Heimwee bij kinderen: oorzaak en tips

Wat is heimwee?

Heimwee betekent volgens het woordenboek: verlangen naar huis of geboorteland. Een verlangen dat plezier hebben behoorlijk in de weg kan zitten. Een kind kan de hele dag fijn gespeeld en gezwommen hebben op vakantie met het hele gezin, maar 's avonds huilend in zijn bed liggen omdat hij thuis zo mist. Er zijn ook kinderen die al buikpijn krijgen bij het idee dat ze een nacht uit logeren gaan of een paar dagen op schoolkamp. Heimwee kan lijken op liefdesverdriet. Al is de situatie op papier nog zo leuk (pannenkoeken, laat naar bed!), je kind kan tóch vooral het gemis voelen.

Heimwee en scheidingsangst

De meest voorkomende vorm van heimwee is het verlangen naar de ouders als een kind zonder hen op pad is. Eigenlijk is dit geen heimwee, maar scheidingsangst. Als een kind ook naar huis verlangt als zijn ouders bij hem zijn, spreek je van heimwee. Ook volwassenen kunnen plotseling last van heimwee hebben tijdens een vakantie of reis.

Verreweg de meeste kinderen die last van heimwee hebben, kunnen er goed mee omgaan. Het gevoel is dan niet aldoor aanwezig, maar steekt bijvoorbeeld alleen de kop op bij moeheid, als er iets vervelends is gebeurd of 's avonds in bed. Ook wordt de heimwee vaak minder als een kind na een paar dagen gewend is aan de nieuwe omgeving, en zich daar vertrouwd voelt.

Bij zo'n vijftien procent van de kinderen met heimwee zakt het niet af: hoe langer ze van huis zijn, hoe vervelender ze zich voelen. Genieten van een vakantie, zeilkamp of logeerweek lukt dan nauwelijks. Het gevoel dolgraag naar huis te willen is er (vrijwel) continu.

Wat zijn de oorzaken van heimwee bij kinderen?

Het is niet raar als een kind heimwee heeft. Hij heeft geleerd dat zijn thuis en zijn ouders zijn veilige haven zijn. Geen wonder dat hij daar in een andere omgeving ineens naar kan verlangen. Heimwee ontstaat vaak als het kind het spannend of lastig vindt om zich aan de nieuwe omgeving aan te passen. Tijdens het logeren bij opa en oma zijn er andere regels, de ouders van een vriendje reageren anders, je kind kan zich niet terugtrekken op zijn eigen kamer, of hij kan niet goed overzien hoe lang het nog duurt tot hij jullie weer ziet. Dat brengt onzekerheid met zich mee en heimwee is dan een stressreactie.

Het ene kind is gevoeliger voor heimwee dan het andere. Dit heeft onder meer te maken met de persoonlijkheid en dan met name hoe flexibel je kind is. Kinderen die zich makkelijk aanpassen, makkelijk vriendjes maken en/of houden van verandering en avontuur, zullen minder snel heimwee hebben.

Kinderen kunnen ook tijdelijk last hebben van heimwee, doordat er thuis iets speelt dat hen onzeker maakt. Zijn er spanningen tussen de ouders, of is een van de ouders ziek? Dan kan een kind de behoefte hebben om de situatie in de gaten te houden en te helpen. Is hij van huis, dan kan hij worden overvallen door het gevoel dat er thuis iets misgaat. Heimwee kan ook ontstaan na een ingrijpende gebeurtenis.

Wat zijn de symptomen van heimwee?

Bij kleine kinderen is het soms lastig om heimwee te signaleren, maar je kunt veel uit hun gedrag opmaken. Je kind huilt bijvoorbeeld opvallend vaak en trekt zich terug. Er zijn ook kinderen die heel vervelend gaan doen en juist ruzie gaan zoeken. Sommige kinderen kunnen ook gedrag vertonen dat niet meer bij hun leeftijd past, zoals kruipen of bedplassen. Ook kunnen ze letterlijk ziek worden van heimwee. Dit zijn de bekendste symptomen van heimwee bij kinderen:

• Huilen

• Buikpijn

• Misselijk zijn

• Weinig eetlust

• Lusteloosheid en moeheid

• Problemen met slapen

• Angstig zijn

• Prikkelbaarheid

• Aandacht vragen op een negatieve manier

• Ruzie zoeken

Tips om heimwee bij kinderen te verminderen

De meeste kinderen hebben weleens heimwee en meestal groeien ze er vanzelf overheen. Je kind te veel beschermen kan averechts werken. Je kunt je kind ook helpen tóch te durven. Jouw steun geeft zelfvertrouwen en elke positieve ervaring versterkt het gevoel dat hij best even zonder thuis kan. Dit kan daarbij helpen:

• Praat met je kind over zijn heimwee. Laat hem vertellen wat er in hem omgaat, neem zijn gevoel serieus en zeg dat hij niet raar is. Als hij er, ook tegen anderen, open over durft te zijn, hoeft hij zich er niet eenzaam onder te voelen. Dat scheelt al een hoop.

• Bouw het rustig op. Je kind kan ook eerst eens zonder jou blijven eten bij opa en oma. Of 's avonds een film kijken en dan weer naar huis. Eén nacht slapen bij iemand bij wie hij zich thuis voelt. Elke stap is er één.

• Vertel het logeeradres of de begeleiders van het kamp over de heimwee van je kind. Dan kunnen ze er rekening mee houden. Heimwee vermindert als een kind zich gesteund voelt door zijn omgeving.

• Geef je kind op vakantie tijd om te wennen aan een nieuwe omgeving. Onderneem de eerste dagen niet te veel. Verken samen de routes op de camping, neem hem mee naar de lokale supermarkt en de speeltuin.

• Hou zoveel mogelijk de routines aan van thuis.

• Foto's van thuis kunnen een kind met heimwee helpen, maar ze kunnen ook heimwee uitlokken. Zorg dat jij ze bij je hebt of geef ze aan degene bij wie je kind logeert. zodat hij ernaar kan kijken als hij er zelf om vraagt.

• Geef je kind het gevoel dat het helemaal oké is dat hij even weg is van huis. Jullie zullen elkaar misschien een beetje missen, maar jij redt je wel en hij wordt goed verzorgd. En voor je het weet zijn jullie alweer samen.

• Belt je kind op met heimwee? Stel vragen: wat vindt hij niet fijn? Hoe kun je hem helpen toch lekker te gaan slapen? Misschien wil hij 's nachts een lichtje aan of moet jij nog een slaapliedje zingen. Klets nog even gezellig, leid hem af en spreek af dat hij eerst gaat kijken hoe hij het daar fijn kan hebben.

• Gaat het echt niet? Haal je kind op. Bij grote stress en verdriet wil een kind op zijn ouders kunnen rekenen. Kan dat niet, dan wordt weggaan van huis alleen maar moeilijker.

Logee met heimwee, hoe ga je daarmee om?

Krijg je een kind met heimwee te logeren? Grote kans dat je hem in de loop van de avond stiller ziet worden… Zo help je je logee:

• Laat hem het hele huis zien en vertel de regels die jullie hebben, zoals schoenen uit in de woonkamer, of handen wassen voor het eten. Laat ook vast zien waar hij gaat slapen. Geef hem het gevoel dat hij erbij hoort en dat hij overal om mag vragen.

• Zorg voor afleiding. Bedenk leuke activiteiten, laat je logee kiezen wat jullie gaan eten, kook samen, kies samen een film uit.

• Vraag zijn ouders hoe laat hij thuis gaat slapen en houd daar rekening mee. Raakt een kind overprikkeld en te moe, dan kan de heimwee opspelen.

• Spreek met de ouders af wat jullie het beste kunnen doen als hun kind last krijgt van heimwee.

• Wil een kind echt niet blijven slapen: bel de ouders. Volgende keer beter!

Hoe kun je heimwee voorkomen?

Zoals alle stemmingen en gevoelens kun je heimwee niet voorkomen. Dat hoeft ook niet, je kind kan ermee leren omgaan. De meeste kinderen kunnen dat goed en vinden er – met hulp van volwassenen – hun weg in. Het is ook een kwestie van uitproberen en vertrouwen krijgen. En als je kind één keer heimwee heeft gehad, betekent dat niet dat het de volgende keer ook zo is.

Het helpt als je je kind voorbereidt. Zo voelt hij houvast en dat kan de kans dat hij heimwee krijgt verkleinen. Vertel hem wanneer hij weggaat en weer thuiskomt, wie er nog meer zijn, wat hij kan verwachten. Kijk als het kan vast samen foto's of filmpjes als hij naar een onbekende plek gaat. Betrek je kind ook bij het inpakken van de spullen. Laat hem kiezen welke kleding hij mee wil nemen en pak samen de tas in. Wil hij nog iets anders mee van thuis? Zijn eigen kussen, met de vertrouwde geur van zijn bed? Een speeltje, foto of iets van jou? Heeft hij nog vragen? Geef eventueel iets lekkers of een cadeautje mee voor degene bij wie hij gaat logeren. Dan begint het meteen feestelijk.

Heimwee behandelen, hoe doe je dat?

Heimwee wordt meestal gezien als een normale reactie op een verandering van omgeving. De meeste kinderen kunnen er goed mee omgaan of leren dit vanzelf naarmate ze vaker van huis zijn. Ieder kind is anders en doet dit in zijn eigen tempo. Heimwee is geen aandoening of psychische stoornis. Het kan wél heel lastig zijn, vooral voor het kind zelf, maar misschien ook voor de ouders of de rest van het gezin. Is je kind de hele vakantie diep ongelukkig, dan drukt dat best een stempel op de sfeer. En het kan zijn leven behoorlijk beheersen als hij weken wakker ligt door een naderend schoolkamp.

Neem de heimwee serieus, je kind stelt zich niet aan. Toch help je je kind niet door situaties waarin hij heimwee krijgt helemaal te mijden. Hij leert er alleen mee omgaan als hij het – op een manier die bij hem past – aangaat. Twijfel je hoe je dit moet aanpakken en wil je hier begeleiding bij? Dan kun je dit eens met de huisarts, jeugdarts, jeugdverpleegkundige of kindercoach bespreken. De huisarts of jeugdarts kan je kind doorsturen naar een psycholoog als dat nodig is.

Lees ook: Voor het eerst op (school)kamp, dit moet je weten

Bronnen: NPO Kennis, CJG043.nl, AD, Opvoedadvies.nl en Thuisarts