Tienermoeder: hoe zit dat juridisch?

Tienermoeder en juridische zaken

Het aantal tienermoeders in Nederland is de afgelopen jaren flink gedaald. Op 1 januari 2023 waren er in totaal 1.385 tienermoeders. In 2013 waren dit er nog 2.688. Als (aanstaande) tienermoeder ben je in principe natuurlijk niet 'anders' dan andere moeders. Maar er zijn wel wat juridische zaken die voor jou nét iets anders kunnen liggen.

Lees ook: Alles over tienerzwangerschap

Ouderlijk gezag als tienermoeder

Ouderlijk gezag is het recht én de plicht van de ouder om het kind op te voeden en te verzorgen. Als je gezag hebt over je kind, dan:

• Ben je verantwoordelijk voor de verzorging en opvoeding van je kind tot het 21 jaar is.

• Heb je bijna altijd een onderhoudsplicht (je bent dus verplicht om de kosten van levensonderhoud te betalen).

• Ben je de wettelijke vertegenwoordiger.

• Beheer je het geld en de spullen van je kind.

Ben je 18 jaar of ouder? Dan krijg je automatisch het ouderlijk gezag over je kind. Als je nog minderjarig bent, dus jonger dan 18 jaar, krijg je dat in principe niet. Voor tienermoeders van 16 of 17 jaar oud biedt de Nederlandse wet daar wel een oplossing voor. Vanaf je 16^e kun je een kinderrechter vragen om je meerderjarig te verklaren. Zo'n verzoek kun je al tijdens je zwangerschap indienen. Als de kinderrechter toestemt, krijg je alsnog het ouderlijk gezag over je kind.

Als je jonger dan 16 jaar bent en een kind krijgt, wordt er een voogd voor je benoemd. De voogdij eindigt als jij meerderjarig wordt óf als je op je 16^e of 17^e door de kinderrechter meerderjarig wordt verklaard. De rechtbank kan ook de vader van je kind het ouderlijk gezag toewijzen. Dit gebeurt echter alleen als het verzoek van de vader wordt beoordeeld als in het belang van het kind.

Lees ook: Voogdij regelen, hoe doe je dat?

Wanneer ben je een tienermoeder?

Volgens het Nederlands Jeugdinstituut ben je officieel tienermoeder, tienervader of tienerouder als je jonger bent dan 20 jaar en een kind hebt.

Hoe zit dat met de achternaam van je kind?

Ben je als tienermoeder niet getrouwd en is je kind niet erkend? Dan krijgt het kind automatisch jouw achternaam. Als je vriend het kind wel erkent, kunnen jullie kiezen welke achternaam jullie kind krijgt. Deze keuze geldt dan ook automatisch voor de volgende kinderen die bij jullie geboren worden. Kies je voor de achternaam van de vader? Dan moet je hier een verklaring over afleggen bij de burgerlijke stand van de gemeente. De keuze van de achternaam maak je bij de erkenning van je kind.

Ben je getrouwd of ben je een geregistreerd partnerschap aangegaan? Dan moet je bij de aangifte van de geboorte van je kind aangeven welke achternaam het kind krijgt. Als het kind eenmaal de achternaam van de vader heeft gekregen, is het lastig om dit nog te veranderen. Ook als je relatie verbroken wordt. Het is daarom belangrijk om hier van tevoren goed over na te denken.

Meer weten? Dit zijn de regels rondom naamgeving

Erkenning van het kind

Ben je niet getrouwd? Dan kan je vriend, ook als hij niet de biologische vader is, toch officieel het vaderschap op zich nemen. Dit noem je het erkennen van het kind. De man die je kind erkent, is dan juridisch gezien de vader. Als tienermoeder moet je schriftelijke toestemming geven voor de erkenning.

Je kind kan zowel tijdens de zwangerschap als na de geboorte erkend worden. Heeft de (niet-biologische) vader een kind erkend? Dan kan dit alleen in een beperkt aantal gevallen weer ongedaan worden gemaakt.

Lees ook: Kind erkennen, wat houdt het in?

De belangrijkste gevolgen van het erkennen van een kind onder elkaar:

• Je kind kan de achternaam van de erkenner krijgen. Als er geen relatie meer is tussen jou en de erkenner, heeft hij recht op omgang.

• Je kind erft van de erkenner.

• Je kind kan soms de nationaliteit van de erkenner krijgen.

• De erkenner is onderhoudsplichtig.

Je kunt een man niet dwingen tot erkenning van je kind: dit kan alleen vrijwillig gebeuren. De man die je kind verwekt heeft, kan aan de rechter vragen of hij jouw kind mag erkennen. Dit kan hij ook doen als jij dat niet wilt. De rechter kan toestemming geven als hij vindt dat jij geen goede reden hebt om het te weigeren. De man die je kind wil erkennen, moet aan de volgende voorwaarden voldoen:

• Hij moet 16 jaar of ouder zijn.

• Hij mag niet getrouwd zijn, tenzij de rechtbank aanneemt dat tussen jou en de man een band bestaat (of heeft bestaan) die gelijkstaat aan een huwelijk óf dat je kind en de man een persoonlijke band hebben.

Lees ook: Co-ouderschap: financieel en juridisch

Gerechtelijke vaststelling van het vaderschap

Ontkent de vader dat hij de verwekker is van je kind en wil je toch dat er een familieband wordt erkend tussen hem en je kind? Dan kun je dit via een procedure afdwingen bij de rechtbank. Dit kan alleen met de hulp van een advocaat. Ook moet het gebeuren binnen vijf jaar na de geboorte van je kind of binnen vijf jaar nadat de identiteit van de vader bekend wordt. Een kind kan deze procedure altijd aanvragen.

De gevolgen van een gerechtelijke vaststelling zijn:

• De man wordt de juridische vader vanaf de geboorte van het kind.

• De man wordt onderhoudsplichtig en het kind erft van hem.

• Het kind kan de naam van de man krijgen.

• De man kan om een omgangsregeling vragen.

Wat is een vaderschapsactie?

De vader (verwekker) van je kind draagt de plicht om bij te dragen in de kosten van de verzorging en opvoeding tot het kind 18 jaar is. Voor kosten van levensonderhoud en studie is hij verantwoordelijk tot het kind 21 jaar is.

Weigert de vader te betalen of ontkent hij de vader te zijn? Dan kun je als tienermoeder een vaderschapsactie starten. Dit kan alleen als je kind niet door een andere man is erkend, want in zo'n geval is de erkenner al onderhoudsplichtig. Met een vaderschapsactie vraag je alleen om onderhoud of alimentatie voor je kind. Dit heeft verder geen gevolgen voor de juridische band tussen vader en kind.

Lees ook: Voorbereiding zwangerschap: praktische zaken om aan te denken

Bronnen: Fiom, Nederlands Jeugdinstituut