Nystagmus, wiebelogen bij kinderen

Nystagmus is een oogafwijking en beter bekend onder de namen wiebelogen of trilogen. Hoe ontstaat dit precies? En hoe herken je de symptomen van deze oogafwijking bij je kind?

Wat is nystagmus?

Nystagmus is een oogafwijking en wordt ook wel wiebelogen of trillende ogen genoemd. De oogbollen gaan ritmisch heen en weer, zonder dat je kind dit zelf stuurt of daar invloed op heeft. Deze aandoening komt niet vaak voor. Ongeveer één op de duizend mensen heeft er last van.

Lees meer: Wat te doen als je baby scheel kijkt (loenst)?

Oorzaken

Nystagmus kan aangeboren zijn (congenitale nystagmus), maar het kan ook op latere leeftijd ontstaan (verworven nystagmus).

Het is niet helemaal duidelijk wat de oorzaak is van deze oogaandoening. Het bewegen van de ogen komt door een fout in de besturing van de oogbollen in de hersenen. Dit is een ingewikkeld proces, dat wordt aangestuurd door informatie die de hersenen binnenkrijgen via bijvoorbeeld het evenwicht, de lichaamshouding en het zicht. In de verwerking van die informatie kan iets misgaan. Dat kan komen door:

Een (aangeboren) afwijking in de bouw of functie van de oogbol, bijvoorbeeld door aangeboren staar, fouten in de aanleg van het netvlies of de oogzenuw, of albinisme.
Een aangeboren afwijking in de besturing van de oogbollen.
Een neurologische aandoening, bijvoorbeeld na een hersenbeschadiging of hersenbloeding.
Vergiftiging door alcohol of drugs. Als je tijdens je zwangerschap drugs gebruikt, heeft je kind een verhoogd risico op nystagmus.

Lees ook: Dit zijn de risico’s van alcohol tijdens de zwangerschap

Symptomen nystagmus

Het duidelijkste symptoom van nystagmus is het heen en weer bewegen van de ogen. Ook ziet je kind soms een trillend beeld, al gebeurt dit meestal bij mensen die de oogafwijking op latere leeftijd hebben gekregen. Bij aangeboren nystagmus kunnen de hersenen de trillende beelden vaak corrigeren. Dit zijn andere symptomen:

Je kind heeft slecht zicht, zowel op afstand als dichtbij. Al zien mensen met nystagmus over het algemeen beter dichtbij dan in de verte.
De ogen van je kind hebben moeite met het focussen op een object of je kind kan zijn blik niet goed langere periode op één punt richten.
Je kind kan moeilijk diepte zien.
Hoofdschudden (vooral mensen met aangeboren nystagmus).

Verschillende vormen van nystagmus

De oogbewegingen bij deze afwijking zijn willekeurig, wat betekent dat je kind zijn ogen niet bewust heen en weer beweegt. Hij heeft er geen invloed op en kan het ook niet stoppen. Als je kind slaapt stoppen de oogbewegingen. Dit gebeurt ook als mensen met deze aandoening onder narcose zijn.

De ogen bewegen altijd op dezelfde manier:

óf alleen van links naar rechts.
óf alleen van boven naar beneden.
óf alleen in een draaiende beweging.

Er zijn twee vormen van nystagmus:

Ruknystagmus (ook wel zaagtandnystagmus genoemd): het oog beweegt naar de ene kant heel snel en naar de andere kant heel langzaam.
Pendelnystagmus: De beweging gaat naar beide kanten heel snel.

Lees meer: Alle verschillende oogproblemen bij kinderen op een rij

Gevolgen van nystagmus

Deze oogafwijking heeft veel invloed op het zicht van je kind. Dat kan voor problemen zorgen op allerlei gebieden, zowel praktisch als sociaal. Hier heeft een kind met nystagmus over het algemeen last van:

hij moet meer moeite doen om iets te zien en heeft er meer tijd voor nodig. Hoe minder de ogen bewegen, hoe beter iets te zien is. Hoe dichterbij iets is, hoe minder oogbewegingen.
hij ziet vaak in één richting het beste (het nulpunt). In alle andere richtingen is het zicht minder goed.
hij heeft moeite om bewegende objecten te zien. Soms ziet hij dingen helemaal niet, denk aan een bal, een auto of ondertiteling.
kinderen met aangeboren nystagmus zien de wereld vaak niet bewegend, maar het zicht kan instabiel worden als hij moe, gestrest, opgewonden of zenuwachtig is.
door de dag heen verandert zijn zicht. Het wordt minder als hij moe is, maar ook bij stress, zenuwen, opwinding of als hij ziek is.
hij kan minder goed zien op drukke of onoverzichtelijke plekken en in menigten, zoals het schoolplein, drukke straten, winkels, het treinstation of vliegveld. Dat geldt ook voor een beeldscherm met veel tekst en plaatjes.
hij heeft moeite om zijn evenwicht te bewaren.
hij kan gevoelig zijn voor helder licht, schitteringen en zonnestralen.

Lees ook: Zo help je een kind met concentratieproblemen

Behandeling van nystagmus

Aangeboren nystagmus kan niet worden verholpen, maar een kind kan wel leren er zo goed mogelijk mee om te gaan. Bijkomende afwijkingen kunnen worden gecorrigeerd, zoals aangeboren staar, scheelzien of oogproblemen die met een bril gecorrigeerd kunnen worden. Ook kan een oogspiercorrectie soms nodig zijn.

Hoe kun je je kind helpen?

Er zijn allerlei manieren om het leven van je kind makkelijker te maken en hem te helpen zo goed mogelijk te zien.

De meeste kinderen met nystagmus hebben een voorkeurshouding: als ze hun hoofd in een bepaalde stand houden hebben ze het minste last. Het kan dan helpen als hij aan de linker- of juist rechterkant van de televisie of het schoolbord zit. Eventueel kan een oogspiercorrectie de ogen zo verplaatsen dat rechtuit kijken het rustigst is.
Een bril corrigeert de nystagmus niet, maar je kind heeft hem vaak wel nodig voor bijkomende zichtproblemen.
Je kind kan kleine letters wel lezen, maar dan moet de tekst dichtbij zijn. Dit kan erg inspannend en vermoeiend zijn. Je kunt teksten voor hem printen in grote letters. Er zijn ook (voor)leesboeken met grote letters te koop.
Zorg voor goed licht. Als je kind ook last heeft van lichtgevoeligheid, kun je het beste om advies vragen bij een specialist.
Voor je kind kan het lastig zijn om van een computerscherm te lezen. Pas de helderheid en de grootte van de letters voor hem aan.
Geef je kind (veel) tijd om een tekst te lezen. Hij leest misschien minder snel, maar dat is iets anders dan een slechte leesvaardigheid.

Lees hier wanneer je kind een bril nodig heeft.

Bronnen: Oogfonds