Wat is fijne motoriek?
Motoriek is het vermogen om te bewegen. Hierbij is er een onderscheid tussen de grove en fijne motoriek:
De grove motoriek gaat over grove bewegingen, zoals het oprichten vanuit buikligging, omrollen, kruipen en lopen.
De fijne motoriek gaat over fijne bewegingen en omvat het gebruik van de handen en vingers, zoals het grijpen naar een voorwerp en dit in de handen bewegen. De ontwikkeling van het kijken (met andere woorden: de visuele waarneming) gaat aan de fijn motorische ontwikkeling vooraf.
Voorbeelden van de fijne motoriek
Bij de fijne motoriek draait het allemaal om de fijne bewegingen: grijpen naar een speeltje, hanteren van een voorwerp, het bouwen van een torentje, een vorm in een vormenstoof doen, knoopjes dichtdoen, veter strikken, tekenen, knippen, met een lepel eten of het vasthouden van een potlood. Het valt allemaal onder de fijne motoriek.
Voelen, aanraken en vastpakken: al deze vaardigheden helpen bij de ontwikkeling van de fijne motoriek. Tegelijkertijd worden ook de zintuigen getraind: tijdens het aanraken en vastpakken van voorwerpen ontwikkelt je baby ook zijn tastzin. De motorische ontwikkeling én de zintuigelijke ontwikkeling gaan dus hand in hand.
Lees meer: Alles over de spelontwikkeling per leeftijd
Hoe ontwikkelt de fijne motoriek?
Langzaam maar zeker krijgt je kind er steeds meer motorische vaardigheden bij. Grijpt of slaat hij eerst nog ongecontroleerd, met zeven maanden pakt hij al voorwerpen op mét gebruik van zijn duim, en onderzoekt hij ze grondig. Een paar maanden later krijgt hij de pincetgreep onder de knie en pakt hij zonder problemen een rozijntje van de grond. De pincetgreep is het oppakken van iets kleins met duim en wijsvinger. De eerste stappen in de ontwikkeling van de fijne motoriek zijn gezet.
Lees ook: 6 redenen waarom het nu belangrijk is om met educatief speelgoed aan de slag te gaan
Ontwikkeling fijne motoriek per leeftijd
Een goede, fijne motoriek ontstaat niet in één keer, maar ontwikkelt zich in fasen of mijlpalen. De eerste fase start al vroeg, in je baby's eerste jaar. In de jaren die volgen wordt de fijne motoriek van je kind steeds verder ontwikkeld.
Wat kan je kind op welke leeftijd? We sommen het voor je op. Al geldt ook hier: elk kind doet alles op zijn eigen tempo. Het schema is enkel bedoeld om je een idee te geven wat je per maand ongeveer kunt verwachten.
Fijne motoriek bij baby
0 tot 3 maanden
Je pasgeboren baby houdt zijn handjes nog gesloten. Het grijpen is nog een reflexmatige beweging, de grijpreflex is nog aanwezig. Als je een vinger in je baby's hand legt, sluit hij reflexmatig zijn hand. De ontwikkeling van het kijken gaat vooraf aan de ontwikkeling van de fijne motoriek. Je baby leert eerst een voorwerp met zijn ogen te fixeren, te zien en bij acht weken begint hij goed te volgen met zijn ogen en hoofd. Zijn hand verschijnt tussen de 2 en 3 maanden ook steeds vaker in zijn blikveld, zo leert je baby zijn hand kennen. In deze fase wordt de grijpreflex onderdrukt, zijn handen zijn vaker geopend .3 tot 6 maanden
Je baby kijkt steeds vaker gefascineerd naar zijn handjes, draait hierbij zijn polsen brengt zijn handen bij elkaar en voelt ze. Eenvoudige vorm van reiken en grijpen begint zo tussen de 3 en 4 maanden. Bewegingen worden tussen de 3e en 4e maand doelgerichter en het lukt je kind steeds vaker om iets stevig vast te grijpen. Rond 5 à 6 maanden ontdekt hij zijn voetjes, pakt ze met zijn handjes en kijkt er naar: het spelen met zijn voetjes is een spelletje dat nooit verveelt. Pas op voor je sieraden, bril en haar, want heeft je baby eenmaal iets te pakken, dan laat hij het niet snel meer los.6 tot 9 maanden
Voorheen pakte je baby een voorwerp met een volle hand, het is meer een vorm van knijpen, maar vanaf ongeveer de zesde of zevende maand pakt hij een blokje tussen zijn duim en zijn vingers. Ook kan hij nu een ring overpakken van de ene naar de andere hand. Tijdens het onderzoeken van zijn speeltjes zie je hem zijn handen verplaatsen, hij heeft ook steeds meer oog voor details. Het reiken verloopt ook steeds soepeler en doelgerichter en kan hij deze periode steeds beter zijn handen onafhankelijk van zijn armen gebruiken. Hij kan al met de ene hand een speeltje pakken, terwijl hij met zijn andere hand iets vastheeft en twee blokjes tegen elkaar slaan. Meer tips: Zo stimuleer je de taalontwikkeling van je baby9 tot 12 maanden
De meeste baby's leren rond de tien à twaalf maanden om te wijzen. De vuist ballen en een vinger uitsteken is een moeilijke handbeweging en het heeft tijd nodig voor je kind dit gebaar onder de knie heeft. Ook leert een baby los te laten, eerst zonder controle en laten gecontroleerd.12 tot 14 maanden
Met dertien maanden wordt je kind motorisch steeds handiger. Hij kan nu twee blokjes op elkaar zetten. Ook pakt hij voor het eerst een rozijntje met zijn duim en zijn wijsvinger, de pincetgreep op.14 tot 17 maanden
In deze fase maakt je kind een sprong op het gebied van de fijne motoriek. Hij kan zijn vingers nu los van elkaar gebruiken. Rond de zestien maanden kan je kind ook al zijn sokken uittrekken of bladzijdes omslaan in een boek. Al zijn het er meestal een paar tegelijk. Lees ook: Voorlezen aan je kind heeft ook een positief effect op jou.
Fijne motoriek bij peuter
Met 1,5 jaar is de fijne motoriek van je kind volop in ontwikkeling. Hij wordt steeds handiger. Hij bouwt een torentje van meerdere blokjes. Ook begint hij duploblokjes uit elkaar te halen of ringen om een ringentoren te plaatsen. Met 2,5 jaar leert je peuter kralen rijgen, gaatjes vullen met de juiste vorm, prikken, knippen en plakken. Met zijn vingers een potlood aansturen en zijn rits omhoog en omlaag doen, leert je kind rond zijn derde jaar. Lees hier meer over de spraakontwikkeling van peuters.
Fijne motoriek bij schoolkind
Als je kind vier jaar oud is kan hij al veel: steeds beter binnen de lijntjes kleuren, een papier in een driehoek vouwen en een beker melk inschenken zonder te morsen. Natuurlijk gaat het soms mis, misschien kan je hem dan even helpen. Binnen twintig seconden tien knikkers in een flesje stoppen, doet je vierjarige ook al goed. Probeer maar eens!
Met vijf jaar kan je kind een driehoek, rechthoek en een cirkel tekenen. Ook letters naschrijven of voorwerpen van klei maken, gaat hem steeds beter af.
In de kleuterklas wordt het geduld van je kind soms nog flink op de proef gesteld bij precieze werkjes, zoals een rits losmaken, veters strikken of figuren uitknippen.
Op zevenjarige leeftijd is de oog-handcoördinatie zo goed dat hij 'pruts-taakjes' kan doen, waarmee hij zijn fijne motoriek weer oefent. Paperclips of knopen sorteren bijvoorbeeld, of tekeningen maken van stip tot stip, kralen rijgen, figuren overtrekken met potlood, eenvoudige knopen maken en veters strikken.
Lees meer: Dit betekent het kleuren en krassen van je kind op een tekening
Fijne motoriek stimuleren met oefeningen
Het is belangrijk om de fijne motoriek bij je kind te stimuleren. Dat hoeft helemaal niet ingewikkeld te zijn. Lees hieronder welke spelletjes en oefeningen geschikt zijn voor welke leeftijd en goed zijn voor de fijne motoriek.
Oefeningen baby 0-3 maanden
Beweeg een speeltje langzaam van links naar rechts op andersom op een afstand van zo'n 25 à 30 centimeter van zijn gezicht, zo kan hij leren volgen met zijn ogen.
Leg je baby van 2 à 3 maanden onder een mobiel van gekleurde figuurtjes. Met 3 maanden kan je de mobiel ook laten draaien zodat hij de figuurtjes kan volgen.
Help je baby zijn handjes te ontdekken, kijk maar als je ze in zijn blikveld brengt of hij ernaar kijkt.
Beweeg een speeltje heel langzaam als je baby op zijn rug ligt naar zijn handjes. Misschien wil hij het voelen of misschien pakt hij het al even vast!
Oefeningen baby 3-6 maanden
Houd een speeltje zoals een rammelaar vlak voor je baby en laat hem het rustig van je aanpakken.
Laat je baby verschillende speeltjes van verschillende vormen en materialen onderzoeken
Een knuffeldoekje met labeltjes, een knisperboekje, een speeltjes waaraan veel te ontdekken is wordt nu ook interessant, elke vorm, elk materiaal voelt anders en lokt een andere handmotoriek uit.
Een babygym is nu reuze interessant, je baby zal de bungelende speeltjes proberen aan te raken of vast te pakken.
Oefeningen baby 6-12 maanden
Geef je baby stapelblokken of stapelbekers om mee te bouwen en weer om te gooien.
Laat je baby met de vingers eten (bijvoorbeeld stukjes banaan oppakken).
Moedig je baby aan om de bladzijden van een kartonnen boekje om te slaan en benoem de plaatjes die je ziet.
Laat je baby kralen langs een draadlabyrint schuiven.
Dingen in en uit een doos of tas doen is een vorm van spel die veel baby's leuk vinden.
Lees ook: Veilig babyspeelgoed: waar moet je op letten?
Spelletjes dreumes
Begin met eenvoudige houten puzzels met grote knoppen.
Bouw samen met je dreumes torens en gooi ze daarna weer om.
Blaas bellen en laat je dreumes Bellenblazenze kapot prikken.
Geef dikke wasco of krijtjes en een groot vel papier om te tekenen, laat je dreumes daarbij vrij krassen met beide handen.
Laat je dreumes ontdekken hoe verf aanvoelt en hoe je daar vormen mee kan maken, kliederen mag.
Geef oude kranten om ze te verscheuren en er proppen van te maken.
Laat je dreumes op een trommel of een ballon slaan.
Geef een vormenstoof en laat je dreumes verschillende vormen in de juiste openingen stoppen.
Spelletjes peuter (18 maanden tot 4 jaar)
Geef grote kralen of paste om mee te rijgen of sorteer de kralen op kleur of vorm.
Gebruik puzzels met meerdere stukjes, help bij het zoeken naar de hoekstukken of randjes en benoem wat je ziet.
Laat je peuter tekenen met stiften, wasco of krijt en moedig je peuter aan om vormen na te tekenen.
Laat je kind experimenteren door te knutselen met allerlei materialen zoals klei, zand, water, scheerschuim, modder of krijt.
Gebruik constructiespeelgoed waarbij je peuter moet : hameren of schroeven indraaien.
Lees ook: Sociaal-emotionele ontwikkeling van je peuter
Speeltips kleuter (4 tot 6 jaar)
Gebruik voor je kleuter kleine kralen voor nog meer precisie.
Moedig je kleuter aan om herkenbare vormen te tekenen zoals rondjes, plusjes en poppetjes.
Geef je kleuter een schaar en oefen met het knippen en vouwen van papier.
Laat je kleuter zelfstandig puzzelen met puzzels van 20 of meer stukjes.
Geef blokken en bouwstenen om hoge torens mee te bouwen.
Ga samen voorwerpen maken van klei zoals een taartje of steek vormpjes uit.
Lees ook: Wanneer begin je met opvoeden? De 5 manieren
Alles over de motorische ontwikkeling van je kind:
Bronnen: Nederlands Jeugdinstituut, CJG
