Wat is selectief mutisme?

Wat is selectief mutisme?

Selectief mutisme is een angststoornis, die in de buurt komt van een sociale fobie. Het wordt ook wel spraakangst genoemd. Kinderen met selectief mutisme kunnen praten, maar spreken niet in bepaalde situaties waarin zij zich niet op hun gemak voelen. Het kan dus zijn dat je kind alleen maar tegen gezinsleden en vrienden praat, maar niet tegen onbekenden. Of dat je kind thuis honderduit praat, maar op school geen woord zegt.

Selectief mutisme wordt gemiddeld ontdekt als je kind tussen de drie en vijf jaar zijn, dus vaak op de basisschool. Ongeveer één tot zeven op de duizend kinderen heeft er last van.

Mogelijke oorzaken van selectief mutisme

Vroeger werd gedacht dat een trauma de oorzaak zou zijn van selectief mutisme bij kinderen. Maar dat is niet het geval: uit onderzoek blijkt dat (sociale) angst de belangrijkste oorzaak is. Meisjes hebben vaker last van selectief mutisme dan jongens. Andere factoren die een rol kunnen spelen, zijn:

• Lichte ontwikkelingsproblemen.

• Taalproblemen.

• Een geremd temperament (introvert, negatieve gevoelens bij zich houden).

• Angstige aanleg.

Deze factoren kunnen ertoe leiden dat een kind zich terugtrekt, angstig wordt, stress krijgt of gaat zwijgen. Vaak spelen ook andere factoren in de omgeving mee, zoals ouders met angstproblemen, stressvolle levenservaringen of een meertalige omgeving.

Lees ook: 9x waarom het hebben van een introvert kind bijzonder is

Wat zijn de symptomen van selectief mutisme?

De symptomen van selectief mutisme op een rij:

• Je kind spreekt niet (blokkeert) in specifieke sociale situaties, maar praat wel in andere situaties. Bijvoorbeeld thuis wel, maar op school niet. Of niet op de sportvereniging of tegen ouders van vriendjes.

• Het belemmert hem in zijn functioneren op school of in zijn sociale communicatie.

• Het niet-praten houdt langer dan een maand aan.

• Vaak maakt een kind met selectief mutisme ook geen geluid als hij zich pijn doet.

• Je kind communiceert in bepaalde situaties alleen non-verbaal, zonder geluid, door hoofdschudden of knikken, gebaren of gezichtsuitdrukkingen.

• Ook als je hem een beloning belooft, praat je kind niet.

Symptomen die lijken te duiden op selectief mutisme, kunnen ook een andere oorzaak hebben. Bijvoorbeeld een gehoorprobleem, een taal- of spraakstoornis of een ontwikkelingsachterstand. Het is belangrijk dat hiernaar wordt gekeken als je kind bovenstaande symptomen laat zien.

Bijbehorende kenmerken

Een aantal kenmerken en karaktereigenschappen komt ook veel voor bij kinderen met selectief mutisme:

• Verlegenheid. Kinderen met deze diagnose zijn vaak verlegen/introvert van aard.

• Perfectionisme.

• Driftbuien.

• Angst voor vreemden.

• Geen tot weinig oogcontact maken.

• Niet naar school willen.

• Niet bewegen in vreemde situaties (bewegings- en/of uitdrukkingsloos blijven staan op één plek).

• Koppig, een sterke wil.

• Sociaal isolement.

• Vastklampen.

• Slaapproblemen.

• Soms problemen met zindelijkheid. Obstipatie komt vrij vaak voor, omdat het kind niet durft te vragen of hij naar de wc mag.

Lees ook: Dit zijn de 7 meest voorkomende zindelijkheidsproblemen.

Selectief mutisme of gewoon heel verlegen?

Het is lastig om verlegen kinderen en kinderen met selectief mutisme te onderscheiden. Verlegenheid is ook een karaktereigenschap die de meeste kinderen met selectief mutisme hebben. Er zijn overeenkomsten tussen verlegenheid en selectief mutisme, maar zeker ook verschillen.

Bij kinderen die alleen heel verlegen zijn, gaat die verlegenheid vaak na een tijdje over. Een verlegen kind slaat in een onbekende situatie of in het contact met vreemden vaak even dicht, verstopt zich achter de benen van zijn ouders of wil niet van schoot af, maar komt na een tijdje vanzelf los. Het is dan vaak een kwestie van wennen aan de situatie. Na verloop van tijd begint een verlegen kind toch weer te praten, soms ook tegen vreemden.

Een kind met selectief mutisme gaat in zo'n situatie niet praten, ook niet na een tijdje. Misschien gaat hij wel van je schoot af, lekker spelen en communiceert hij non-verbaal, maar hij zal nog steeds niet praten.

Behandeling selectief mutisme

De behandeling van selectief mutisme is afhankelijk van de ernst van de symptomen en de leeftijd van je kind. Daarom is eerst een uitgebreid onderzoek nodig. Daarbij wordt ook gekeken of er geen andere oorzaak is voor het zwijgen, zoals een spraak- of taalstoornis, een gehoorprobleem of een ontwikkelingsstoornis als autisme.

Op basis van deze onderzoeken wordt een behandeling opgesteld. Gedragstherapie kan een van de behandelingen zijn. Hierbij krijgt je kind in kleine stappen kortetermijndoelen en ligt de drempel niet zo hoog. Ouders en leerkrachten worden bij de therapie betrokken. Een andere behandeling kan speltherapie zijn. Die wordt ingezet om kinderen sociale vaardigheden aan te leren. Als de symptomen heel ernstig zijn of de therapie erg langzaam gaat, kan er eventueel medicatie ter ondersteuning worden gegeven.

Lees ook: Wanneer ga je naar een kinderpsycholoog?

Selectief mutisme kan door de behandeling helemaal overgaan. Maar er zijn ook veel kinderen die toch in meer of mindere mate last blijven houden van spreekangst, sociale angst of teruggetrokkenheid. Hoe eerder je kind wordt behandeld, hoe groter de kans is op succes.

Wat kun je zelf doen?

Als is vastgesteld dat je kind selectief mutisme heeft, is het verstandig om hem daarvoor te laten behandelen. Daarnaast kun je als ouder een aantal dingen zelf doen om je kind te stimuleren en te steunen. Een aantal tips:

1. 01.

   Laat je kind merken dat je hem accepteert zoals hij is. Word niet boos als hij niet durft te praten, blokkeert of zich terugtrekt.

2. 02.

   Help je kind om zich vertrouwd te voelen in situaties waarin hij niet durft te praten. Bereid hem voor op onbekende of spannende situaties. Zo weet hij beter wat hem te wachten staat. Kondig aan wat jullie gaan doen, leg uit hoe de gebeurtenis gaat verlopen, waar het plaatsvindt en wie erbij zijn. Je kunt bij de bibliotheek over heel veel situaties prentenboeken lenen: over een tandartsbezoek, verjaardag, schoolreisje et cetera.

3. 03.

   Help je kind door gedrag voor te doen. Ga je naar een verjaardag, laat dan zien hoe je iemand feliciteert en een cadeautje geeft. Kinderen leren veel door jouw gedrag te imiteren. Hier lees je daar meer over.

4. 04.

   Toon begrip en neem de angst van je kind serieus. Erken en benoem zijn verlegenheid en zeg dat dit niet erg is en ook niet raar. Iedereen is weleens bang of verlegen.

5. 05.

   Bied je kind vertrouwen en veiligheid. Dat doe je onder meer door je afspraken en beloftes na te komen, niet te hoge eisen te stellen, de tijd te nemen voor je kind en niet stiekem weg te gaan als je kind het niet doorheeft.

6. 06.

   Beloon positief gedrag, zonder er te veel nadruk op te leggen. Steek je duim op of geef een compliment als je kind praat of geluid maakt.
   Lees ook: Zo werkt een beloningssysteem.

7. 07.

   Meer tips en informatie over selectief mutisme vind je op de website Spreekt voor zich.

Prentenboeken die helpen om het zelfvertrouwen van je kind te vergroten:

Kikker is KikkerBij bol

€ 16,99

Bekijk

Gewoon zoals je bentBij Prénatal

€ 13,99

Bekijk

Het meisje dat nooit fouten maakteBij Amazon

€ 18,50

Bekijk

Coco kan het!Bij bol

€ 15,99

Bekijk

Coco kan het! doeboekBij bol

€ 5,99

Bekijk

De mooiste vis van de zeeBij bol

€ 17,99

Bekijk

Lees ook: 8 tips om het zelfvertrouwen van je kind te vergroten.

Bronnen: Balans Digitaal, Parnassia Groep