Wat is de navelstreng?
Als je 6 weken zwanger bent, ontstaat er een verbinding tussen de placenta en je baby: de navelstreng. Dit (uiteindelijk) taaie 'snoer' bevat drie vaten: twee slagaders (arteriae umbilicales) voor de toevoer van zuurstofarm bloed vanaf het hart van je baby naar de placenta, en een ader (vena umbilicalis) die zuurstof en voedingsstoffen naar je baby brengt. De bloedvaten in de navelstreng worden beschermd door de gelei van Wharton. Deze dikke, geleiachtige substantie zorgt ervoor dat de streng niet dichtgedrukt wordt als je baby met de streng speelt of als hij in de knoop raakt.
De navelstreng groeit net als je baby gedurende de zwangerschap. Bij een volgroeide baby is de navelstreng ongeveer 50 cm lang en ongeveer 2 cm dik. Tijdens de zwangerschap is je baby afhankelijk van de placenta en de navelstreng: zo krijgt hij voeding en zuurstof binnen. De navelstreng hoort bij de baby: de navelstreng en placenta ontstaan vanuit het embryo.
Tip: In het kraampakket zit alles wat je nodig hebt om je baby direct na de geboorte te verzorgen. Bestel je kraampakket bij je verzekeraar, of bestel hier een kraampakket.
Belangrijke functie
De navelstreng is tijdens de zwangerschap de onmisbare verbinding tussen je baby en de placenta (moederkoek). De placenta neemt voedingsstoffen en zuurstof op uit jouw bloed en brengt die via de twee slagaders in de navelstreng naar je baby. Ook komen zo hormonen en antistoffen bij je baby terecht. Die beschermen je baby tot nog ongeveer drie maanden na de geboorte tegen allerlei infecties.
In tegenovergestelde richting is de navelstreng ook belangrijk. Het bloed van je baby gaat namelijk via een ader in de streng naar de placenta. Hier worden afvalstoffen en koolstofdioxide eruit gefilterd, die vervolgens via jouw bloedbaan naar je nieren en longen gaan en die scheiden het uit.
Navelstreng met maar 1 slagader: SUA
Niet alle baby's hebben trouwens drie navelstrengvaten. Bij 1% van de baby's bestaat de navelstreng maar uit twee vaten: een slagader en een ader. Dit wordt ook wel SUA genoemd, een Single Umbilical Artery. Meestal zorgt dit niet voor problemen, al is er wel een verhoogd risico op afwijkingen, zoals aan het nierbekken en een groeiachterstand.
Navelstreng doorknippen
Als je baby is geboren, zit hij nog met de navelstreng aan de placenta vast. Na de geboorte wordt de navelstreng doorgeknipt. Meestal door de vader, maar de moeder of de verloskundige of gynaecoloog kan dit natuurlijk ook doen. Voor het doorknippen van de navelstreng klemt de verloskundige of gynaecoloog de navelstreng af met een navelklem. Het doorknippen gebeurt met een speciale schaar. De navelstreng is dik, stug en rubberachtig, dat voel je als je hem doorknipt. Je baby voelt hier overigens niks van: er lopen geen zenuwen door de navelstreng. Het afklemmen en doorknippen van de navelstreng wordt afnavelen genoemd.
Lees ook: Wat als je de navelstreng niet doorknipt? Alles over de lotusbevalling
Uitkloppen en afnavelen
Na de geboorte stroomt er nog steeds bloed vanuit de placenta door de navelstreng naar je baby. Dit bloed hoort bij de bloedsomloop van je kind. Het wordt tijdens de geboorte opgeslagen in de placenta, en stroomt daarna terug naar je baby. Je ziet of voelt de navelstreng pulseren, dit is de hartslag van je baby. Als al het bloed uit de placenta naar je baby is gestroomd, stopt het pulseren en wordt de streng dun en wit. Na een paar minuten is veel bloed weer naar je baby gestroomd, maar het kan ook tien minuten of langer duren tot de navelstreng is 'uitgeklopt'.
Verschillende onderzoeken hebben aangetoond dat wachten met doorknippen een positief effect heeft op de gezondheid van de baby. Er gaat dan namelijk meer bloed van de placenta naar de baby. Dit is zijn eigen bloed, waarin onder meer rode bloedlichaampjes, zuurstof, stamcellen en voedingsstoffen zitten. Laat afnavelen helpt daardoor onder andere bloedarmoede bij de baby voorkomen.
Een paar minuten na de geboorte is er al veel bloed vanuit de placenta naar de baby gestroomd. De gewoonte is om twee tot drie minuten te wachten met afnavelen, maar als er geen reden is om de navelstreng dan al door te knippen, kun je beter langer wachten. Uit onderzoek blijkt dat er na tien minuten nog steeds bloed door de streng kan stromen. Als je dit wilt, kun je het in je geboorteplan zetten.
Meer weten: Alles over het doorknippen van de navelstreng
Navelstompje
Nadat de navelstreng is doorgeknipt, blijft er een restje aan de buik van je baby zitten: het navelstompje. Het navelstompje droogt snel in, wordt hard, kleurt zwart en verschrompelt. Tussen de vijf en veertien dagen na de geboorte valt het stompje er vanzelf af. Wat achterblijft is een litteken: de navel.
Navelklem of cordring
Het navelstompje wordt afgeklemd met een navelklem of een cordring. Dit is een klein, flexibel, rubberen ringetje, dat na het doorknippen om de navelstreng wordt gedaan. Het is comfortabeler voor een baby dan een grote, harde klem. Je baby voelt het bijvoorbeeld niet zitten als hij huid-op-huid tegen je aan ligt, en er blijft geen kleding achter haken bij het verschonen. Als er geen cordring in je kraampakket zit, kun je vragen of je verloskundige ermee werkt of je kunt er voor de bevalling zelf eentje kopen, voor een paar euro.
Lees meer: Navelstreng doorbranden in plaats van knippen, dat kan ook nog
Stompje van de navelstreng verzorgen
Het is belangrijk om het navelstompje van je baby goed schoon en droog te houden. Het navelstompje droogt het snelst als er lucht bij komt. Je kunt het navelstompje gewoon wassen met water. Droog het daarna voorzichtig en zorg ervoor dat de luier de navel niet bedekt. Mocht het stompje loszitten, dan kun je het met een pleister vastplakken op de buik. Trek het navelstompje er niet af, maar wacht altijd tot het er vanzelf afvalt.
Als de rand van de navel rood en opgezwollen is, kan je baby een infectie hebben. Soms ruikt de navel dan ook vies. Neem in dat geval contact op met je verloskundige.
Meer weten: Zo herken je een navelbreuk bij je baby
Complicaties
Tijdens de zwangerschap of bevalling kunnen er complicaties met de navelstreng ontstaan, al komt dit gelukkig weinig voor. Mogelijke complicaties zijn:
- 01.
Knoop in de navelstreng
Door bewegingen van je baby in de buik kan er een lus in de navelstreng ontstaan. Zwemt hij door de lus, dan ontstaat er een knoop. Vaak zijn dit losse knoppen, waar geen druk op staat en die ongevaarlijk zijn. Een knoop in de navelstreng wordt dan ook niet behandeld. Het kan gevaarlijk zijn als de knoop stevig wordt aangetrokken tijdens de zwangerschap of de bevalling. Je baby krijgt dan te weinig of geen zuurstof meer, doordat de vaten in de streng worden dichtgedrukt. Dit kan een reden zijn voor een keizersnede. - 02.
Navelstrengomstrengeling
De navelstreng kan ook om de nek van je baby komen te zitten. Dit heet een navelstrengomstrengeling. Is de navelstreng één keer om de nek van je baby gedraaid, dan zorgt dit meestal niet voor problemen. De gelei van Wharton voorkomt dat de streng wordt dichtgedrukt, en pas na de geboorte krijgt de baby zuurstof via zijn luchtpijp. Zodra het hoofdje is geboren, kan de verloskundige of gynaecoloog de streng rustig met zijn/haar vingers van het nekje afhalen. Soms lukt dat niet, en moet de navelstreng nog voordat het lijfje geboren is, worden doorgeknipt. Bij een meervoudige omstrengeling is, vooral tijdens de bevalling, de kans op complicaties groter. Dit kan een reden zijn voor een keizersnede. - 03.
Uitzakking navelstreng
Als de baby voor de bevalling nog niet is ingedaald, kan de navelstreng tussen zijn hoofd en de baarmoedermond komen. Tijdens de bevalling komt de navelstreng dan als eerste door het geboortekanaal. De streng kan dan bekneld raken door het hoofd van de baby, waardoor er geen bloed (zuurstof) meer doorheen gaat. Er moet dan onmiddellijk worden ingegrepen. Door de moeder op ellebogen en knieën te laten zitten, de blaas te vullen via een katheter en/of het hoofd van de baby omhoog te duwen (richting baarmoeder), kan de druk van de streng worden gehaald. De geboorte wordt vervolgens versneld met een spoedkeizersnede of vacuümpomp. Gelukkig komt deze levensbedreigende complicatie zelden voor (bij 0,2% van de geboortes).
Navelstreng bewaren
Na de bevalling worden de placenta en de navelstreng samen weggegooid. Tenzij... je ze wilt bewaren. Sommige ouders vinden het leuk om er iets van te laten maken. Ze vouwen de streng bijvoorbeeld in de vorm van een hart en laten hem inlijsten, of een foto ervan. Of laten een stukje ervan verwerken in een sieraad. Ieder z'n (haar) ding. Een applausje verdient de ingenieuze navelstreng sowieso wel, na (bijna) negen maanden trouwe dienst.
Lees meer: 10x bijzondere weetjes over de navelstreng
Bronnen: de Gynaecoloog, Jeugd en gezin Utrecht, Richtlijnendatabase.nl
