Waarom kleuters niet pesten

Als je kind voor het eerst naar school gaat, is dat best even aanpassen. Een hele nieuwe wereld gaat er voor je kind én jou open. Eén van de minder leuke dingen aan school kan zijn dat je kind ruzie heeft met klasgenootjes, erbuiten valt of zelfs gepest wordt. Maar als je kind net op school begint, hoef je je daar nog geen zorgen over te maken. In ons boek De schoolfabriek kun je lezen dat pesten in groep een en twee eigenlijk nog niet voorkomt.

Uitgescholden of geduwd

Toch kan het wel zo lijken als je kind na school vertelt dat hij steeds uitgescholden of geduwd werd door een klasgenootje. Daar kun je als ouder ook behoorlijk mee in je maag zitten. Saar: 'Ik houd mijn dochter en zoon goed in de gaten vanwege mijn eigen ervaringen met gepest worden als kind. Ik ben dus wel constant aan het overwegen of wat ik zie gewoon bij de normale interactie hoort, waar ik wat gevoelig op reageer, of dat het toch een signaal is om serieus te nemen.'

Geen pesten maar plagen

Kleuters pesten nog niet echt, maar plagen doen ze wel. Het verschil? Pesten is moedwillig een ander kwetsen of buitensluiten. Op dat niveau zijn vier- en vijfjarigen nog niet, er zit geen opzet achter hun daden en ze kunnen oorzaak en gevolg nog niet inschatten. Als jouw kind incidenteel een ander kwetst of gekwetst wordt, hoef je daar niets mee te doen. Het hoort er bij dat je zoon een keer in een plas geduwd wordt of je dochter niet mee mag spelen in de bouwhoek. Zo zijn kleuters nou eenmaal.

Extra gevoelig

Ruzies met elkaar valt volgens kleuterjuf Debbie (nog) niet onder pesten. 'Soms komt een kind naar mij toe en zegt dan dat hij of zij gepest wordt. Dit komt dan duidelijk van horen zeggen door oudere kinderen of ouders. Ouders die vroeger gepest zijn zijn extra gevoelig als het gaat om het welbevinden van hun kind, ze projecteren vaak hun angsten op het kind. Kleuters hebben elkaar nodig om vaardigheden te leren die van belang zijn op het sociale gebied. Als juf moet je ze het eerst zelf laten oplossen. Uiteraard weten mijn leerlingen ook dat ik er ben en ze steun mocht dit nodig zijn. Vaak bespreken we in de kring een "probleem" en gaan we dit samen oplossen.'

Verhaal halen

Natuurlijk vertel je je kind hoe je met anderen om hoort te gaan, maar til nog niet te zwaar aan onaardig gedrag. Kleuters zitten in een enorm egocentrische fase en bedoelen het niet gemeen. Ruzie moeten ze zoveel mogelijk zelf oplossen, je helpt je kleuter niet door te gaan bemiddelen als hij klaagt over een ander kind. Sophia zit in haar maag met een moeder die dat wel doet: 'Eén moeder op school komt altijd verhaal halen na schooltijd als haar kind "iets aangedaan" is. Haar dochter is zeer goed bevriend met de mijne. Maar haar kind klaagt heel vaak over andere kinderen, ook over mijn dochter. Dan zegt ze dat Eliza een papiertje of een glittertje van haar heeft afgepakt. Die moeder spreekt Eliza en mij daar dan op het schoolplein over aan. Ik vind dat heel irritant. Ten eerste denk ik: ze moeten het zelf oplossen. Ten tweede, waar gáát het over, een papiertje! Ik zou tegen Eliza zeggen: "Joh, maak je niet druk. Het is vervelend maar niks aan te doen." En ten derde weten wij helemaal niet hoe het gegaan is.'

Grijp niet in

Volgens pedagoog en opvoeddeskundige Eva Bronsveld is het nooit een slimme tactiek om naar een andere ouder te stappen om die aan te spreken op iets dat diens kind volgens jouw kind gedaan zou hebben. 'Je was er zelf niet bij, er gebeurt van alles tussen kleuters onderling en op de lange termijn heeft je kind er niets aan als jij dat soort ruzietjes voor ze oplost. Is het je eigen kind dat vertelt dat een ander hem iets aangedaan heeft? Reageer meelevend op je kinds klacht, maar grijp niet voor hem in. Word jij zelf door een vader of moeder aangesproken na school omdat jouw kind een sticker van hun kind zou hebben gepakt? Dan werkt dezelfde techniek als bij een klagend kind, erken hun gevoel maar ga niet op actie over. Zeg "Goh, wat vervelend om te horen. We houden het in de gaten." Of "Ik zal het er wel eens met hem over hebben," en vervolgens laat je het gaan.'

Ongewenst gedrag

Wat je dan wel kunt doen als ouder? Juf Mieske: 'Het is belangrijk dat je als ouder laat zien dat je vertrouwen hebt in jouw kind dat hij zelf (maar misschien wel met een beetje hulp van de leerkracht of jou) een probleem kan oplossen. En ook dat er geen wantrouwen ontstaat naar andere kinderen: een kind kan op sommige momenten ongewenst gedrag vertonen, dat zegt niet alles over het kind zelf. Als jouw kind je thuis vertelt over het vervelende gedrag van een ander is het belangrijk dat je eerst meevoelt, ook al begrijp je het soms niet meteen. Vervolgens is de vraag wat er aan te doen is. Soms is het al lang opgelost op school, maar wil je kind het gewoon nog even aan je kwijt. Dat is ook belangrijk. Soms kun je praten over oplossingen "Wat zou je de volgende keer kunnen doen?''

Structureel

Soms moet je wel ingrijpen als ouder. Is het structureel dat je kind zich onveilig of niet lekker voelt in de klas? Is het elke dag hommeles met hetzelfde kind of groepje? Dan moet je er wel wat mee. Ga altijd eerst in gesprek met de juf: die weet als geen ander wat er in haar klas gebeurt en wat de verhouding is tussen haar leerlingen. Eva Bronsveld: 'Als er in de klas iets gebeurt zit het probleem en de oplossing in het groepsklimaat. In principe zijn ze op de kleuterleeftijd niet berekenend genoeg om te pesten, maar ze kunnen wel heel hard zijn tegen elkaar omdat ze zich nog niet kunnen verplaatsen in een ander. Dat is zelden altijd maar op één kind gericht. Is dat wel zo, dan is het de taak van de leerkracht om daarmee aan de slag te gaan. Als het groepsklimaat veilig is, is er geen ruimte om te pesten.'

Bron: De schoolfabriek – beeld: Shutterstock