Op woensdag 29 oktober zijn de verkiezingen voor de Tweede Kamer. Om het je makkelijker te maken legden wij de plannen van de vijftien grootste partijen naast elkaar op zoek naar wat je als (aanstaande) ouder moet weten voor je gaat stemmen. Heb jij toch nog alle programma's op tijd doorgespit.
Dit zijn de belangrijkste thema's met de bijbehorende plannen:
Je portemonnee
Veel partijen willen het ingewikkelde systeem van toeslagen eenvoudiger en eerlijker maken. Wat ze willen voor jullie portemonnee als het aankomt op toeslagen en andere regelingen?
ChristenUnie (CU) wil dat het wettelijk verplicht wordt om kinderarmoede te verlagen. In plaats van de kinderbijslag en het kindgebonden budget, krijgen ouders een vast bedrag van 4.500 euro per kind per jaar. Ze willen ook de belasting op werk zo aanpassen dat ouders de eerste 30.000 euro aan inkomen geen belasting betalen.
CDA wil de financiële regelingen voor kinderen samenvoegen en verhogen tot één simpele regeling die automatisch door één instantie wordt uitbetaald. Ze willen ook een Nationale Betaaldag zodat alle inkomsten uit regelingen op één dag binnenkomen, wat zorgt voor meer overzicht.
NSC (Nieuw Sociaal Contract) wil een overzichtelijk 'kindpakket' maken, waarbij kinderbijslag en kindgebonden budget samengaan. Ze willen ook de belasting op werk verlagen, zodat ouders van extra werken meer overhouden.
SGP wil de kinderbijslag, het kindgebonden budget én de kinderopvangtoeslag vervangen door één eenvoudige kinderbijdrage om armoede tegen te gaan en ouders meer keuzevrijheid te geven. Ze willen elk kind van 4 jaar oud een zwemlesbonus van 1000 euro geven. Lees ook: Zwemles: wanneer begin je en wat leert je kind?
D66 wil het toeslagensysteem op de lange termijn vervangen door een basisbedrag voor iedereen. Op korte termijn worden kinderbijslag en kindgebonden budget alvast samengevoegd.
DENK wil de kinderbijslag en het kindgebonden budget verhogen. De kinderbijslag moet maandelijks worden uitbetaald in plaats van eens per drie maanden.
Partij voor de Dieren (PvdD) wil, zolang het toeslagensysteem nog bestaat, de kinderbijslag inkomensafhankelijk maken.
FvD wil de erf- en schenkbelasting afschaffen voor partners, kinderen en kleinkinderen.
BBB wil de sociale uitkeringen en het minimumloon verhogen om te zorgen dat niemand onder het bestaansminimum terechtkomt.
Gratis kinderopvang, waar zitten de verschillen?
Het ging er al vaak over: kinderopvang moet gratis worden, of bijna gratis, en de betaling moet rechtstreeks naar de kinderopvangorganisaties in plaats van via toeslagen naar ouders. Er ligt een voorstel om dit in 2029 in te voeren, vooral interessant voor aanstaander ouders dus. Hoe staan de partijen erin?
Lees ook: Gastouder, bso, kinderdagverblijf: welke soorten kinderopvang zijn er?
GL-PvdA wil de kinderopvang, voorschool, peuterspeelzaal en buitenschoolse opvang (bso) gratis maken en omvormen tot een publieke voorziening. Ze willen voorkomen dat bedrijven winst maken op kinderopvang.
D66 wil kinderopvang 'snel' bijna gratis maken en uiteindelijk helemaal gratis. Elk kind moet toegang krijgen tot vijf dagen opvang per week, ook als maar één ouder werkt.
VVD wil kinderopvang bijna gratis maken voor werkende ouders. De vierde en vijfde dag moet op termijn zelfs helemaal gratis worden voor ouders die fulltime werken, en deze ouders krijgen voorrang. De kinderopvangtoeslag wordt afgeschaft.
CU wil kinderopvang en gastouderopvang (zo goed als) gratis maken. Ze willen dat kinderopvangorganisaties non-profit worden en stoppen met private equity (een beleggingsvorm) in de sector. Ze willen de eis dat je moet werken voor kinderopvangtoeslag misschien vervangen door een eis dat je meedoet in de maatschappij.
NSC wil de kinderopvangtoeslag afschaffen en het geld direct aan de opvanginstellingen betalen. Kleinschalige gastouderopvang moet behouden blijven.
CDA stelt bijna gratis kinderopvang voor, waarbij de toeslag direct aan de opvangorganisaties wordt betaald. Alleen hogere inkomens blijven een deel zelf betalen.
PvdD wil kinderopvang gratis maken voor mensen met een laag inkomen. Ze willen ook de arbeidseis afschaffen, zodat ouders toeslag krijgen, zelfs als die niet allebei werken.
Volt pleit voor gratis kinderopvang voor drie dagen per week, ongeacht of ouders werken.
De standpunten voor verlof voor ouders
PvdD wil het ouderschapsverlof verlengen naar drie maanden volledig betaald verlof voor alle ouders. Bevallings- en partnerverlof moeten even lang zijn en honderd procent betaald. Zij willen ook betaald rouwverlof en mantelzorgverlof.
CDA pleit voor één ruimere, betaalde verlofregeling voor beide partners in het eerste jaar van het kind, aantrekkelijk ook voor lagere inkomens. Rouwverlof bij verlies van naasten of een ongeboren kind moet wettelijk worden geregeld.
Volt wil de gezamenlijke verlofregelingen voor ouders ruimer maken. Ouders met een laag inkomen krijgen tijdens hun ouderschapsverlof honderd procent van hun loon (minimaal het minimumloon). Ook pleiten ze voor een wettelijk recht op aanpassingsverlof voor ouders van een kind met een intensieve zorgvraag.
CU wil dat ouderschapsverlof mag worden opgenomen voor kinderen tot en met 12 jaar. Ze introduceren ook rouwverlof.
GL-PvdA wil het geboorteverlof en rouwverlof uitbreiden. Ook ouders van ernstig zieke of zorgintensieve kinderen moeten verlof kunnen krijgen.
DENK wil meer verlof bij de geboorte van een kind en bij overlijden.
Geboortezorg
De eigen bijdrage voor kraamzorg wordt afgeschaft door NSC en SGP (ook voor een poliklinische bevalling zonder indicatie).
Lees ook: Kraamzorg regelen, zo doe je dat
PvdD wil anticonceptiemiddelen en sterilisatie voor alle leeftijden terug in het basispakket en vruchtbaarheidszorg voor iedereen met een medische of sociale reden in het basispakket. GL-PvdA wil anticonceptie in het basispakket. FvD wil de anticonceptiepil volledig vergoeden. NSC wil de toegang tot anticonceptie drempelloos maken.
PvdD, NSC en CDA willen de tandartscontrole voor jongeren in het basispakket opnemen. NSC wil de jaarlijkse tandartscontrole in het basispakket. FvD wil anticonceptie en tandartsen terug in het basispakket.
SGP wil meer erkenning voor het verdriet na een miskraam of stilgeboorte.
Abortus, draagmoeders en identiteit
D66, GL-PvdA en PvdD willen abortus volledig uit het Wetboek van Strafrecht halen. De SGP wil de abortuswet juist intrekken en de wekengrens verlagen (de huidige 24 wekengrens is voor die partij te hoog). FvD wil abortus beperken tot 16 weken zwangerschap en vanaf 8 weken een verplichte vijfdaagse bedenktermijn instellen. NSC handhaaft de huidige wetgeving (veilig en legaal).
FvD wil geslachtsveranderingsoperaties, hormoontherapie en puberteitsremmers bij minderjarigen verbieden. Ook moet informatie hierover op basisscholen en rond jeugdtelevisieprogramma's niet zichtbaar zijn. NSC is tegen het verlagen van de leeftijdsgrens in de Transgenderwet tot onder de 16 jaar.
NSC, CU en SGP zijn tegen (commercieel) draagmoederschap en het regelen van meerouderschap. PvdD, Volt en VVD zijn juist voor een wettelijke regeling voor draagmoederschap en meerouderschap. Volt wil commerciële kosten vergoeden.
Lees ook: Draagmoederschap anno nu: een steeds meer geaccepteerde vorm van ouderschap?
Jeugdzorg
GL-PvdA zijn tegen de invoering van een eigen bijdrage in de jeugdzorg. Uithuisplaatsingen mogen alleen als het echt niet anders kan. Ze willen jeugdzorg kunnen verlengen tot minstens 21 jaar.
NSC wil dat de stem van het kind gehoord wordt bij alle besluiten. Ze willen de jeugdzorg hervormen en hulp beperken tot pleegzorg, gezinshuizen en kleinschalige woonvormen voor meer stabiliteit. De harde grens van 18 jaar moet uit de Jeugdwet (verlenging tot minimaal 23 jaar).
FvD wil de decentralisatie van jeugdzorg terugdraaien (terug naar het rijk). Ze willen de financiële prikkels rond uithuisplaatsingen aanpakken.
VVD wil een meldplicht voor zorg en onderwijs bij signalen van genitale verminking of eergerelateerd geweld.
Gelijke kansen in het onderwijs
Veel partijen richten zich op kansengelijkheid en de kwaliteit van de schoolomgeving.
GL-PvdA wil meer geld naar scholen in kwetsbare wijken om gelijke kansen te creëren. Zij willen de leerplichtige leeftijd verlagen naar 4 jaar.
D66 wil later selecteren in het middelbaar onderwijs via brede brugklassen. Ze willen kinderopvang, voorschool en basisschool samenbrengen in één publieke voorziening. Ze willen een groot Deltaplan voor schoolgebouwen als het gaat om nieuwbouw en renovatie/nieuwbouw.
PvdD wil gratis, biologische, plantaardige schoolmaaltijden aanbieden voor alle kinderen. Ze pleit voor een gratis publieke voorschoolse voorziening voor álle kinderen, ook van niet-werkende ouders. DENK en NSC willen een gratis schoolontbijt en lunch aanbieden op scholen in kwetsbare wijken.
VVD wil de vaccinatiegraad onder kinderen verhogen en is voorstander van het ontzeggen van toegang tot het kinderdagverblijf voor niet-gevaccineerde kinderen als de graad te laag is.
SGP wil een verbod op sociale media voor kinderen jonger dan 15 jaar.
Lees ook: Smartphone en socials uitstellen: zo houd je het haalbaar
Woonvormen voor gezinnen
Omdat het vinden van een betaalbare woning lastig is, richten partijen zich op speciale woonvormen voor gezinnen en de flexibiliteit van wonen.
CDA en BBB willen mantelzorgwoningen vergunningsvrij op eigen erf toestaan. NSC wil het makkelijker maken voor ouderen om dicht bij hun volwassen kinderen te wonen door tijdelijke woonunits te plaatsen, zonder dat dit hun uitkering beïnvloedt.
FvD stimuleert generatiewoningen, zodat families dicht bij elkaar kunnen wonen en voor elkaar kunnen zorgen.
PvdD wil het makkelijker maken om een hypotheek af te sluiten met meer dan twee mensen (cohousing) om verschillende gezinsvormen te faciliteren.
Voor dit artikel is gebruikgemaakt van de AI-tool Google NotebookLM.
