Slaapproblemen bij kinderen: tips en adviezen

Niet willen slapen

Een slokje water, nog een kus, nog een verhaaltje: peuters halen van alles uit de kast om niet te hoeven slapen. Dit is volkomen normaal: elk kind heeft weleens een fase waarin hij geen zin heeft om te slapen en zeker peuters tasten hun grenzen af. Dat hoort bij hun normale ontwikkeling.

Doorbreek dit patroon door een vast dagritme én een vaste bedtijd aan te houden. Zo is het voor je kind duidelijk wanneer hij moet slapen. Je kunt hiervoor een bedtijdritueelposter gebruiken, zodat je kind visueel ziet wat er allemaal moet gebeuren. Een vast bedritueel zorgt er vervolgens voor dat je kind de dag goed afsluit en rustig gaat slapen.

Komt hij alsnog uit bed, reageer dan kalm maar resoluut. Zeg bijvoorbeeld: 'De dag is voorbij, ga maar weer naar bed'. Laat eventueel zien dat het bedtijd is aan de hand van een peuterwekker (zie verderop). Zeker in de zomermaanden is dat handig, omdat het dan lang licht buiten is.

Waarom wil je peuter niet slapen?

Het is belangrijk dat je ook naar de bedtijd kijkt van je peuter. Vaak heeft een (over)vermoeide peuter meer moeite om in slaap te vallen dan een uitgeruste peuter. Misschien is zijn bedtijd net te laat of is zijn middagslaapje gestopt terwijl je peuter dat middagslaapje eigenlijk nog hard nodig heeft. Gemiddeld heeft een peuter zo'n 11 tot 12 uur slaap 's nachts nodig, en vervalt het middagslaapje met 3 jaar. Is je kind ouder dan 3 en heeft hij zijn middagslaapje toch nog nodig? Zorg dan dat zijn bedtijd niet te laat wordt. Zijn nachtslaap is belangrijker dan het slaapje overdag.

Er kunnen ook andere redenen zijn dat je peuter (opeens) niet meer naar bed wil of moeite heeft met inslapen. Je kind zit bijvoorbeeld niet zo goed in zijn vel, is ziek of voelt zich niet lekker. Kijk hier voor meer tips als je peuter om welke reden dan ook niet wil slapen.

Lees ook: Dit zijn de beste slaaptrainers voor kinderen van dit jaar

Nachtmerries

Net als jij, droomt ook je kind 's nachts volop. Zo verwerkt hij alle indrukken van overdag. Meestal zijn het leuke dromen, maar het kan ook gebeuren dat je kind naar droomt en gillend of huilend wakker wordt van een nachtmerrie. Ga op zo'n moment meteen naar je kind toe, want hij kan dan heel bang zijn. Troost hem in zijn eigen bed en laat hem daar opnieuw in slaap vallen. Grote kans dat je kind zich de nachtmerrie de volgende dag niet meer herinnert.

Lees ook: Praktische tips bij nachtmerries bij je peuter

Slaapproblemen door kind met 'night terrors'

Zit je kind gillend en doodsbang rechtop in bed, of schopt en slaat hij om zich heen, maar lijkt hij niet echt wakker te zijn? Waarschijnlijk heeft hij last van nachtangst, ook night terror genoemd. Je kind kan zelfs zijn ogen open hebben. Je hebt dan alleen het gevoel dat hij dwars door je heen kijkt. Een nachtangst is iets anders dan een nachtmerrie waarbij je peuter door de nare droom wél wakker wordt. Nog een verschil: night terrors treden niet midden in de nacht op, maar in de eerste drie uur na het inslapen. Soms heeft een kind hier steeds op hetzelfde tijdstip last van. Nachtangsten kunnen door blijven gaan tot in de basisschoolleeftijd.

Heeft je kind last van night terrors? Maak hem dan niet wakker. Laat je kind zo veel mogelijk met rust, zorg ervoor dat hij veilig is en zich niet kan bezeren. Houd in je achterhoofd dat vaak geldt: hoe meer je doet, hoe langer de nachtangst duurt. Je kunt dus het beste niks doen, ook al is het voor jou waarschijnlijk erg moeilijk om te zien omdat je kind tijdens een nachtangst flink overstuur kan zijn.

Heeft je kind regelmatig op hetzelfde tijdstip nachtangst, leg hem dan eens iets eerder in bed. Vaak is er een relatie met oververmoeidheid. Wordt je kind toch wakker van een night terror? Kalmeer hem dan en bedenk: hoewel een aanval van nachtangst best lang kan duren en het heftig kan uitzien, je peuter weet er de volgende dag niets meer van.

Lees meer: Dit is de ideale bedtijd per leeftijd: een handig slaapschema

Bang in het donker

Kinderen van drie en vier jaar oud hebben een enorme fantasie. Hun verbeeldingskracht is zelfs zo sterk ontwikkeld dat ze geen goed onderscheid kunnen maken tussen werkelijkheid en fantasie. Niet zo gek dus dat veel peuters plotseling allerlei angsten ontwikkelen. Zeker als het donker is en je kind alleen in bed ligt, kan hij voor van alles en nog wat bang zijn: vreemde schaduwen, geluiden die opeens eng klinken. En zit er echt geen monster onder zijn bed?

Neem dit soort angsten altijd serieus. Praat erover met je kind, maar leg ook uit dat monsters niet bestaan en dat je altijd in de buurt bent. Ga niet samen op spoken-of monsterjacht of spray met een anti-monsterspray. Hiermee doe je alsof spoken en monsters bestaan en hierdoor kan je kind nog banger worden. Het kan ook helpen om je kind iets mee naar bed te geven waar hij steun aan heeft, zoals een knuffel of een foto van papa of mama. Ook een nachtlampje of het licht op de gang aanlaten kan helpen als je kind bang is en slaapproblemen heeft.

Kijk hier voor meer tips als je kind bang is in het donker

Niet in zijn eigen bed willen slapen

Valt je peuter het liefst bij jullie in bed of kruipt hij 's nachts regelmatig tussen jullie in? Hoe gezellig ook: de kans is groot dat dit al snel een gewoonte wordt en hij niet meer in zijn eigen bed wil slapen. Vind je dit vervelend, dan zal je dit patroon moeten doorbreken. Vertel je kind dat hij vanaf nu in zijn eigen bed in slaap moet vallen en/of moet blijven slapen. Reken erop dat dit niet van de een op de andere dag goed gaat, een patroon doorbreken kost tijd. En gaat het een tijdje goed, dan kan het best zijn dat je kind een terugval krijgt. Blijf in dat geval consequent in je aanpak. Als je één keer toegeeft, geef je je kind de boodschap dat hij uiteindelijk toch weer in het grote bed mag slapen. Hier vind je nog meer tips om je kind in zijn eigen bed te laten slapen.

Slaapwandelen kind zorgt voor slaapproblemen

Zit je peuter rechtop in bed met zijn ogen open of loopt hij rond maar is hij niet echt wakker, dan is je kind aan het slaapwandelen. Slaapwandelen ontstaat meestal na de leeftijd van 4 jaar en gebeurt meestal als je kind net één of twee uur slaapt. Het is een normaal verschijnsel bij kinderen. Slaapwandelt je kind, maak hem dan niet wakker, maar breng hem rustig terug naar zijn bed. Heeft je kind er vaker last van, maak het huis dan 'slaapwandelproof'. Ruim rondslingerend speelgoed op en zorg dat het traphekje gesloten is. Zorg daarnaast dat je peuter een uur voordat hij gaat slapen echt tot rust komt en laat hem niet naar een beeldscherm kijken. Zo verklein je de kans dat je peuter als slapend aan de wandel gaat.

Lees meer: Met dit slaapritueel slaapt je kind beter

's Nachts wakker worden

Wordt je peuter 's nachts regelmatig wakker? Dit is niet alleen vermoeiend voor hem, maar ook voor jou. Probeer erachter te komen waarom je kind steeds wakker wordt. Is het misschien te warm of te koud op zijn kamer, of is hij te warm of te koud aangekleed? Check hier de ideale TOG-waarde voor veilig slapen (mét handig schema). Het kan ook zijn dat je kind last heeft van nachtmerries of bang is in het donker. Als je de oorzaak weet, kun je ermee aan de slag. Kom je er niet achter wat de reden is dat hij steeds wakker wordt? Bespreek dit dan met het consultatiebureau of een kinderslaapcoach.

's Ochtends vroeg wakker worden

Staat je peuter elke ochtend om half zes vrolijk naast je bed? Het kan zijn dat je kind net wat te moe was bij het naar bed gaan de avond daarvoor. Probeer daarom zijn bedtijd te vervroegen. Om te zorgen dat je kind langer doorslaapt, kun je ook een slaapwekker of slaaptrainer gebruiken. Dit is een wekker waar bijvoorbeeld een lampje aangaat of de oogjes opengaan. Let erop dat de wekker geen geluid maakt, sommige wekkers laten bijvoorbeeld een klikje horen als de ogen open gaan, het kan zijn dat je peuter hier wakker van wordt als hij nog lekker ligt te slapen. Tip: Hier vind je nog meer leuke slaaptrainers!

Natuurlijk kun je ook een simpel lampje op een tijdschakelaar hiervoor gebruiken. Stel deze wel in op een haalbaar doel. Als je peuter nu om half 6 wakker wordt, dan is het niet realistisch om van hem te verlangen dat hij pas om half 8 zijn bed uit komt. Bouw het liever in kleine stapjes op. Zet de wekker dus eens om kwart voor 6 uur, dan kun je misschien al snel een succes vieren, Daarna zet je de wekker gewoon eens later om 6 uur en zo ga je verder. Liever elke keer een succes vieren, dan elke ochtend een teleurstelling. Hier vind je nog tien handige tips voor vroege vogels.

Lees ook: Zoveel slaap heeft je kind nu nodig

Bronnen: Kenniscentrum Kinder- en Jeugdpsychologie, CJG Leiden