Hoe kan een man zijn vruchtbaarheid verhogen?

Om een eicel te kunnen bevruchten, is het belangrijk dat het sperma van de man van goede kwaliteit is. Dat betekent dat er genoeg gezonde, beweeglijke zaadcellen moeten zijn. Wat kan een man zelf doen voor een optimale zaadkwaliteit? En wat als blijkt dat je als man verminderd vruchtbaar bent?

In samenwerking met expert

Tessa Cox

Arts voortplantingsgeneeskunde

Sperma en zwanger worden

Bij één op de drie stellen waarbij het niet lukt om binnen een jaar zwanger te worden, ligt de oorzaak bij de vruchtbaarheid van de man. Meestal is de man wel vruchtbaar, maar is de kwaliteit van zijn sperma niet optimaal. Een zaadcel moet na een zaadlozing zo’n 12 tot 15 centimeter afleggen om een eicel te kunnen bevruchten. De kans op een bevruchting is afhankelijk van:

de hoeveelheid sperma
de zuurtegraad van de zaadlozing
het aantal zaadcellen
de kwaliteit van de zaadcellen; de beweeglijkheid, vorm en vitaliteit

Lees ook: Alles over sperma en de kans om zwanger te worden

Vruchtbaarheid man verhogen

Als je probeert om zwanger te worden, is het belangrijk dat beide partners een gezonde levensstijl hebben. Ook de man, dus. Dit heeft namelijk invloed op zijn vruchtbaarheid. Zie je hier kans voor verbetering? Hou er dan rekening mee dat het 3 maanden duurt voordat een gezondere levensstijl ook voor een betere zaadkwaliteit gezorgd kan hebben. Zaadcellen doen er namelijk ongeveer 3 maanden over om volledig uit te rijpen. Dit zijn factoren in levensstijl waar een man rekening mee kan houden om op den duur zijn vruchtbaarheid te vergroten:

Temperatuur
De ideale temperatuur voor zaadballen (testikels) is 35 graden, net iets koeler dan de normale lichaamstemperatuur van 37 graden. In deze temperatuur maken de ballen de meeste nieuwe zaadcellen aan en blijft de kwaliteit het hoogst. Als een man strakke (onder)broeken draagt, vaak in bad of naar de sauna gaat of bijvoorbeeld werkt als kok, waardoor hij regelmatig met zijn kruis tegen een warme oven staat, krijgen zijn ballen het al snel te warm. Ook mannen met een zittend beroep, bijvoorbeeld vrachtwagenchauffeurs, kunnen minder vruchtbaar zijn omdat de ballen opwarmen. Regelmatig een rondje lopen dus.
Voeding
Door gezond en gevarieerd te eten, houd je als man de kwaliteit van het zaad hoog. Het Voedingscentrum adviseert om de Schijf van Vijf aan te houden, dan krijg je genoeg voedingsstoffen binnen: eiwitten, koolhydraten, vetten, vitamines en mineralen. Vooral vitamine C en zink zijn belangrijk voor de productie van zaadcellen. Vitamine C voorkomt dat de zaadcellen gaan klonteren. Voor mannen geldt dus: eet voldoende verse groenten, fruit, verse vis, vlees, eieren, bruine boterhammen en appelstroop, of slik aanvullende vitaminepillen. Een goede balans is hierin belangrijk. Wanneer je te veel eiwitten (denk aan supplementen van de sportschool), vitamines en mineralen binnenkrijgt, kan dat een negatief effect hebben op de zaadkwaliteit.
Lees ook: Foliumzuur is goed voor de zaadkwaliteit van mannen
Sporten
Voor een gezond, fit lichaam is genoeg beweging nodig. Sporten helpt voor de algehele conditie. Hoewel erin doorslaan nou juist weer níét helpt: bij overmatig sporten of het gebruik van anabolen steroïden maakt de zaadbal minder testosteron aan. Daardoor wordt de bal klein en zacht en neemt de aanmaak van nieuwe zaadcellen sterk af. Ook het gebruik van eiwitsupplementen heeft een nadelig effect op de zaadkwaliteit.
Overgewicht
Ook overgewicht kan ervoor zorgen dat er minder testosteron wordt aangemaakt. Het is gunstig voor de vruchtbaarheid als zowel de man als de vrouw een gezond gewicht hebben. Zodra een man met overgewicht gaat afvallen, zal de testosteron- en zaadproductie weer op een normaal niveau komen.
Roken, drank en drugs
Roken, drank- en drugsgebruik remmen de aanmaak van zaadcellen en zorgen voor een toename van afwijkende zaadcellen. Bovendien hebben vrouwen die (mee)roken met hun partner ruim dertig procent minder kans om zwanger te raken dan niet-rokende vrouwen. Bij vruchtbaarheidsbehandelingen zoals IVF neemt de kans op een goede bevruchting zelfs met vijftig procent af.
Medicijnen
Langdurig of intensief medicijngebruik kan de kwaliteit van het zaad negatief beïnvloeden. Helaas is van de meeste medicijnen niet bekend wat de invloed is op de vruchtbaarheid. Vraag bij gebruik van medicijnen aan je huisarts of de apotheek of deze invloed hebben op de vruchtbaarheid.
Stress
Stress kan de productie van (gezonde) zaadcellen belemmeren. Het is dus belangrijk om niet alleen lichamelijk, maar ook geestelijk te zorgen voor een gezonde levensstijl en leefomgeving. Zoek genoeg de ontspanning op en probeer in stressvolle perioden te achterhalen hoe jij hier het beste mee kunt omgaan.
Chemicaliën
Mannen die werken met chemische of radioactieve stoffen, bestrijdingsmiddelen, lood of röntgenstraling lopen risico op een verminderde vruchtbaarheid, omdat deze middelen de zaadkwaliteit aantasten. Neem dus genoeg voorzorgsmaatregelen om je zoveel mogelijk tegen de schadelijke invloeden te beschermen.
Aantal zaadlozingen
Als een man te vaak of juist te weinig klaarkomt, neemt de kwaliteit van het zaad af. De zaadkwaliteit neemt af wanneer je langer dan 5 dagen geen zaadlozing hebt gehad, of wanneer dit vaker is dan 1 keer per dag. Lees meer: Hoe vaak vrijen om zwanger te raken
Griep of verkoudheid
Na griep, verkoudheid of koorts is de kwaliteit van het sperma tijdelijk lager. De aanmaak van voldoende gezond nieuw sperma duurt ongeveer 3 maanden. Nadat een man ziek is geweest, duurt het dus 3 maanden voordat de zaadcellen weer van dezelfde kwaliteit zijn als daarvoor.

Lees ook: Kwaliteit van sperma verbeteren: meer praktische tips

Leeftijd

Mannen kunnen vaak tot op hoge leeftijd kinderen verwekken. Anders dan bij vrouwen heeft leeftijd bij mannen veel minder invloed op hun vruchtbaarheid. De kwaliteit van het sperma lijkt bij oudere mannen wel minder te worden: na zijn 45e worden de zaadcellen minder beweeglijk, de zaadlozingen kleiner en het aantal afwijkende zaadcellen (iets) groter. Daarnaast zijn er meer DNA-fouten aanwezig in de zaadcellen en wordt de kans op het krijgen van een kind met autisme groter.

Vruchtbaarheidsproblemen bij mannen

Als jullie proberen zwanger te worden en het na een jaar nog niet is gelukt, kunnen jullie bij de huisarts laten onderzoeken waar dit aan ligt. Bij een man wordt het zaad getest op het volume van de zaadlozing, aantal cellen, beweeglijkheid, vorm en de zuurtegraad. Bij één op de drie stellen ligt de oorzaak van vruchtbaarheidsproblemen bij de man. Bij mannen is er vrijwel nooit sprake van onvruchtbaarheid, maar van verminderde vruchtbaarheid. Blijkt het zaad niet van goede kwaliteit, waardoor zwanger worden niet lukt, dan verwijst de huisarts jullie waarschijnlijk door naar een fertiliteitsarts of gynaecoloog.

Lees hier meer over de spermatest.

Onderzoek

Als het sperma van verminderde kwaliteit is, wordt er verder onderzoek gedaan. Denk aan urine- en bloedonderzoek, lichamelijk onderzoek (onderzoek van zaadballen, zaadleiders en prostaat), een echo van de zaadballen en bijballen en/of genetisch onderzoek.

Mogelijke oorzaken

Een slechte zaadkwaliteit wordt meestal veroorzaakt door een stoornis in de spermaproductie. De oorzaak van zo’n stoornis is vaak niet duidelijk. Mogelijke oorzaken van een slechte zaadkwaliteit en/of -hoeveelheid zijn onder andere:

een vroegere ontsteking in de zaad- of bijballen (bijvoorbeeld wanneer de man na de puberteit de bof heeft gehad).
niet ingedaalde zaadballen waarvoor een operatie nodig was.
bestraling of chemotherapie die de man (als kind) heeft ondergaan.
een kluwen spataderen in de balzak (varicocèle), waardoor de temperatuur in de bal oploopt.

Ook erfelijke factoren, het uitblijven van celdeling of de aanwezigheid van antistoffen op de zaadcel waardoor het sperma zich niet meer voortbeweegt, kunnen een rol spelen bij verminderde vruchtbaarheid.

Behandelmethodes bij verminderde vruchtbaarheid

Als de (vermoedelijke) oorzaak van de lage zaadkwaliteit is vastgesteld, zijn er verschillende behandelmogelijkheden. Die variëren van (herstel)operaties en hormoontherapie tot gespecialiseerde vruchtbaarheidsbehandelingen.

Dit artikel is tot stand gekomen en goedgekeurd door artsen en andere (medische) deskundigen van het Ouders van Nu expertteam.

Bronnen: Máxima MC, Radboud UMC

Gesponsord

Zwanger worden

Meer over vruchtbaarheidsbehandelingen:

Arts voortplantingsgeneeskunde

Tessa Cox werkt als Arts Voortplantingsgeneeskunde bij Medisch Centrum Kinderwens in Leiderdorp. Tessa heeft jarenlange ervaring in het begeleiden van mensen waarbij zwanger worden op de natuurlijke manier niet lukt. Ze verricht onderzoek naar de oorzaak van het uitblijven van een zwangerschap en begeleidt haar patiënten gedurende verschillende soorten vruchtbaarheidsbehandelingen.