Postnatale depletie… is dat weer iets nieuws? Nou nee. Misschien heb je er nog nooit van gehoord, maar de Amerikaanse psycholoog Rick Hanson beschreef het depleted mother syndrome al in 2002. Het is iets anders dan een postnatale depressie, maar kan er wel mee samengaan.
Wat is postnatale depletie?
Depletie betekent uitputting, postnataal betekent na de geboorte. Officieel gebruik je het woord 'postpartum' als je het hebt over de conditie van de moeder na de bevalling. Maar de term 'postnatale depletie' is gangbaarder en gebruiken we daarom ook in dit artikel.
Postnatale depletie kan ontstaan als de moeder na haar zwangerschap niet genoeg tijd neemt – of krijgt – om te herstellen en daardoor zowel fysiek als mentaal uitgeput raakt. Maar ook als je kinderen al ouder zijn, kun je postnatale depletie krijgen. Verderop staat uitgelegd hoe dit kan.
Hoe ontstaat postnatale depletie?
Tijdens de zwangerschap gaan er via de placenta vitamines, mineralen, ijzer en omega-vetzuren naar de baby. Het moederlichaam geeft de baby voorrang: die krijgt wat hij nodig heeft om zich te ontwikkelen en dat gaat soms ten koste van de moeder. Daardoor kunnen er al tijdens de zwangerschap tekorten aan vitamines en mineralen ontstaan. Krijgt je lichaam na de bevalling niet genoeg kans om te herstellen, dan kun je postnatale depletie ontwikkelen.
Vitaminetekorten komen zelden voor bij een normaal en gevarieerd dieet, en worden meestal al tijdens de zwangerschap via de verloskundige opgespoord. Toch is het belangrijk om klachten na de bevalling serieus te nemen. Heb je last van aanhoudende vermoeidheid of andere lichamelijke klachten, dan mag je altijd langskomen. Er wordt dan samen gekeken of er sprake is van een lichamelijke oorzaak, en op indicatie kan ook worden onderzocht of er een vitaminetekort is, bijvoorbeeld als je veel bloed bent verloren bij de bevalling of als je door omstandigheden onvoldoende eet.
Het is daarom belangrijk dat je goed voor jezelf blijft zorgen met gezonde voeding en rust. Probeer elk uurtje slaap mee te pakken. Als je langdurig te weinig slaapt en niet goed eet, worden tekorten niet aangevuld. Heb je daarnaast veel stress, dan maken je bijnieren cortisol aan. Bij een tekort aan rust en vitamines — met name vitamine C en B5 — kunnen de bijnieren niet herstellen en uitgeput raken. Dit zorgt voor de extreme vermoeidheid die zo kenmerkend is voor postnatale depletie.
Aan welke symptomen herken je postnatale depletie?
Als je een aantal van de onderstaande kenmerken herkent, zou het zomaar kunnen dat je last hebt van postnatale depletie:
Je bent uitgeput. Je staat 's morgens al moe op.
Je bent voortdurend in een verhoogde staat van alertheid, ook wel de vecht-vlucht-modus genoemd. Ontspannen lukt nauwelijks.
Je slaapt slecht.
Je voelt je vaak angstig en bent gevoelig voor prikkels als licht en geluid.
Je bent prikkelbaar en reageert snel overgevoelig en geïrriteerd. Soms is dit al zo lang zo dat het 'normaal' is geworden.
Je hebt het gevoel dat je verdrinkt in je to-dolijst en dat er nul ruimte voor jou meer is.
Je geest is nooit meer zo helder geworden als voor je zwangerschap en vergeet nog steeds veel woorden. Het lijkt zelfs alsof je nog steeds last hebt van zwangerschapsdementie.
Je voelt je ongezond, bent onzeker over je lichaam.
Libido, wat is dat ook alweer?
Sommige van de bovenstaande symptomen kunnen wijzen op PTSS, zoals een verhoogde staat van alertheid, niet kunnen slapen en prikkelbaarheid. Heb je een ingrijpende bevalling gehad? Dan kun je hier meer lezen over PTSS na de bevalling.
Verschil tussen postnatale depletie en depressie
Ook een postnatale depressie lijkt op veel van deze klachten, maar er zitten duidelijke verschillen. Een postpartum depressie ontstaat al snel na de bevalling en gaat gepaard met extreme somberheid, schuldgevoelens en moeite om te hechten aan de baby. De oorzaken zijn niet altijd duidelijk en vaak heb je behandeling of begeleiding nodig om er weer uit te komen.
Postnatale depletie kan ook op een later moment ontstaan en is over het algemeen goed te behandelen met rust en gezonde voeding. Je kunt je eigen batterijen weer opladen.
Ontzwangeren of postnatale depletie?
Negen maanden zwanger zijn, bevallen, slapeloze nachten en misschien ook nog borstvoeding geven: hoe mooi en bijzonder ook, het moederschap is een flinke aanslag op je lichaam. Ook mentaal en emotioneel gebeurt er veel. Normaal gesproken is je lichaam prima in staat om te herstellen van een zwangerschap, al kan dit best een tijd duren.
Vaak denken vrouwen (of hun omgeving) dat ontzwangeren na een paar maanden wel klaar is, maar het kan gerust een jaar duren voordat je weer helemaal fit en energiek bent. Het eerste jaar met je baby gebeurt er zoveel dat het niet gek is als je periodes heel moe bent. Dat hoeft niet te betekenen dat je last hebt van postnatale depletie.
Lees meer: Alles over ontzwangeren en hoe je je lichaam kunt helpen
Ook als je kinderen al ouder zijn
Zijn je kinderen allang geen baby's meer, maar ben je sindsdien nooit meer je energieke zelf geworden? Kun je met moeite alle ballen hoog houden en sleep je jezelf door de dagen? Ook dan kun je last hebben van postnatale depletie.
Hoewel de toevoeging 'postnataal' doet vermoeden dat dit vooral in de tijd na de bevalling speelt, kan het veel langer duren of pas later ontstaan. Bijvoorbeeld omdat moeders opnieuw zwanger worden terwijl ze sinds de eerste baby eigenlijk al op hun tandvlees lopen. Of omdat chronisch moe zijn hun norm is geworden, omdat ze zich al zo voelen sinds ze moeder zijn. De oorsprong van postnatale depletie ligt in het moederschap.
Lees ook: Wanneer ben je klaar voor een tweede kind?
Wat zijn de gevolgen van postnatale depletie?
Als je de bovenstaande klachten herkent, is het belangrijk om dit serieus te nemen. Door een chronisch tekort aan vitamines, mineralen en slaap raakt je immuunsysteem verzwakt, waardoor je sneller ziek wordt. Ook zou uitputting van de bijnieren de kans op een depressie vergroten en lichamelijke klachten, zoals een lage bloeddruk en duizeligheid kunnen veroorzaken. Zo kan het van kwaad tot erger gaan.
Behalve de lichamelijke en psychische klachten die je door postnatale depletie kunt krijgen, heeft het z'n weerslag op de gezinssituatie. Kinderen pikken de stemming van hun moeder op en reageren hierop met hun gedrag. Baby's kunnen onrustig zijn of overmatig huilen, oudere kinderen kunnen druk of dwars gedrag vertonen. En daar word je alleen maar vermoeider door. Zo kun je in een vervelende vicieuze cirkel komen vol frustratie, onrust, wanhoop, schuldgevoel en… uitputting. Dat is voor niemand leuk. En het kan het hechtingsproces tussen moeder en kind negatief beïnvloeden.
Hoe kun je postnatale depletie voorkomen?
De beste manier om postnatale depletie te voorkomen is voldoende tijd en rust nemen na de bevalling om te herstellen en te ontzwangeren. Leg jezelf zo min mogelijk verplichtingen op, zeker zolang je met verlof bent. Doe het rustig aan met kraambezoek en houd je 'batterij' in de gaten. Waar laad je van op en waar word je moe van? Probeer daar rekening mee te houden. Dat kan elke dag opnieuw zoeken zijn, dus je mag ook elke dag opnieuw je grenzen bijstellen. Nauwelijks geslapen? Dan is alles afzeggen zéker gerechtvaardigd.
Wees je ook bewust dat de geboorte van je baby voor hersen- en hormoonveranderingen zorgt: je moederinstinct wordt actief. Daardoor ben je alerter en reageren je zintuigen gevoeliger op prikkels. Allemaal om je baby goed te kunnen beschermen en te kunnen reageren op zijn behoeften. Dat zit in ons DNA. Veel moeders slapen de eerste periode met hun baby lichter en zijn overdag sneller moe door alle prikkels. Ook daardoor is je energie eerder op en heb je meer tijd nodig om bij te komen.
Lees ook: Gebroken nachten, zo houd je het (beter) vol
Wat te doen bij postnatale depletie?
Stel je herkent jezelf in dit verhaal… en dan? Postnatale depletie heeft veel weg van een burn-out. Een bezoek aan de huisarts is daarom een goede eerste stap. Via de huisarts kun je je bloed laten onderzoeken op om je schildklierwaarden bepalen. Soms ontstaat extreme vermoeidheid door schildklierafwijkingen na de zwangerschap, zoals een trage schildklier of een schildklierontsteking.
Heb je klachten van onverklaarbare vermoeidheid/somberheid maak dan een afspraak met de huisarts en bekijk samen wat de beste vervolgstappen zijn. Begeleiding hierbij van de praktijkondersteuner of maatschappelijk werk kan ook een optie zijn. Of misschien adviseert de huisarts een psycholoog. Slaapt je baby slecht of loop je vast met de opvoeding? Vraag dan advies bij het consultatiebureau. Dit zijn allemaal stappen om de vicieuze cirkel te doorbreken.
Er zijn ook alternatieve manieren die kunnen helpen om weer grip op je levensstijl te krijgen, in balans te komen en meer energie te krijgen. Zoals een orthomoleculair voedingsdeskundige, een hormooncoach of acupunctuur.
Lees ook: Acupunctuur na de zwangerschap, zo kom je weer in balans
Te snel aan het werk?
Hoe lang je na de bevalling extra rustig aan moet doen, verschilt erg per moeder. Je algemene conditie (ook voor de zwangerschap) speelt mee, hoe de zwangerschap en bevalling zijn verlopen, hoe het gaat met je baby en met de borstvoeding, als je die geeft. Was je bevalling erg zwaar of waren er complicaties? Dat kan nog lang invloed hebben op je stresssysteem en dat maakt het herstel vaak moeizamer.
Voordat je met zwangerschapsverlof gaat, kun je je onmogelijk voorstellen hoe je je een paar maanden later zult voelen. Als je bijna weer aan het werk moet en het idee hebt dat je dat nog niet aankunt, bespreek dit dan met je werkgever – of eventueel de bedrijfsarts. Misschien is extra ouderschapsverlof het beste, of is het nodig om je nog even ziek te melden. Voel je hier niet schuldig over. Je kunt herstel niet forceren. Als je postnatale depletie ontwikkelt, ben je waarschijnlijk veel langer niet in staat om je werk (goed) te doen.
Lees ook: Zo verwerk je een traumatische bevalling
Postnatale depletie: 8 tips om ermee om te gaan
Hieronder nog een aantal tips die je zelf kunt proberen om je fitter te voelen en energie te krijgen:
- 1
Eet gezond.
Ontbijt bijvoorbeeld met havermout, fruit en een eitje. Zo krijg je een flinke lading gezonde voedingsstoffen binnen en die snel én langdurig energie geven. Eet op vaste tijden en neem groenten bij de lunch en het avondeten. Eet ook genoeg gezonde vetten. Maak op zondag een voorraad soep en gezonde snacks voor de rest van de week, dan heb je altijd iets voorhanden. Vermijd snelle suikers, bewerkte voeding en alcohol en drink weinig koffie, maar wel veel water. - 2
Beweeg.
Elke dag een halfuur, liefst in de buitenlucht. Maak hier een routine van door bijvoorbeeld op dezelfde tijd een wandeling te maken. Ga het liefst ook twee keer per week sporten. Het lijkt tegenstrijdig als je al moe bent, maar op de lange termijn krijg je juist meer energie als je meer sport. - 3
Ontspan dagelijks een halfuur (of meer).
Vind een gezonde manier om stress te reguleren, zoals mindfulness (kun je ook met je kind doen!), ademhalingsoefeningen of zet een meditatie-app op je telefoon. Wandelen helpt ook, met een vriendin (lucht je hart!) of juist lekker in je eentje. - 4
Neem een bad met magnesiumvlokken.
Twee vliegen in één klap: een ontspanmoment én via je huid neem je magnesium op. Dit is een belangrijk mineraal voor je weerstand, je zenuwstelsel en om beter te kunnen ontspannen en slapen. Een voetenbad of een massage met magnesiumolie werkt ook. - 5
Aandacht voor de moeder, graag.
Lief zijn voor jezelf is geen overbodige luxe als je een kind op de wereld hebt gezet. Boek een (kraambed)massage aan huis, doe je bevallingsverhaal bij een coach met een liefdevol luisterend oor of meld je aan bij een moedercirkel. Delen is helen. - 6
Leer nee zeggen.
Blok in de familieagenda elke week een paar momenten voor jezelf (regel oppas als het kan) en wees selectief met sociale verplichtingen. Waar krijg je energie van? Doen! En bedenk dat nee zeggen tegen een ander vaak hetzelfde is als ja zeggen tegen jezelf en waar jíj behoefte aan hebt. - 7
Vraag steun.
Vaak doen we zonder erbij na te denken van alles voor een ander, maar vinden we het heel moeilijk om hulp te vragen of accepteren. Vul niet voor een ander in dat jouw verzoek lastig is. Misschien doet je buurvrouw graag een boodschap voor je, en vindt je nicht het juist leuk om je kind mee naar de speeltuin te nemen. Kun jij even tukken. Kijk ook of er in jouw omgeving moedernetwerken zijn, vaak vind je die via social media. - 8
Leg de lat minder hoog.
Misschien voelt het als falen dat je niet alle ballen in de lucht kunt houden. Maar zou je ook zo streng zijn voor een vriendin die er doorheen zit? Bedenk elke dag waar je de lat wat lager kunt leggen en wees tevreden met goed genoeg.
Lees ook: Dit zegt jouw sterrenbeeld over jou als moeder
Bron: goop.com, Thuisarts
