Wat is azoöspermie?
Bij tien tot vijftien procent van de stellen in Nederland lukt het niet om binnen een jaar op de natuurlijke manier zwanger te worden. Dit kan allerlei oorzaken hebben, zoals het uitblijven van de eisprong bij de vrouw of een verminderde spermakwaliteit bij de man. Naar schatting één op de tien mannen heeft te maken heeft met een verminderde spermakwaliteit. Bij een klein deel hiervan zijn er helemaal geen zaadcellen aanwezig in het sperma. Dit wordt azoöspermie genoemd.
Lees ook: Spermatest: vruchtbaarheidstest voor mannen
Azoöspermie vaststellen
Azoöspermie, het ontbreken van zaadcellen in het sperma, kan worden vastgesteld tijdens een vruchtbaarheidsonderzoek voor de man. Dit heet een semenanalyse en daarbij wordt zijn sperma in een laboratorium onderzocht. Als hieruit blijkt dat er helemaal geen zaadcellen in het sperma zitten, is er verder onderzoek nodig om te achterhalen waar het door komt.
Oorzaken azoöspermie
Azoöspermie kan verschillende oorzaken hebben:
- 01.
Obstructieve azoöspermie: de zaadballen maken wel zaadcellen aan, maar ze komen niet in het sperma terecht. Ze worden ergens tegengehouden, bijvoorbeeld door een afgesloten zaadleider of een blokkade in de bijbal. De verstopping kan zijn ontstaan door een infectie, een liesbreuk, een beschadiging door een operatie of ongeluk, of een eerdere sterilisatie. De afsluiting kan ook aangeboren zijn.
- 02.
Niet-obstructieve azoöspermie: er worden geen zaadcellen aangemaakt in de zaadbal. Of de zaadcellen worden wel aangemaakt, maar rijpen niet voldoende.
- 03.
Retrograde ejaculatie: de zaadlozing komt niet via de urineleider uit de penis, maar komt in de blaas terecht. Een man heeft dan een zogenaamd 'droog orgasme'.
Azoöspermie en toch zwanger kunnen worden
Als is vastgesteld dat er sprake is van azoöspermie, betekent dat niet automatisch dat jullie geen kinderen kunnen krijgen. Het zal alleen niet op de natuurlijke manier lukken. Bij een obstructieve of niet-obstructieve azoöspermie is een vruchtbaarheidsbehandeling nodig: MESA, PESA of TESE, in combinatie met een ICSI-behandeling bij de vrouw. Welke behandeling voor jullie geschikt is, hangt af van de vorm van azoöspermie.
Wat houdt een vruchtbaarheidstest voor vrouwen in?
Azoöspermie behandelen
Bij obstructieve azoöspermie wordt eerst bekeken of het mogelijk is om de verstopping op te lossen door middel van een operatie. Is de zaadleider bijvoorbeeld afgesloten door een eerdere sterilisatie, dan kan dit vaak worden hersteld met een hersteloperatie. Na zo'n hersteloperatie lukt het gemiddeld bij 50 procent van de stellen om op een natuurlijke manier zwanger te worden.
Is een hersteloperatie geen optie, dan zijn er bij obstructieve azoöspermie twee behandelingen mogelijk om zaadcellen uit de bijbal te halen: MESA of PESA. Wanneer dit geen geschikte zaadcellen oplevert, kan voor TESE worden gekozen. De zaadcellen worden dan direct uit de testikel gehaald.
Bij niet-obstructieve azoöspermie kan ook met TESE worden geprobeerd om zaadcellen uit de testikel te krijgen.
Bij retrograde ejaculatie kan met behulp van medicijnen worden geprobeerd om de blaashals af te sluiten tijdens een orgasme, waardoor de zaadlozing gewoon naar buiten komt. In sommige gevallen kan worden geprobeerd om de zaadcellen uit de urine te filteren en daarna door middel van Intra-Uteriene Inseminatie (IUI) in de baarmoeder in te brengen.
MESA: Microchirurgische Epidydimale Sperma Aspiratie
Bij MESA wordt er geprobeerd om met een kleine operatieve ingreep zaadcellen uit de bijbal te halen. Meestal gebeurt dit onder narcose, soms onder lokale verdoving.
De arts maakt een sneetje in de balzak, waardoor de bijbal zichtbaar wordt. De bijbal bestaat uit een aantal kleine buisjes, die de arts met een microscoop kan zien. De buisjes worden opengemaakt, zodat er vocht uit kan worden gezogen. Dit vocht wordt direct bekeken onder een microscoop, om te zien of er bewegende zaadcellen in zitten. Als dat zo is, wordt het zaad ingevroren, zodat het later gebruikt kan worden bij een ICSI-behandeling. Na de ingreep wordt de balzak weer dichtgemaakt met oplosbare hechtingen. De ingreep duurt ongeveer een uur.
Bij ongeveer 90 procent van de mannen die MESA ondergaan, worden er voldoende levende zaadcellen gevonden. Soms worden er geen bruikbare zaadcellen gevonden. In dat geval kan er daarna aansluitend een TESE-behandeling worden gedaan.
Hoe werkt ICSI precies en wie komen er voor in aanmerking?
PESA: Percutane Epididymale Sperma Aspiratie
Bij PESA zuigt de arts met een dun naaldje vocht uit de bijbal, onder plaatselijke verdoving. Er wordt direct met een microscoop gekeken of er levende zaadcellen in het vocht zitten. Als dat niet zo is, wordt er nog een poging gedaan. Een PESA-behandeling gebeurt bij een uroloog. Afhankelijk van het aantal pogingen duurt de behandeling ongeveer 45 minuten.
Als het lukt om via PESA genoeg zaadcellen uit de bijbal te krijgen, worden deze ingevroren, zodat ze later kunnen worden gebruikt bij een ICSI-behandeling. Worden er wel zaadcellen gevonden, maar te weinig om in te vriezen, dan kan de PESA-behandeling worden herhaald op de dag dat er ook een eicelpunctie bij de vrouw wordt gedaan. De zaadcellen kunnen daarna direct worden gebruikt voor de ICSI-behandeling.
In gemiddeld 90 procent van de gevallen worden er genoeg levende zaadcellen verkregen. Zijn er na meerdere pogingen geen zaadcellen gevonden, dan kun je kiezen voor een TESE-behandeling.
TESE: Testiculaire Sperma Extractie
TESE is een variant op MESA. Bij TESE wordt er geprobeerd om operatief zaadcellen uit de testikel te halen. TESE gebeurt onder narcose.
De arts maakt een sneetje in de balzak en haalt een stukje weefsel uit de teelbal. In een laboratorium wordt dit weefsel onderzocht om te zien of er zaadcellen aanwezig zijn.
Als er zaadcellen worden gevonden, worden ze eruit gehaald en ingevroren voor een latere ICSI-behandeling. De kans is 50 procent dat er bruikbare zaadcellen worden gevonden.
Na de azoöspermie behandeling
Na een MESA of PESA behandeling mag je in principe dezelfde dag nog naar huis. Na een TESE-behandeling mag je naar huis als je een keer hebt geplast en er geen complicaties zijn opgetreden. Je mag alleen niet zelf naar huis rijden, fietsen of lopen, dus zorg dat er iemand is die je thuis kan brengen. Door de verdoving kun je namelijk niet direct lopen en er bestaat een kans op nabloeden. Verder wordt aangeraden om na de ingreep minimaal drie dagen rust te nemen en de eerste vier weken niet te sporten.
Risico's van PESA, MESA EN TESE
Bij zowel PESA, MESA als TESE bestaat er een heel kleine kans op complicaties, zoals bij elke ingreep. Mogelijke complicaties zijn:
-
een (na)bloeding
-
een ontsteking of infectie van de bijbal of testikel
-
soms kunnen mannen langdurig (weken tot maanden) pijnklachten hebben, vooral als ze nog niet eerder aan hun testikels zijn geopereerd
-
Verminderde productie van hormonen door de testikel na de operatie
Uit onderzoek blijkt dat kinderen die worden geboren na een zwangerschap waarbij door een operatie zaadcellen zijn verkregen, net zo gezond zijn als andere kinderen
Behandeling bij de vrouw
Een vruchtbaarheidsbehandeling met MESA, PESA of TESE wordt gedaan in combinatie met een ICSI-behandeling bij de vrouw. Dit is een lichamelijk en emotioneel belastende behandeling:
-
Je krijgt eerst injecties met hormonen die ervoor zorgen dat er meerdere eicellen rijpen
-
Die eicellen worden met een holle naald uit de eierstokken gezogen (follikelpunctie)
-
In een laboratorium wordt een eicel bevrucht met de zaadcellen die via MESA, PESA of TESE zijn verkregen
-
Na de bevruchting wordt er (meestal) 1 embryo in de baarmoeder teruggeplaatst
-
Daarna beginnen de wachtweken, waarin je medicijnen gebruikt om de baarmoeder te ondersteunen, zodat een innesteling kan plaatsvinden
Ongeveer 15 dagen na de follikelpunctie kun je een zwangerschapstest doen.
Lees ook: Geen geduld? Zo werkt een vroege zwangerschapstest
Kans op succes na azoöspermie behandeling
De kans dat je zwanger wordt door een MESA, PESA of TESE behandeling in combinatie met ICSI, is even groot als bij een ICSI-behandeling zonder MESA, PESA of TESE. Hoe groot die kans precies is, hangt vooral af van de leeftijd van de vrouw. Gemiddeld genomen is de kans op een zwangerschap na een ICSI-behandeling 25 procent per behandeling.
Voorbereiding op MESA, PESA of TESE
Om de kans op succes zo groot mogelijk te maken, is het belangrijk dat je je in de maanden voor een MESA, PESA of TESE-behandeling aan een aantal leefregels houdt:
- 01.
Niet roken
- 02.
Drink geen alcohol
- 03.
Vermijd warmte rondom je kruis: ga niet naar de sauna of in een heet bad, geen laptop op schoot, geen smartphone in je broekzak en gebruik geen elektrische deken
- 04.
Doe je aan wielrennen of spinning, doe dit dan maximaal drie keer per week
Probeer verder gezond te leven, door genoeg te bewegen en gezond te eten. Als je in de drie maanden voor de behandeling ziek wordt en koorts krijgt, wordt de ingreep uitgesteld. Ziekte of koorts kan de ontwikkeling van zaadcellen negatief beïnvloeden.
Hier meer tips om de kwaliteit van sperma te verbeteren.
Wordt het vergoed?
MESA, PESA en TESE in combinatie met ICSI wordt de eerste 3 behandelingen vergoed vanuit de basisverzekering. Je betaalt hier eigen risico over. Voorwaarde is wel dat de vrouw niet ouder is dan 42 jaar.
Als er meer dan drie behandelingen nodig zijn, krijg je geen vergoeding meer vanuit de basisverzekering. Bij enkele zorgverzekeraars is het mogelijk je aanvullend te verzekeren voor een vierde of latere poging. Bekijk in dit overzicht welke aanvullende verzekeringen een vierde of latere poging dekken.
Of de kosten voor het invriezen en bewaren van de zaadcellen ook vergoed worden, verschilt per zorgverzekeraar. Sommige zorgverzekeraars vergoeden de kosten de eerste twee jaar. Na die twee jaar betaal je de kosten voor het invriezen en bewaren zelf.
Bronnen: Freya, Medisch Centrum Kinderwens
