Meer dan half miljoen kinderen
Bij katten uit verschillende huizen wordt geadviseerd ze niet meteen in één ruimte te laten, met mensen kan dat helaas niet. Hoewel het misschien niet zo gek zou zijn. En een goed doordachte handleiding 'Zo maak je van allemaal losse onderdelen samen een gezin' is er ook niet.
Als je dit leest en jij of jouw baby worden ook een onderdeel van een samengesteld gezin, zijn jullie niet alleen: 527.000 kinderen jonger dan 18 jaar hadden in 2017 minstens één stiefouder, -broer of -zus, of halfbroer of -zus. Dat is 16 procent van alle minderjarigen, blijkt uit de laatste cijfers van het CBS. Met andere woorden: een half miljoen kinderen groeit op in een of andere niet traditionele gezinsvorm. En de afgelopen vijf jaar zal dit cijfer alleen maar hoger zijn geworden.
Niet allemaal zelf uitgekozen
Mijn eigen gezin is een samenstelling: ik heb vier kinderen van drie vaders. Twee keer opnieuw kreeg ik dus een baby met een nieuwe man, die zelf nog geen kinderen had. Dit ging, zoals je snapt, niet zonder slag of stoot. Nu is het krijgen van een baby altijd wel een spannende gebeurtenis. Maar als je een baby krijgt in een gezin dat bestaat uit mensen die elkaar niet per se allemaal zelf hebben uitgekozen, of elkaar nog maar net kennen, is het dat helemaal.
Als mijn dochter trots rondjes liep met haar nieuwe halfzusje, de baby, vond ik dat schattig. Mijn partner vond het eng: kon dat meisje van 6 jaar dat wel? Zijn dochter, de baby, ging voor alles. Voor de andere kinderen was dat weleens lastig te begrijpen. En ik zat er natuurlijk tussenin.
Soort-van-papa, noemden ze hem
De verantwoordelijkheid om iedereen gelukkig te houden, viel me zwaar, en dat lukte natuurlijk ook helemaal niet. Mijn partner verzuchtte daarentegen hardop dat het nogal een ondankbare taak was, bonusvader zijn. Als hij weer had uitgepakt met een avontuurlijk uitje of cadeautjes, en de kinderen toch knorrig tegen hem bleven.
Toen we vrij snel nadat we gingen samenwonen, ook samen een kind kregen, riepen mensen enthousiast tegen hem: 'Wow, je krijgt niet één, maar in een klap vier kinderen!' Maar of hij dat eigenlijk wel wilde, weet niemand. Hij moest het er maar mee doen. Evengoed zaten de kinderen niet speciaal te wachten op een nieuwe bonusvader. Of 'soort-van-papa', zoals ze hem in het begin noemden. Ook zij moesten het er maar mee doen.
Je moet concessies doen
Dit was een heel korte samenvatting van zeven pittige jaren. Toch is het ons gelukt om een soort-van-gezin te worden. De jongste is eigenlijk degene die van ons een gezin heeft gemaakt. En wij hebben allemaal heel veel concessies gedaan.
Lees ook: Desiree, haar ex, hun nieuwe partners en de kinderen vieren verjaardagen samen: 'Nooit enige wrijving'
Bijvoorbeeld: we gaan niet meer met z'n zessen op vakantie. Dat hebben we natuurlijk wel geprobeerd, maar het liep steevast uit op zo veel confrontaties en gedoe dat we voor ieders rust en plezier hebben besloten dat zomervakanties ook anders kunnen dan in de geijkte vorm. Als ik alleen met de oudste kinderen ga, of alleen met mijn vriend en onze dochter die we samen hebben, is het namelijk wel gezellig. Of we gaan met familie, of de kinderen gaan op kamp, enzovoorts.
Open zijn over de verschillen
'Schrijf dat voorbeeld vooral op in je verhaal,' adviseert Karin den Hollander, medeauteur van het boek De mijne zijn de liefste (2019). Ze is een groot voorstander van het omschoppen van heilige huisjes, 'want dat geeft mensen rust.' In een samengesteld gezin kun je simpelweg niet alles hetzelfde doen als in een kerngezin, zeggen de deskundigen en ouders die ik voor dit verhaal sprak. Het loopt anders dan de plaatjes die je in je hoofd hebt, of die we kennen uit boeken.
Een ander taboe waar Den Hollander van af wil, is dat je evenveel moet houden van bonuskinderen als van je eigen kinderen – vandaar ook de titel van haar boek. Jeanette Hultzer, stiefmoedercoach en zelf ook stiefmoeder, beaamt dit: 'Wat je voor je biologische kind voelt, is onvoorwaardelijk, dat is werkelijk anders dan voor een kind van een ander. En daar mogen we best open over zijn, anders onderdrukken we onze gevoelens. Je mag hopen dat je een band ontwikkelt met stiefkinderen, en het is prachtig als het lukt. Het kan ook echt, maar is niet vanzelfsprekend.'
Lees ook: Veel ouders hebben een voorkeur: dit kind is vaak het lievelingetje
Praat over wat je van elkaar verwacht
Als je dit omdraait, is het ook niet realistisch om van een nieuwe partner te verwachten dat hij of zij meteen van de kinderen houdt die er al zijn. Voor de bonusvader of -moeder moet de band nog ontstaan, de liefde nog groeien.
Officieel staat er vijf tot zeven jaar voor de tijd die het kost om een band op te bouwen met bonuskinderen. Het idee dat jullie na de eerste vakantie samen, of meteen nadat je samenwoont, een 'echt' gezin zijn, klopt dus niet.
Hultzer heeft het daarom over verwachtingsmanagement. 'De komst van een nieuw kind is een heel mooi moment om eens met elkaar te gaan zitten. Wat verwachten de ouders over en weer van elkaar, als ouders en stiefouders? Is iedereen op alle kinderverjaardagen? Of hoeft dat misschien niet?'
Lees ook: Voordelen van een groot gezin (en de nadelen)
Laat verwachtingen los
Mijn vriend vond, zeker in het begin, de kinderverjaardagen namelijk niet heel belangrijk. Hij skipt sowieso liever alle drukke familiebijeenkomsten, dus skipte ook zonder problemen de verjaardagsfeestjes van mijn oudere kinderen toen zij voor hem nog niet echt als 'kinderen' voelden.
Volgens Hultzer is communiceren over verwachtingen dan heel belangrijk. Dat merkte ik ook, want toen ik mijn verwachtingen liet varen – niet alleen over vakanties, maar ook over verjaardagen – hadden we er geen ruzie meer over. Tegelijkertijd doet mijn partner zijn best om er soms wél bij te zijn. Als je communiceert, kun je proberen ergens in het midden uit te komen.
Iedereen mist wel iemand
Niet voor niets gaat van de samengestelde gezinnen meer dan de helft weer uit elkaar, blijkt ook uit cijfers van het CBS. 'Een samengesteld gezin is wezenlijk ingewikkelder dan een kerngezin,' zegt Den Hollander. Je hebt te maken met veel uitgesproken, maar ook onuitgesproken verwachtingen en wensen.
'En je hebt ook te maken met exen, met kinderen van jezelf, van je nieuwe partner, er kunnen meerdere opa's en oma's in beeld zijn, niet alleen van de kant van de exen, maar ook je eigen vader en moeder én die van je nieuwe partner. Alleen al door alle afspraken die er gemaakt moeten worden, is het een puzzel.'
Mede daarom richtte ze de Stichting Stiefacademie Nederland op, een platform dat informatie, onderzoek, training voor professionals en coaching aanbiedt. 'Een samengesteld gezin worden is spannend, je mag alle regels nog zelf invullen. Maar je kunt ook zeggen: in samengestelde gezinnen wordt veel gemist. Kinderen missen hun andere gezin, of hun nieuwe broertje of zusje, of je mist zelf je kinderen als ze het weekend weg zijn.'
Lees ook: Jasperina schreef boek over stiefmoeder zijn: 'Ik was pijnlijk onervaren en onzeker'
Het gaat niet allemaal 'vanzelf' en makkelijk, eerder stroef of gepaard met tranen. Daarom kan het fijn zijn om verhalen van andere mensen te horen, of een coach erbij te betrekken.
Zelf kreeg Den Hollander ook kinderen met een man die al kinderen had uit een vorig huwelijk. Hun biologische moeder was overleden. 'Bij ons begon het ingewikkeld en hectisch. Alle emoties zijn hier heen en weer gegaan. Mijn eigen zwangerschap was het mikpunt van boosheid van de kinderen. Maar vanaf het moment dat de baby's er waren ging het makkelijker. Inmiddels zijn de stiefkinderen en ik al jaren in elkaars leven en voelen we echt als familie."
Sterke band
Het kan wel degelijk, een nieuw gezin maken van losse onderdelen. Een goede tip van Hultzer: 'Soms kun je beter praten met je moeder of zus, of met een vrouw die in hetzelfde schuitje zit als jij. Je partner kan het niet altijd oplossen, want hij of zij is zelf betrokken bij de situatie.'
Haar andere tip: zoek een coach of lees je in vóórdat het fout gaat. 'Mensen zoeken hulp en komen vaak bij mij als de frustraties hoog opgestapeld zijn. Maar met goede voorbereiding kun je veel leed voorkomen.'
Mede daarom is het ook Den Hollanders missie om meer van deze verhalen de wereld in te brengen. 'Er zijn zó veel niet-standaard gezinnen in de wereld. En buitenstaanders kunnen makkelijk zeggen: "Je wist toch waar je aan begon!" Maar dat weet je natuurlijk helemaal niet.'
Kinderen worden er flexibeler van
Tot slot noemt ze ook nog even de voordelen van zo'n minder conventionele gezinsvorm. 'Kinderen die niet in een standaardgezin worden geboren, leren met verschillende soorten mensen omgaan – zoals meerdere ouders, opvoeders en opa's en oma's – en ook met verschillende omstandigheden, bijvoorbeeld twee huizen. Dat draagt bij aan hun flexibiliteit, en ook aan hun ontwikkeling als sociaal wezen. Uiteindelijk is dat enorme rijkdom. Wij thuis hebben allemaal onze stinkende best moeten doen, we hebben allemaal ruimte in ons hart moeten maken. In het begin was het hard werken, maar nu zijn de banden zo goed, nu is het alleen maar genieten.'
Als je zelf een samengesteld gezin bent of dat binnenkort wordt: welkom bij de club van uitvinders. Niemand zegt dat het makkelijk is, of dat het helemaal zonder chaos kan, maar áls het lukt, heb je wel iets bijzonders.
Tekst: Pauline Bijster
/ea7a8bc900ed41c99665836c79d500dd/image.jpg)
/461e264227394811861f4c2feea8af87/image.jpg)
/db9fbd2ff8c84c328dcac46e608afad1/image.jpg)
/0e992bcd4327498996a2465a9a61414b/image.jpg)
/0fa910c260f84fa4a4969a9fa7588030/image.jpg)
/2a57c378e93e4ead9edba88baa609e46/image.jpg)
/92a314af2d0b437b930d56a08829cf22/image.jpg)
/7ade46d8bea44d99824b988c8871c0eb/image.jpg)
/6fa4237e3d194c659a9e57d1145dce66/image.jpg)
/ec02e54356a04bb2a60a720da636de52/image.jpg)
