Spermatest: vruchtbaarheidstest voor mannen

Wees je ervan bewust dat thuistesten minder betrouwbaar zijn dan de ziekenhuis testen. In het ziekenhuis laboratorium wordt de zaadkwaliteit onder een microscoop beoordeeld. Bij de thuistest komt er natuurlijk geen microscoop aan te pas. Daarnaast geven de meeste testuitslagen een positief of een negatief resultaat. Vruchtbaarheid is echter niet zwart-wit uit te drukken. Er bestaat namelijk ook zoiets als een verminderde vruchtbaarheid, waarbij het zeker niet onmogelijk is om zwanger te worden.

Hoe werkt en spermatest?

Er zijn verschillende soorten spermatesten verkrijgbaar, maar ze werken vrijwel allemaal hetzelfde. Om de test te kunnen doen, vang je tijdens een zaadlozing sperma op in een beker. Met een pipet kun je het sperma vervolgens in een flesje met een speciale testvloeistof spuiten. Deze vloeistof en het sperma moeten goed met elkaar gemengd worden. Daarna druppel je een beetje van dit mengsel op de bijgeleverde testcassette.

Na een paar minuten kun je het resultaat aflezen. Hoe het resultaat wordt aangegeven, verschilt per test. Meestal zie je een positief of een negatief resultaat door middel van één of twee lijnen, net zoals bij veel zwangerschapstesten.

Aantal actieve zaadcellen

Bij het meten van het resultaat gebruiken de meeste testen de vruchtbaarheidsdrempel van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Volgens de WHO zouden er minimaal vijftien miljoen zaadcellen in een milliliter sperma moeten zitten, waarvan ongeveer 50% actief is. Die vijftien miljoen is de ondergrens die in 2009 op basis van wetenschappelijk onderzoek is vastgesteld. Sommige testen houden een iets hogere drempel aan van twintig miljoen actieve zaadcellen: die grens gebruikte de WHO tot 2009.

Maar wat zeggen die cijfers nu eigenlijk? Een paar aantallen op een rij:

• Gemiddeld is 50% van de zaadcellen goed beweeglijk. De overige 50% beweegt minimaal of helemaal niet.
• Een zaadlozing wordt als ‘normaal’ beschouwd bij minimaal 15 miljoen zaadcellen per milliliter.
• Bij minder dan 15 miljoen zaadcellen per milliliter neemt de kans op een zwangerschap af.
• Bij een normale zaadkwaliteit zijn er minstens 30 miljoen zaadcellen aanwezig bij een zaadlozing waarvan 50% goed beweeglijk is.

Testuitslag

Zijn er minder dan vijftien miljoen actieve zaadcellen per milliliter in het sperma? Dan geeft de test een negatieve uitslag. Dit wil echter niet direct zeggen dat je onvruchtbaar bent. Wel is het verstandig om bij een negatieve testuitslag het zaadonderzoek via de huisarts of in het ziekenhuis te laten herhalen.

Belangrijk om te weten is dat de kans dat een man helemaal onvruchtbaar is (infertiliteit), erg klein is. Meestal is er bij vruchtbaarheidsproblemen bij de man sprake van een ‘verminderde vruchtbaarheid’ (subfertiliteit). Er zijn dan minder zaadcellen dan normaal in het sperma aanwezig, maar ze zíjn er wel. Met minder actieve spermacellen is de kans om een vrouw zwanger te maken een stuk kleiner. Bij sommige paren kan dit ervoor zorgen dat het langer duurt om zwanger te worden. Daarnaast is het goed om te beseffen dat er altijd sprake is van een combinatie van de vruchtbaarheid van de man en van de vrouw. Een vruchtbare vrouw kan zonder problemen zwanger worden wanneer haar partner een verminderde zaadkwaliteit heeft.

Wanneer doe je een vruchtbaarheidstest?

Als jullie al een tijdje proberen zwanger te worden, maar het niet binnen een jaar lukt, is het een idee om een vruchtbaarheidstest te doen. Er zijn testen voor zowel mannen als vrouwen. Als je allebei zo’n test doet, kan dat een indicatie geven waar de problemen bij het zwanger worden vandaan komen. Is misschien het sperma niet optimaal, of ligt het aan de eisprong? Zodra daar meer duidelijkheid over is, kun je vervolgstappen nemen en proberen het probleem op te lossen.

Medische vruchtbaarheidstest voor mannen

Met een spermatest die je thuis kunt uitvoeren, wordt alleen het aantal actieve spermacellen gemeten. Maar er kunnen ook andere oorzaken zijn voor een verminderde vruchtbaarheid: zo zijn onder andere ook de beweeglijkheid en de vorm van het zaad van belang. Deze factoren kun je niet zelf onderzoeken, daarvoor is een medisch vruchtbaarheidsonderzoek nodig: een zogeheten semenanalyse.

Een arts zal in principe pas een medische vruchtbaarheidstest uitvoeren als jullie al meer dan een jaar proberen om zwanger te worden. Bij zo’n onderzoek worden zowel de man als de vrouw onder de loep genomen. Bij mannen wordt een semenanalyse uitgevoerd. Wanneer de uitslag afwijkend is, dan kan er naast een semenanalyse ook een urine- en bloedonderzoek worden uitgevoerd, een lichamelijk onderzoek (van de zaadballen, zaadleiders en prostaat), er wordt soms een echo van de bijballen gemaakt en misschien is er genetisch onderzoek nodig. De arts bepaalt welke van bovenstaande onderzoeken zinvol zijn voor jullie situatie. Niet iedere man met vruchtbaarheidsproblemen hoeft alle onderzoeken te ondergaan. Vaak is een semenanalyse voldoende.

Wat zegt de uitslag?

Als uit de uitslag van een spermatest blijkt dat de vruchtbaarheid verminderd is, dan hoeft dat niet direct te betekenen dat jullie geen kinderen kunnen krijgen. Bespreek de uitslag met de huisarts: die kan jullie doorverwijzen voor vervolgtesten of een oplossing bieden om de vruchtbaarheid te vergroten.

Als de vruchtbaarheid volgens de spermatest in orde is, dan is dat goed nieuws. Toch is het geen garantie dat jullie zonder problemen kinderen zullen krijgen. Deze test meet alleen de hoeveelheid zaadcellen, terwijl er ook andere oorzaken kunnen zijn van een verminderde vruchtbaarheid. Lukt het ondanks het positieve testresultaat niet om zwanger te worden, ga dan naar de huisarts om de problemen te bespreken.

Sommige spermatesten koop je per twee stuks: het kan verstandig zijn om op twee verschillende momenten het zaad te testen. De uitslag kan per zaadlozing verschillen. Dit is heel normaal. Het hangt onder andere af van wanneer je voor het laatst seks hebt gehad. Daarom kun je de test het beste uitvoeren op een moment dat je tenminste 48 uur geleden je laatste zaadlozing had, maar niet langer dan vijf dagen erna. Is de uitslag van je eerste test ‘normaal’? Dan is een tweede test niet nodig. Blijkt uit de eerste test dat er sprake is van een verminderde vruchtbaarheid, dan kun je een paar dagen later een tweede test doen ter controle.

Tijdelijk verminderde vruchtbaarheid

De zaadkwaliteit kan bij mannen per zaadlozing sterk variëren. Zoals eerder genoemd werd, kan de onthoudingsperiode invloed hebben op de zaadkwaliteit. Wanneer je als man ziek bent geweest en koorts hebt gehad, en of bepaalde medicijnen gebruikt die slecht kunnen zijn voor het zaad, dan kan de zaadkwaliteit tijdelijk minder goed zijn. Ook wanneer de zaadballen blootgesteld worden aan een verhoogde temperatuur, zoals bij saunabezoek of wanneer je regelmatig in een warm bad gaat, kan dit invloed hebben op de zaadkwaliteit. Ook roken, alcoholgebruik, strakke broeken, ongezonde voeding, weinig beweging en stress kunnen de zaadkwaliteit beïnvloeden. Een gezonde levensstijl is dus ook voor mannen van groot belang als jullie zwanger proberen te worden. Lees hier een aantal tips om zelf de kwaliteit van sperma te verbeteren.

Zaadcellen doen er 72 dagen over om volledig uit te rijpen. Wanneer er ongunstige omstandigheden aanwezig waren in de 72 dagen voor een spermatest, dan is het verstandig om bij een afwijkende uitslag het zaadonderzoek na ongeveer 72 dagen opnieuw te doen.

Verminderde vruchtbaarheid, wat nu?

Als bij herhaling uit een spermatest of medisch vruchtbaarheidsonderzoek blijkt dat er sprake is van een verminderde zaadkwaliteit dan betekent dat in principe niet dat jullie geen kinderen kunnen krijgen. Het kan wel langer duren en jullie hebben er mogelijk medische hulp bij nodig. Een vruchtbaarheidsbehandeling kan de oplossing zijn, zoals IUI, IVF of ICSI.