Sibylle helpt kinderen die opzettelijk ziek zijn gemaakt door hun moeder: 'Het taboe is zo groot'

Het münchhausensyndroom (of syndroom van Münchhausen by proxy), zo heet kindermishandeling waarbij de pleger bij een kind ziekteverschijnselen verzint of overdrijft of het opzettelijk ziek maakt. Het is recent veel in het nieuws geweest, dankzij verschillende rechtszaken. De moeder die haar 11-jarige zoontje doodde, is vorig jaar veroordeeld tot een gevangenisstraf van tien jaar.

Recent nog werd een moeder, die zelf arts was, veroordeeld voor het opzettelijk mengen van medicatie door afgekolfde melk. Haar dochtertje overleefde het niet. Deskundigen vermoedden dat beide vrouwen leden aan het münchhausensyndroom.

Lees ook: Kindermishandeling: herken de signalen

Zestig tot misschien wel zeshonderd per jaar

Sibylle Leder behandelt in haar Wateringse praktijk de slachtoffers van dit soort moeders. Volgens haar zijn de zaken die uiteindelijk voor de rechter komen slechts het topje van de ijsberg. Volgens officiële cijfers komt het in Nederland zestig keer per jaar voor, maar kinderartsen schatten dat het daadwerkelijke aantal tien maal hoger ligt.

Heeft u het, sinds de recente 'münchhausen-rechtszaken', drukker in de praktijk?

,,Ik merk dat door nieuwsberichten mensen inmiddels weten wat het Münchhausen by proxy-syndroom is. Het is echter zelden de aanleiding om in therapie te gaan. Mensen komen hier omdat er ergens iets spaak loopt in het leven. Slachtoffers van een eventuele kindermishandeling door falsificatie, zoals het Münchhausen by proxysyndroom in het Nederlands wordt genoemd, voelen of weten dat er iets scheelt, maar ze leggen niet de link naar gedrag van hun moeder in hun jeugd. Dat heeft voor een groot gedeelte te maken met het gigantische taboe op de kwaadwillende moeder. Soms duurt het een mensenleven lang voor je erachter bent dat je moeder de vijand was."

Zijn het, ondanks de vele papadagen, toch nog altijd de moeders die dit doen?

,,Over de rol van de vader kan ik ook nog wat vertellen, maar voor meer dan 90 procent betreft het inderdaad moeders die niet zelden een medische achtergrond hebben. Dat laatste zwakt, sinds de mogelijkheden die internet biedt, wat af. Het is tegenwoordig eenvoudig om je als kwaadwillende moeder in te lezen in de medische literatuur en precies te weten wat je moet zeggen om de dokter ongerust te maken. Ook sociale media zijn helaas een walhalla voor een moeder die aandacht zoekt met een ziek kind. 'Münchhausen by internet' wordt dat genoemd."

Welke gevolgen heeft een jeugd met een moeder die je ziek maakt?

,,Grote gevolgen. Kinderartsen van het academisch ziekenhuis in Nijmegen gingen in een praktijkvoorbeeld uit 2010 nog uit van een mortaliteit van 9 tot 10 procent. Het is daarmee een zeer gevaarlijke vorm van kindermishandeling. Als je die overleeft kunnen er daarna op iedere leeftijd grote uiteenlopende problemen ontstaan. Een voorbeeld uit mijn praktijk is een jongeman met een internationale modellencarrière die zich bij iedere opdracht in het buitenland ziek, zwak en misselijk voelde. Nu de puzzelstukjes samenkomen en hij in staat is de letterlijk ziekmakende rol van zijn moeder te zien en te bespreken verdwijnt de misselijkheid."

,,Ook broers en zussen die het zelf niet aan den lijve hebben ondervonden maar wel getuige waren, kunnen psychische problemen krijgen. Een grote zus bijvoorbeeld was getuige van het almaar bezoeken van artsen en psychiaters vanwege de vermeende persoonlijkheidsstoornis van haar broertje. Ondanks dat het lang geleden is, en ze goed functioneert in de maatschappij, heeft ze er een trauma van waarbij ze hulp en duiding nodig heeft."

Hoe kom je een kwaaie moeder te boven?

,,Onder meer door inzicht. Door speurwerk van het slachtoffer of de getuige wordt het verleden in kaart gebracht. Concrete zaken bieden houvast. Data van ziekenhuisopnames of uitdraaien van de apotheker kunnen helpen grip op het verleden te krijgen. Slachtoffers zijn hun hele jeugd, en als ze pech hebben hun hele leven, door hun moeder gemanipuleerd. Die manipulatie vertroebelt de kijk op alles. Kennis van de ongemanipuleerde waarheid helpt. Ik merk dat slachtoffers dat voelen en er steeds dieper induiken. Fotoboeken worden tevoorschijn gehaald en broers of zussen worden bevraagd. 'We moeten praten over mama' is vaak een goede eerste stap."

Lees ook: EMDR-therapie bij baby's en kinderen: 'Ik voelde meteen: dit is raak. We zaten midden in zijn angst'

En als dan alles in kaart is gebracht, wat doe je dan?

,,Iedere zaak staat op zich. Maar het ervaren van woede en boosheid jegens de pleger van de mishandeling is vrij algemeen en, voor een zekere periode, ook heel normaal en heel gezond. De sensatie die woede in je lichaam kan veroorzaken mag echt gevoeld worden. Iets dat sowieso spannend is voor mensen die vaak voor lange tijd hun gevoelens hebben afgesloten om te kunnen overleven."

Wat doe je als de familie er niets van wil weten?

,,Het taboe op de slechte moeder is zo groot dat niet alleen vaders, buren en families liever wegkijken. Zelfs het slachtoffer wil dat. Als het getroffen kind, of een getuige, uiteindelijk toch gaat praten dan ontstaat er een loyaliteitsconflict. De loyaliteit van kinderen, ook als ze volwassen zijn, is enorm. Dus het gebeurt dat een slachtoffer door de familie wordt uitgesloten. Dat is schrijnend, maar daar leer je mee omgaan.

Soms is het verbreken van het contact zelfs de beste stap die een slachtoffer kan zetten. Ook zonder erkenning van je familie kun je helen. De mens is sterk en hulp is voorhanden. Je staat niet alleen. Mijn ervaring is dat de zaken die uiteindelijk voor de rechter komen, en dus maatschappelijk besproken worden, slechts het topje van de ijsberg vormen. Wellicht dat er nog wat rechtszaken en artikelen nodig zijn om die ijsberg te doen kantelen."