Streptokokken B: gevaarlijk voor pasgeboren baby's

Lees meer: Deze kinderziektes zijn gevaarlijk tijdens de zwangerschap

Wat zijn streptokokken?

Streptokokken zijn bacteriën waar je ziek van kunt worden. Er zijn verschillende soorten streptokokken, zoals:

• Groep-A-streptokokken: de veroorzaker van onder andere roodvonk, krentenbaard, kraamvrouwenkoorts en septische shock.

• Groep-B-streptokokken: de veroorzaker van de Groep-B-streptokokkenziekte (streptokokken B), ook wel de GBS-ziekte genoemd, die voorkomt bij ongeboren en pasgeboren baby's en vrouwen die net zijn bevallen.

• Pneumokokken: de veroorzaker van de pneumokokkenziekte.

In dit artikel lees je alles over de Groep-B-streptokokken, beter bekend als streptokokken B.

Wat is streptokokken B bij baby's en volwassenen?

Streptokokken B is een bacterie die van nature in de darmen voorkomt. Bij vrouwen kan de bacterie ook in de baarmoedermond of vagina zitten. Bij twintig procent van de volwassenen zit de bacterie in hun lichaam zonder dat ze het weten.

Ongeveer 1 op de 1.000 pasgeboren baby's wordt ziek door een GBS-bacterie. Deze infectie wordt ook wel GBS-ziekte genoemd. Voor volwassenen is streptokokken B meestal onschuldig. Wel kan de bacterie een blaasontsteking veroorzaken. Dat is niet alleen vervelend, maar als je zwanger bent kan dat ook gevaarlijk zijn.

Streptokokken B: hoe kom je eraan?

Als je zwanger bent, veranderen er allerlei dingen in je lichaam. Je bent hierdoor gevoeliger voor een blaasontsteking en vaginale infecties. De kans dat de bacteriën die je bij je draagt leiden tot een infectie, is daardoor groter.

Waarom de ene vrouw wel de streptokokkenbacterie bij zich draagt en de ander niet, is onduidelijk. In je baarmoedermond en vagina zitten veel bacteriën. Dit zijn goede en slechte bacteriën, maar streptokokken kunnen hier ook tussen zitten.

Lees ook: Zwangerschapshormonen: dit doen ze met je

Streptokokken B bij baby's

Bij ongeveer de helft van de zwangere vrouwen die streptokokken B bij zich draagt, komt de bacterie tijdens de bevalling bij de baby terecht. De meeste pasgeboren baby's worden daar niet ziek van. Vaak zitten de bacteriën op de huid of de slijmvliezen van de baby en daar kan hij niet ziek van worden.

Een baby wordt pas ziek als de bacteriën in zijn lichaam terechtkomen. Dit gebeurt bij 1 op de 100 kinderen die streptokokken B van hun moeder krijgen overgedragen. En dat is 1 op de 1.000 van alle pasgeboren kinderen. De ziekte komt dus erg weinig voor, maar GBS-ziekte kan zeer ernstige gevolgen hebben. Pasgeboren baby's kunnen aan deze infectie overlijden.

Symptomen streptokokken B bij baby

Als je baby streptokokken B heeft, merk je dat aan de volgende symptomen:

• Bij de vroege vorm van streptokokken B wordt je baby meestal op de eerste dag ziek.

• Hij ademt vaak zacht kreunend of snel en oppervlakkig.

• Soms stopt hij even met ademen.

• De kleur van zijn huid is niet mooi roze, maar grauw, blauw of bleek.

• Hij kan slap aanvoelen en suf zijn.

• Soms reageert hij erg sterk op prikkels, zoals een aanraking.

• Hij kan last hebben van koortsstuipen.

• Hij heeft last van voedingsproblemen, zoals spugen of niet willen drinken.

• Koorts of juist ondertemperatuur.

Lees meer: Zoveel moet je baby of kind drinken per dag

Besmetting van je baby: hoe gebeurt dat?

Als jij drager bent van de bacterie, kan je je baby tijdens de bevalling besmetten, maar dit kan ook al in de baarmoeder gebeuren. Besmetting met streptokokken B kan plaatsvinden:

1. 1

   Tijdens de uitdrijvingsfase van de bevalling, als de bacterie in de vagina aanwezig is.

2. 2

   In de baarmoeder, als je vliezen al zijn gebroken. De bacterie kan dan via het vruchtwater bij je ongeboren baby komen. Hoe meer de tijd er zit tussen het breken van de vliezen en de bevalling, hoe groter de kans op besmetting (na 24 uur neemt de kans toe van 1 naar 2 procent). Heel soms raakt een baby besmet en geïnfecteerd zonder dat de vliezen gebroken zijn.

3. 3

   Na de geboorte: vaak in de eerste dagen of weken, via de handen van volwassenen. Vanaf dat je baby twaalf weken oud is, wordt de kans op besmetting erg klein.

Meer weten? Waarom het RS-virus gevaarlijk is voor baby's

Welke baby's hebben een verhoogde kans om ziek te worden?

Soms is al van tevoren duidelijk dat een baby een verhoogde kans heeft om ziek te worden door een besmetting met streptokokken B. Dat is zo bij de volgende risicofactoren:

• een vroeggeboorte (de zwangerschap is korter dan 37 weken).

• langdurig gebroken vliezen (langer dan 24 uur).

• temperatuurverhoging van de moeder tijdens de bevalling (hoger dan 38 graden, rectaal gemeten).

• een blaasontsteking bij de moeder tijdens de zwangerschap.

• een eerder kind met de bacterie of bloedinfectie.

• een enkele keer is al vóór de zwangerschap duidelijk dat een vrouw de bacterie heeft. Dit is bijvoorbeeld ontdekt in een kweek die is gemaakt omdat ze een uitstrijkje heeft gehad bij de huisarts.

Hoe vaak komt streptokokken B in Nederland voor?

In Nederland zijn 1 op de 5 mensen drager van streptokokken B. Deze mensen hebben geen last van klachten en weten vaak niet dat ze streptokokken B bij zich dragen. Ongeveer 1 op de 1.000 pasgeboren baby's wordt ziek door een GBS-infectie.

Wanneer huisarts inschakelen?

Als je baby streptokokken B heeft, kan hij snel flink ziek worden. Sommige pasgeboren baby's worden pas na de eerste week geïnfecteerd. Het gaat om een derde van alle baby's die streptokokken B krijgen. Neem meteen contact op met je huisarts als je kind:

• zich anders gedraagt (ontroostbaar huilt, lusteloos is)

• slap aanvoelt

• suf is

• slecht drinkt of spuugt

• een temperatuur lager dan 36 graden heeft of hoger dan 38 graden

• een snelle ademhaling heeft of oppervlakkig ademt

• kreunt

• niet mooi roze is, maar grauw, blauw of bleek

Hoe gevaarlijk zijn streptokokken B voor je baby?

Streptokokken B kan zeer gevaarlijk zijn voor je pasgeboren baby. De bacterie kan zich snel door zijn lichaam verspreiden. Daardoor kan je baby binnen korte tijd ernstig ziek worden. De meest voorkomende acute gevolgen zijn:

• Longontsteking

• Bloedinfectie

• Hersenvliesontsteking

Als je baby een van deze infecties krijgt, moet hij direct naar het ziekenhuis voor behandeling met antibiotica. Vooral een hersenvliesontsteking kan veel schade aanrichten. Ongeveer 5 op de 100 kinderen met streptokokken B overlijdt aan de infectie.

Wat zijn de langdurige gevolgen van streptokokken B voor je baby?

Sommige baby's houden blijvende schade over aan een GBS-infectie. Dat gebeurt vooral wanneer de bacterie een hersenvliesontsteking heeft veroorzaakt. Mogelijke gevolgen op de lange termijn zijn:

• Terugkerende hoofdpijnklachten

• Doofheid of gehoorverlies

• Blindheid, slecht ziendheid of problemen met het zicht

• Problemen met de motoriek, zoals trillen of lichte verlammingsverschijnselen

• Evenwichtsstoornissen

• Epilepsie

• Ontwikkelingsachterstand

• Lage spierspanning of juist spasticiteit

Bovenstaande gevolgen kunnen je flink laten schrikken, maar er zijn ook baby's die volledig herstellen van streptokokken B.

Hoe streptokokken B voorkomen en behandelen?

Streptokokken B wordt behandeld met antibiotica. Sommige vrouwen krijgen dit al tijdens de bevalling om te voorkomen dat de bacterie hun baby zal besmetten. Antibiotica wordt tijdens de bevalling gegeven:

• Als je koorts hebt tijdens de bevalling.

• Als je een kind hebt dat ook de bacterie heeft gehad.

• Als je tijdens de zwangerschap een blaasontsteking met streptokokken B hebt gehad.

• Als bij een dreigende vroeggeboorte of langdurig gebroken vliezen uit een kweek blijkt dat je de bacterie bij je draagt.

Het komt soms voor dat een baby na de geboorte antibiotica krijgt. Bijvoorbeeld als jij koorts had tijdens de bevalling. In andere gevallen wordt je baby de eerste 48 uur extra in de gaten gehouden. De eerste 24 uur na de bevalling blijft je baby in het ziekenhuis. Het gebeurt maar zelden dat de moeder na de bevalling antibiotica krijgt.

Lees meer: Antibiotica als je zwanger bent: hoe gevaarlijk is dat?

Valt streptokokken B binnen Rijksvaccinatieprogramma?

Voor veel kinderziektes is er een vaccinatie, maar er is geen vaccinatie die voorkomt dat baby's streptokokken B krijgen.

Lees meer: Je baby een paracetamol zetpil geven, zo doe je dat

Onderzoek naar streptokokken B als je zwanger bent

Door middel van een kweek van de vagina en anus kan worden gecontroleerd of je drager bent van de bacterie. Je huisarts of verpleegkundige strijkt daarvoor met een wattenstokje langs de ingang van de schede en endeldarm. Dat materiaal wordt onderzocht in een laboratorium. De uitslag duurt meestal twee tot drie dagen.

Testen die een snellere uitslag geven, zogenoemde sneltests, zijn ook beschikbaar, maar zijn vaak niet overal aanwezig. Op dit moment worden niet alle zwangere vrouwen in Nederland standaard gecheckt op de aanwezigheid van groep B-streptokokken, alleen vrouwen met een risicofactor.

Streptokokken B en je volgende zwangerschap

Als je al eerder bent bevallen en je baby had een infectie met streptokokken B, is er bij een volgende zwangerschap een grotere kans dat ook die baby wordt geïnfecteerd. Als je weet dat je drager bent van de bacterie, laat dit dan altijd aan je verloskundige of gynaecoloog weten.

Lees meer: Dit zijn alle kinderziektes op een rij

Hoe kun je controleren of je streptokokken hebt?

Door middel van een kweek wordt gecontroleerd of je drager bent van de bacterie. Niet alle zwangere vrouwen in Nederland krijgen deze check, alleen vrouwen met een risicofactor. De risicofactoren zijn:

• langdurig gebroken vliezen

• een (dreigende) vroeggeboorte

• een eerder kind met een streptokokkeninfectie

• een blaasontsteking

De meningen verschillen of er een routineonderzoek naar de GBS-bacterie voor alle zwangere vrouwen moet komen. Tegenstanders denken dat het voor onnodige onrust kan zorgen. Er zou dan te vaak (onnodig) antibiotica worden toegediend, terwijl de kans dat een baby besmet wordt en daardoor ook ziek wordt, erg klein is. Voorstanders nemen Amerika als voorbeeld, waar de routinecontrole wel wordt gedaan en het aantal sterfgevallen van pasgeboren baby's door streptokokken B is afgenomen.

Heb je een blaasontsteking?

Heb je tijdens je zwangerschap een blaasontsteking? Dat kan veroorzaakt worden door de GBS-bacterie, maar het kan ook een andere oorzaak hebben. Ga langs bij je verloskundige of huisarts om je urine te laten testen en een kweek te laten maken. Als de blaasontsteking komt door de GBS-bacterie, krijg je bij de bevalling antibiotica toegediend. Antibiotica als je zwanger bent: hoe gevaarlijk is dat?

Wat kun je tegen streptokokken B doen?

De ene vrouw is draagster van de streptokokkenbacterie, de ander niet. Je kunt je niet laten inenten tegen de bacterie. Ben jij draagster van de GBS-bacterie, of is er een risicofactor zoals een vroeggeboorte of langdurig gebroken vliezen, dan krijg je uit voorzorg of tijdens de bevalling antibiotica toegediend. Daarmee is de infectie in principe goed te behandelen. Soms krijgt de baby na de geboorte ook nog antibiotica. Daarna wordt hij 48 uur lang in de gaten gehouden of hij symptomen van een besmetting vertoont.

Ondanks dat er bij risicofactoren goed ingespeeld wordt op een mogelijke besmetting met de bacterie, is het niet altijd te voorkomen dat er een baby ziek wordt. Sommige baby's worden ziek, terwijl er vooraf geen enkele aanwijzing was dat de moeder draagster van de bacterie was. Ook een bevalling via een keizersnede is geen garantie om besmetting te voorkomen.

Streptokokken B tijdens de zwangerschap

Als je besmet bent met de GBS-bacterie en je bent zwanger, houd dan goed in de gaten dat je geen koorts krijgt. Hoge koorts kan weeën opwekken. Heb je toch koorts? Probeer die dan te temperen door dunne kleding te dragen, zodat de warmte goed uit je lichaam kan en te zorgen voor voldoende rust. Vergeet ook niet om genoeg water te drinken, want als je koorts hebt, zweet je veel.

Heb je een GBS-bacterie en ben je zwanger, laat dit dan altijd aan je huisarts weten. Een antibioticakuur tijdens een zwangerschap wordt alleen voorgeschreven in uiterste nood.

Bronnen: RIVM, Isala, St Antonius, Radboud UMC, Stichting OGBS