht. Stampen het aan. 'Daag Huub. Dank je wel voor alles', zegt mijn man.
Als we na een kop thee bij mijn ouders in de auto stappen zegt de 2-jarige: 'Uub klaar dood, Uub mee huis'. Zacht zeg ik dat Huub niet meer thuis zal komen. Dat de dood voor altijd is.
Driftbuien
Maandagmiddag. De hel. Om alles wordt geschreeuwd en gehuild, we vallen van de ene driftaanval in de andere. Omdat ik zo met mijn eigen verdriet in de weer ben, duurt het even voordat ik doorheb waarom.
'Jongens zullen we dansen?' Iedere keer als een van ons overspoelt, gaan we dansen. Om de energie te laten stromen. Normaliter deden we dat op zolder, vanwege Huubs intens harde blaf. Nu kan het gewoon beneden.
Samen dansen
We dansen. We rennen rondjes rond de tafel. We liggen op onze rug op de mat en fietsen met onze benen in de lucht. We lachen. Ik huil. We pakken elkaar vast. En laten elkaar los om weer te bewegen als de oudste plots zegt: misschien is zijn binnenkant nu wel met ons mee aan het dansen. Hè wat? Hij zegt het zo terloops dat ik er bijna aan voorbijging. 'Wat zeg je?'
'Nou', schokschoudert ie. 'Je zei toch dat sommige mensen geloven dat z'n binnenkant nog ergens is.' Het blijft me verbazen hoeveel hij oppikt van wat ik zeg. 'Misschien is die binnenkant wel gewoon hier en kunnen wij die niet zien, maar kan hij ons wel zien dansen.' Ik slik. We pakken elkaars handen vast en dansen samen verder.
Tekst: Saskia Toonen
