Slaapwandelen bij kinderen: wat te doen?

Wat is slaapwandelen?

Je denkt dat je kind lekker ligt te slapen, maar ineens hoor je hem de trap aflopen. Het lijkt alsof hij wakker is, maar toch is hij in diepe slaap. Als je hem iets vraagt, reageert hij amper. Dit noem je slaapwandelen. De medische term is somnambulisme. Misschien schrik je als je kind slaapwandelt, maar om het slaapwandelen op zich hoef je je niet te veel zorgen te maken. Slaapwandelen komt bij kinderen veel voor.

Vaak loopt een kind naar de slaapkamer van de ouder(s) of naar de woonkamer. Tijdens het slaapwandelen voert hij automatische handelingen uit, zoals een deur opendoen en traplopen. Hoewel je kind zijn ogen open heeft, ziet hij niet hetzelfde als wanneer hij wakker is. Hij kan denken dat hij op een andere plek in huis is en daardoor ook 'ongepaste' dingen doen, zoals plassen in de gang. Hij kan ook ergens gaan liggen en daar verder slapen.

Meestal heeft je kind zelf geen last van het slaapwandelen. De volgende ochtend herinnert hij het zich waarschijnlijk ook niet.

Lees ook: Nachtmerries bij kinderen.

Op welk moment van de nacht komt slaapwandelen het meest voor?

Slaapwandelen gebeurt tijdens de diepe slaap. Als we slapen, is er eerst de lichte slaap, daarna volgt de diepe slaap en dan de droomslaap (remslaap). Samen vormen ze één slaapcyclus van zo'n 90 minuten. Na een slaapcyclus worden we even wakker en dan volgt er een nieuwe slaapcyclus.

In de eerste uren van de nacht hebben we vooral veel diepe slaap. Daarom komt slaapwandelen vooral voor in de eerste uren nadat je kind is gaan slapen, tijdens de eerste 2-3 slaapcycli. Kinderen kunnen soms ook tijdens een dutje diep slapen, waardoor ze ook dan kunnen slaapwandelen.

Lees meer: Alle mogelijke slaapproblemen bij baby's op een rij.

Wat is de oorzaak van slaapwandelen?

Meestal is slaapwandelen geen teken dat er iets zorgelijks met je kind aan de hand is. Vermoedelijk heeft slaapwandelen te maken met de hersenen die nog volop in ontwikkeling zijn. De belangrijkste reden dat kinderen meer slaapwandelen dan volwassenen, is dat kinderen meer diepe slaap hebben. Onze diepe slaap neemt langzaam af. Daarom zien we zelfs in de pubertijd al veel minder slaapwandelen.

Vermoeidheid, spanning en koorts kunnen ook voor (meer) slaapwandelen zorgen. Het kan bijvoorbeeld gebeuren als je kind voor het eerst naar school of de opvang gaat, of in een nieuwe omgeving slaapt.

Daarnaast zien we een grotere kans op slaapwandelen bij een verstoord slaap-waakritme (sterk wisselende bedtijden), slaaptekort, verandering van bedtijden (stoppen met dutje), slapen met een volle blaas, slapen in een andere omgeving (op vakantie), slapen met veel geluid en licht, bij stress, angst en cafeïnegebruik.

Ook aanraken tijdens de slaap kan ervoor zorgen dat je kind even later slapend door het huis loopt. Het normale slaappatroon wordt doorbroken, waardoor je kind kan gaan slaapwandelen.

Tot slot is er vaak een genetische component. Dat blijkt uit tweelingonderzoeken. De kans op slaapwandelen is 22 procent als geen van de ouders er last van heeft, 45 procent als één ouder bekend is met slaapwandelen en 60 procent als beide ouders er last van hebben.

Lees ook: Alles over erfelijkheid en genen.

Op welke leeftijd begint slaapwandelen?

Slaapwandelen begint bij kinderen meestal op de basisschool. Het komt het meeste voor bij kinderen tussen de vier en acht jaar. Jongens slaapwandelen vaker dan meisjes. 15-40 procent van de kinderen heeft weleens geslaapwandeld. 17 procent doet dit vaker en 3-4 procent van de kinderen vaak. Bij volwassenen zien we dat 4 procent van de volwassenen er last van heeft.

Symptomen slaapwandelen kind

Meestal gaan kinderen één tot twee uur nadat ze zijn gaan slapen slaapwandelen. Je kind komt ineens uit bed, en hoewel hij wakker lijkt, reageert hij anders dan normaal. Hij heeft waarschijnlijk een starende, afwezige blik en beweegt houterig. Slaapwandelende kinderen laten vaak 'klungelig gedrag' zien.

Het is moeilijk om contact te maken met je kind als hij slaapwandelt. Hij kan vaak (mompelend) antwoord geven op je vragen, maar is niet zo alert als normaal. Als je hem wilt geruststellen, lukt dat niet. Hij is niet of lastig wakker te krijgen, en als dat wel lukt is hij waarschijnlijk in de war.

Lees ook: Hoeveel slaap heeft een schoolgaand kind nodig?

Hoelang duurt slaapwandelen?

Hoelang het slaapwandelen duurt, verschilt. Meestal duurt het ongeveer vijf tot vijftien minuten. Maar een halfuur lang slaapwandelen komt ook voor. Dit kan ook betekenen dat je kind weer rechtop gaat zitten als je hem terug naar bed hebt gebracht, maar er niet meer uitkomt.

Is slaapwandelen bij je kind gevaarlijk?

Slaapwandelen is op zichzelf niet gevaarlijk, maar je kind kan wel in riskante situaties belanden. Bijvoorbeeld als hij de trap afloopt, of naar buiten gaat. Als je weet dat hij weleens slaapwandelt, is het goed om voorzorgsmaatregelen te treffen. Plaats een traphekje, zorg dat hij niet bij een openstaand raam kan komen en doe de voordeur op slot.

Zorg ook dat er geen scherpe voorwerpen in de slaapkamer liggen en verwijder spullen en snoeren waarover je kind kan struikelen of achter kan blijven haken. Eventueel kun je een belletje aan de slaapkamerdeur vastmaken. Zo hoor je het sneller als hij de deur openmaakt. Komt er een oppas of gaat je kind uit logeren? Vergeet niet te vertellen dat hij weleens slaapwandelt.

Veilige traphekjes:

Safety Things traphekje witBij bol

€ 79,95

Bekijk

BabyDan traphekjeBij bol

€ 79,95

Bekijk

Safety Things traphekje zwartBij bol

€ 79,45

Bekijk

Safety 1st Easy Close traphekjeBij bol

€ 35,59

Bekijk

Noma Traphek hout zwartBij bol

€ 44,95

Bekijk

Noma traphek hout witBij Wehkamp

€ 32,15

Bekijk

Wat kun je doen als je kind slaapwandelt?

Tref je je kind slaapwandelend aan, probeer hem dan niet wakker te maken. Dat lukt vaak niet en kan ervoor zorgen dat het slaapwandelen langer duurt. Wat kun je wel doen?

• Maak je kind niet wakker en zoek geen interactie met hem, maar zorg er wel voor dat hij veilig is.

• Breng je kind terug naar bed, bijvoorbeeld door zijn hand vast te pakken. Hier zal hij waarschijnlijk weer rustig verder slapen.

• Kan je kind zich de volgende dag niks herinneren van het slaapwandelen? Laat het onderwerp dan gaan. Als hij zich er zorgen over maakt of er bang voor wordt, is de kans op herhaling groter.

• Slaapwandelt je kind bijna elke nacht en kun je de klok erop gelijkzetten? Dan kun je hem 30 minuten vóór dit tijdstip even wakker maken. Hij hoeft maar een klein beetje wakker te worden. Dit voorkomt misschien dat hij even later gaat slaapwandelen. Hoewel het bij sommige kinderen ook juist zorgt voor meer onrust, en dus toch slaapwandelen. Dit is een kwestie van uitproberen.

Kun je slaapwandelen voorkomen?

Slaapwandelen voorkomen is moeilijk. Er zijn wel dingen die je kunt doen om je kind te helpen goed te slapen, zodat de kans dat hij gaat slaapwandelen kleiner is:

• Zorg voor een regelmatig slaapritme, met vaste bedtijden en vaste tijden waarop jullie opstaan. Kijk daarbij goed naar hoeveel uren slaap je kind nodig heeft. Slaapgebrek, wisselende bedtijden en bijvoorbeeld stoppen met het dutje kunnen slaapwandelen verergeren.
  Zie ook: Bedtijden voor kinderen: handig slaapschema.

• Geef je kind 's avonds geen drinken meer (of alleen een klein beetje). Door een volle blaas kan hij half wakker worden en gaan slaapwandelen. Zorg er wel voor dat je kind overdag voldoende drinkt. Te weinig drinken overdag kan juist bedplassen veroorzaken.
  Lees ook: Hoeveel moet je baby of kind drinken per dag?

• Doe vanaf minimaal een uur voor bedtijd geen drukke spelletjes meer en laat je kind niet naar een scherm kijken. Laat hem tot rust komen en zo de prikkels van de dag al wat verwerken. Dan kan hij ontspannen naar bed en goed slapen. Een vast bedritueel geeft ook rust.
  Lees ook: Alles over mindfulness voor kinderen.

• Laat je kind geen cafeïne drinken. Dit zit bijvoorbeeld in cola en veel soorten thee.

• Probeer als het even kan overdag naar buiten te gaan met je kind. Buitenlucht en beweging zijn goede voorwaarden om 's nachts lekker te slapen.

• Drukke dagen zijn niet altijd te vermijden, maar leiden vaker tot slaapwandelen. Hetzelfde geldt voor stressvolle periodes. Je kunt wél altijd kijken hoe je wat meer rust voor je kind kunt inbouwen, en tijd voor elkaar.

Tip: Lieve kleine dingen die je kunt doen om je kind in de dagelijkse drukte aandacht te geven.

Kan slaapwandelen bij je kind vanzelf overgaan?

Bij de meeste kinderen wordt het slaapwandelen in de puberteit vanzelf minder en gaat het vaak helemaal over. Soms blijft het bij vlagen voorkomen. 4 procent van de volwassenen slaapwandelt (nog) weleens.

Wanneer naar de huisarts?

Meestal hebben kinderen zelf geen last van slaapwandelen. Het is in principe dus ook niet nodig om ermee naar de huisarts te gaan. Heeft je kind er wel last van, of gebeurt het steeds vaker? Dan kan het verstandig zijn om dit met de huisarts te bespreken. Doe dit ook als je kind gevaarlijke dingen doet tijdens het slaapwandelen, of bijvoorbeeld agressief reageert wanneer je hem terug naar bed wilt brengen.

Wanneer moet slaapwandelen behandeld worden?

De huisarts kan jullie adviezen geven die passen bij jullie situatie. Eventueel verwijst hij je door naar een kinderarts of slaapcentrum voor verder onderzoek, zoals Kempenhaeghe of SEIN. Vaak wordt hier eerst gekeken of er een medische oorzaak is, zoals ademhalingsproblemen tijdens de slaap. Ook kan de huisarts doorverwijzen naar een psycholoog, als dit past bij de mogelijke reden waarom jouw kind is gaan slaapwandelen.

Slaapwandelen en medicijnen

Alleen in het uiterste geval zal een kinderarts medicijnen voorschrijven om het slaapwandelen te voorkomen. Bijvoorbeeld wanneer je kind heel vaak slaapwandelt of het risico op verwonding groot is. Of als hij tijdens het slaapwandelen agressief is. Meestal is dit gelukkig niet nodig en gaat slaapwandelen bij je kind vanzelf weer over.

Bronnen: JGZ Utrecht, Medisch Spectrum Twente, Kenniscentrum Slaapaandoeningen, Huisarts en Wetenschap, Kinderneurologie.eu