Ontsluiting meten: hoe gaat dat?

Het eerste deel van de bevalling is de ontsluitingsfase. Ontsluiten betekent openen: de baarmoedermond gaat steeds verder open door de ontsluitingsweeën en de druk van het hoofdje van de baby. Als de baarmoedermond zo ver open is dat het hoofdje van de baby erdoorheen past, heb je volledige ontsluiting. Hiervoor wordt 10 centimeter aangehouden. Daarna volgt de persfase, oftewel de geboorte.

Ontsluiting wordt aangeduid in centimeters. Voor de verloskundige of gynaecoloog is dit een manier om bij te houden hoe de bevalling vordert.

Lees meer: Uit deze fases bestaat de bevalling

Ontsluiting: 1 centimeter per uur?

Als je ongeveer een uur sterke en regelmatige weeën hebt, is de ontsluiting (waarschijnlijk) begonnen. Dit wordt ook wel de actieve ontsluitingsfase genoemd en die duurt gemiddeld 10 tot 14 uur. In die tijd gaat de baarmoedermond dus 10 centimeter open (volledige ontsluiting). Maar dat betekent niet dat dit precies met 1 centimeter per uur gaat. Een lichaam is tenslotte geen machine.

Het verschilt per bevalling hoe de ontsluiting verloopt. Vaak duren de eerste centimeters in verhouding een stuk langer dan de laatste centimeters. Maar er kan ook een aantal uren lang geen centimeter bij komen, terwijl de ontsluiting daarna vanzelf weer toeneemt. Dat kan door van alles komen, zoals de ligging van de baby in de baarmoeder. Kortom: een bevalling is behoorlijk onvoorspelbaar.

Tip! Bezig met de babykamer? De leukste babykamerdecoratie shop je via deze link

Waarom ontsluiting meten?

Het aantal centimeters ontsluiting is één van de kenmerken waaraan een verloskundige of arts kan zien hoe het gaat met de bevalling. Als je een tijdlang sterke weeën hebt gehad, kan het goed zijn om te weten of die inderdaad voor (meer) ontsluiting zorgen. Krijg je persdrang en is er twijfel of je volledige ontsluiting hebt? Dan kan dit ook worden gecontroleerd met ontsluiting meten.

Wanneer de ontsluiting lange tijd niet vordert, kan de verloskundige of gynaecoloog met je overleggen of er een ingreep nodig is (zie verderop).

Hoe vaak ontsluiting meten?

Verloskundigen en gynaecologen werken met protocollen waarin een advies staat over het meten van ontsluiting. Afhankelijk van de situatie is dit elk uur, elke 2 uur of elke 4 uur. Bij een gangbare bevalling die volgens verwachting verloopt, is dit iedere 2 tot 4 uur. Hierbij is niet bewezen dat vaker dan elke 4 uur meten beter is. Bij een medische bevalling kan vaker meten wel zinvol zijn, maar ook dit verschilt per situatie.

Lees meer: Poliklinisch of medisch bevallen, het verschil

Ontsluiting meten: hoe gaat dat?

Het meten van de ontsluiting gaat door middel van een inwendig onderzoek, ook wel een vaginaal toucher genoemd. Hiervoor is het meestal nodig dat je op je rug gaat liggen, waarbij je je voeten plat neerzet en je gebogen knieën wat naar buiten laat vallen. De verloskundige of gynaecoloog draagt steriele handschoenen met wat glijmiddel en brengt haar vingers in je vagina, tot aan de baarmoedermond.

Past één vinger in de baarmoedermond, dan is dit 1 centimeter ontsluiting, met 2 vingers is het 3 centimeter ontsluiting, kan ze een V maken, dan is het 4 centimeter, en zo verder. Is er uiteindelijk geen rand van de baarmoedermond meer te voelen rond het hoofdje van de baby, dan heb je volledige ontsluiting.

Illustratie: verschillende fases van ontsluiting.

Hoe betrouwbaar is ontsluiting meten?

Deze manier van meten is uiteraard minder precies dan met een meetlint, en daardoor ook niet objectief. De verloskundige of gynaecoloog interpreteert wat ze voelt met haar vingers, en niet elke zorgverlener heeft precies even grote handen. Volgens het protocol waar verloskundigen mee werken is toucheren betrouwbaar, maar mét een marge van 1 centimeter. Het belangrijkst is dat de ontsluiting (langzaamaan) steeds groter wordt. Verder let de verloskundige ook op deze kenmerken:

• De frequentie en kracht van de weeën.

• Het gedrag van de vrouw, bijvoorbeeld de bewegingen en geluiden die ze maakt en of ze alert is of juist in trance.

• De achterkant van het bekken (dit bolt op als het hoofdje van de baby dieper komt) en een paarse of witte lijn boven de bilnaad. Dit is bij ongeveer 76 procent van de vrouwen te zien tijdens de bevalling. Het betekent dat het hoofdje van de baby zo diep in het bekken ligt, dat je (bijna) volledige ontsluiting hebt.

Omdat deze observaties minder betrouwbaar zijn dan ontsluiting meten, blijft ontsluiting de meest gangbare manier om de vordering van de bevalling te volgen.

Andere redenen voor inwendig onderzoek

Behalve ontsluiting meten kunnen er meer redenen zijn voor inwendig onderzoek. Zo kan de verloskundige of gynaecoloog ook voelen of de baarmoedermond verstreken is. Als het hoofdje van de baby eenmaal goed voelbaar is, kan ze voelen of hij gunstig in het bekken ligt en dieper indaalt. Is dit niet zo, dan kan dit een reden zijn waarom de ontsluiting erg traag gaat. Ook kan ze tijdens een wee aan het hoofdje of aan de druk op de vliezen voelen hoe krachtig de wee is.

Als je een ruggenprik wilt, kan de verloskundige de ontsluiting meten om te kijken of hier voldoende tijd voor is. Heb je al bijna volledige ontsluiting? Dan kan het verstandiger zijn om geen of andere pijnbestrijding te gebruiken.

Doet ontsluiting meten pijn?

Als je weleens een inwendig onderzoek in je vagina hebt gehad, kun je je waarschijnlijk voorstellen hoe ontsluiting meten voelt. De ene vrouw vindt het geen enkel probleem, de ander vindt het vervelend, maar niet pijnlijk en weer een ander ervaart pijn. Het moment van ontsluiting meten maakt ook uit: tijdens een wee doet dit vrijwel altijd pijn. Vertel het de verloskundige dus als je een wee voelt opkomen.

Zie je erg tegen het ontsluiting meten op, of merk je tijdens de bevalling dat je het erg vervelend vindt? Bespreek dit met de verloskundige of gynaecoloog. Je bent zeker niet de enige en je kunt samen zoeken naar een manier waar jij je oké bij voelt. Dit kan ook betekenen dat ontsluiting meten zoveel mogelijk of helemaal wordt vermeden. Hoewel het wenselijk kan zijn om het wel te doen, is het niet verplicht.

Wanneer geen ontsluiting meten?

Er zijn een aantal redenen om geen ontsluiting te meten:

• Als de moeder het niet wil.

• Als de vliezen gebroken zijn, maar de weeën nog niet zijn begonnen. Door het inbrengen van vingers zouden er bacteriën in de baarmoeder terecht kunnen komen, wat het risico op een infectie verhoogt.

• Bij helder bloedverlies.

• Als de vliezen nog niet zijn gebroken en de navelstreng tussen het hoofd van de baby en de baarmoedermond ligt. Wanneer de vliezen per ongeluk breken tijdens het ontsluiting meten, kan de navelstreng worden dichtgedrukt.

Ontsluiting: wat betekenen de centimeters?

Het meten van de ontsluiting is een momentopname. Het zegt vooral iets over het deel van de bevalling dat je achter de rug hebt. Hoe lang je zult doen over de centimeters die nog komen, is moeilijk te voorspellen. De baarmoedermond kan 1 centimeter verder opengaan in 3 uur tijd, maar ook 3 centimeter in 1 uur tijd, bijvoorbeeld.

Wel zijn er wat algemene kenmerken van het verloop van een bevalling, die vaak samenvallen met het aantal centimeters ontsluiting (hoewel het dus ook heel anders kan gaan):

• 0 centimeter ontsluiting
  De baarmoedermond is aan het verweken en verstrijken en je baarmoederspier bereidt zich voor op ontsluitingsweeën. Je kunt daardoor al milde, onregelmatige weeën hebben, of een zeurende pijn in je onderbuik en -rug. Dit kan enkele uren tot enkele dagen duren.

• 1-3 centimeter ontsluiting
  De weeën komen regelmatig, om de 3 tot 5 minuten. De pijn is vaak goed te hanteren en je kunt tussendoor kletsen of je concentreren op een serie. Als het nacht is, kun je misschien zelfs (licht) slapen. Een warme kruik of douche kan helpen.

• 4-8 centimeter ontsluiting
  De weeën zetten door, nemen toe in kracht en je moet je er volledig op concentreren. Door de aanmaak van endorfines kun je je loom en afwezig voelen. Wil je poliklinisch bevallen, dan vertrek je in overleg met de verloskundige rond 5 centimeter ontsluiting naar het ziekenhuis. Wil je in het bevalbad, dan kan het warme water nu goed helpen tegen de pijn.

• 8-10 centimeter ontsluiting
  De weeën zijn hevig en de pauzes ertussen kort, dit kan voelen als een weeënstorm. Daardoor gaat dit deel van de ontsluiting vaak relatief snel. Je lichaam bereidt zich voor op de persfase, waardoor je weer helder en alert wordt en je ook onrustig of angstig kunt voelen.

• 10 centimeter ontsluiting
  De baarmoedermond is volledig geopend. Zodra je hierbij ook weeën met persdrang krijgt, begint de persfase. Blijven de weeën een tijdje weg, dan kun je uitrusten tot de bevalling verdergaat.

Video: dansen voor meer ontsluiting

Deze gynaecoloog maakt er echt een feestje van.

Als de ontsluiting niet vordert

Het kan gebeuren dat de ontsluiting een aantal uren niet toeneemt. Hier kunnen verschillende redenen voor zijn, zoals stress bij de moeder, een ongunstige ligging van de baby of een volle blaas. Maar omdat elke bevalling een eigen tempo en verloop heeft, kan het er ook gewoon bij horen dat het een tijd langzamer gaat. Zolang de moeder en de baby het goed volhouden (dit controleert de verloskundige door naar het hartje te luisteren), hoeft de ontsluiting in principe niet te worden versneld.

Het wisselen van bevalhouding, massage of een warm bad kan helpen voor het toenemen van de ontsluiting. Of misschien is er iets wat je gespannen maakt? Je verloskundige kan meedenken en je helpen ontspannen.

Ingrepen om de ontsluiting te helpen

Als de ontsluiting niet toeneemt en het verstandig is om in te grijpen, kan de verloskundige de vliezen breken als dit nog niet is gebeurd. Daardoor neemt de druk van het hoofdje van de baby op de baarmoedermond toe en dat kan voor sterkere weeën zorgen.

Ook kun je kiezen voor een ruggenprik en/of weeënopwekkers. Als je goed kunt ontspannen doordat je geen pijn meer voelt, kan dat ervoor zorgen dat de ontsluiting weer toeneemt. Weeënopwekkers is een ander woord voor oxytocine (het hormoon dat voor de weeën zorgt) in een infuus. Bij deze beide opties wordt de bevalling medisch. Lees hier meer over de voor- en nadelen van weeënopwekkers.

Ontsluiting meten: tips

Tot slot nog wat tips voor het meten van ontsluiting:

1. 01.

   Probeer zo goed mogelijk te ontspannen. Adem rustig in en uit en ontspan je billen, buik en bekkenbodem.

2. 02.

   Ben je benieuwd waarom de verloskundige of gynaecoloog ontsluiting wil meten? Vraag het gerust. Wat wil ze weten met inwendig onderzoek? Wat zegt het aantal centimeters op dit moment over de verdere bevalling?

3. 03.

   Sommige verloskundigen of gynaecologen vinden het prima om ontsluiting te meten terwijl je in het bevalbad of op de baarkruk zit. Geef het aan (bijvoorbeeld bij het bespreken van het bevalplan) als je dit prettiger vindt.

4. 04.

   Wil je wel graag dat de verloskundige de ontsluiting controleert, maar ben je bang voor teleurstelling als je het aantal centimeters hoort? Ze kan ook inwendig onderzoek doen zonder de centimeters te noemen.

5. 05.

   Heb je iets naars of traumatisch meegemaakt op seksueel gebied? Of bij een eerdere bevalling? Dit kan angst voor ontsluiting meten veroorzaken of verergeren. Vertel het aan je verloskundige of gynaecoloog en zet het in je bevalplan, zodat ze hier rekening mee kunnen houden. De manier waarop het gebeurt kan een groot verschil maken. En jouw 'nee' of 'stop' dient altijd gerespecteerd te worden.

Lees ook: Zo verwerk je een traumatische bevalling

Bronnen: KNOV.nl, Vraagdevroedvrouw.nl

Mama wordenBij bol

Bekijk

De grote geboorte gidsBij bol

Bekijk

Eten voor tweeBij bol

Bekijk

Alles wat u nooit wilde wetenBij bol

Bekijk

Zó doe je dat! PapaBij bol

Bekijk

Volg de ontwikkeling van je babyBij Bruna

Bekijk

Over zwanger zijn & bevallenBij Bruna

Bekijk