Polio: alles wat je wilt weten

Wat is polio?

Polio (poliomyelitis) is een besmettelijke en ernstige ziekte die onder andere verlammingen kan veroorzaken. De ziekte wordt daarom ook wel kinderverlamming genoemd. Het kan ook tot misvormingen leiden, vooral bij kinderen die in de groei zijn. In sommige gevallen tast polio de hersenzenuwen aan. De ziekte kan dan dodelijk zijn.

In Nederland worden kinderen tegen polio ingeënt, waardoor de ziekte hier vrijwel is verdwenen. De laatste uitbraak van polio was in 1992 en 1993, onder ongevaccineerde mensen in Streefkerk. 71 mensen werden toen ziek, van wie er 2 zijn overleden.

• INCUBATIETIJD*: meestal 7-14 dagen, nooit langer dan 35 dagen

• SYMPTOMEN: griepachtige verschijnselen, diarree, verlammingen

• BESMETTELIJK: ja, via speeksel en ontlasting van besmette mensen

• RISICO VOOR ZWANGERE VROUWEN: ja, bij zwangere vrouwen kan de ziekte ernstiger verlopen.

*De tijd die verstrijkt tussen de besmetting en de eerste symptomen.

Lees ook: Deze kinderziektes zijn gevaarlijk voor zwangere vrouwen

Wat is de oorzaak van polio?

Polio wordt veroorzaakt door het poliovirus. Dit wordt van mens op mens overgedragen via speeksel, via met ontlasting besmette voorwerpen of via besmet voedsel of water. Via de mond komt het virus in de bloedbaan en vervolgens in het centrale zenuwstelsel terecht: in het ruggenmerg en de hersenen. Daar kan het blijvende schade aanrichten.

Wat zijn de symptomen van polio?

In 90 tot 95 procent van de gevallen merk je bijna niets van een polio-infectie, of krijg je hooguit wat griepachtige verschijnselen. Die gaan vanzelf weer over. Soms verloopt de ziekte ernstiger. Het virus komt dan het ruggenmerg of de hersenen binnen waarna er een verlamming kan optreden. Dit komt voor bij 1 op de 100 tot 200 mensen. Het gaat meestal om een verlamming van de armen of benen. De verlamming kan razendsnel ontstaan en maximaal zijn na twee tot drie dagen. Soms kunnen ook de ademhalingsspieren of slikspieren verlamd raken. Dit kan ernstig of zelfs dodelijk zijn. Er kan ook een hersenvliesontsteking ontstaan.

Lees ook: Deze 2 bacteriën kunnen ook hersenvliesontsteking veroorzaken

Dit zijn alle mogelijke symptomen van polio op een rijtje:

• Griepachtige verschijnselen, zoals vermoeidheid, hangerigheid, spierpijn, koorts, zere keel en verkouden

• Diarree

• Overgeven

• Hoofdpijn

• Maag- en darmklachten

• Verlammingen (vooral aan armen en benen)

• Hersenvliesontsteking

Wat zijn de risico's van polio?

Ongeveer 1 op de 100 tot 200 mensen met polio krijgt te maken met verlammingen. Het gaat dan vooral om de armen en benen, omdat het virus de zenuwen aantast die de armen en benen aansturen. De verlammingen kunnen tijdelijk zijn, maar soms zijn er blijvende verlammingen of restverschijnselen. Het kan bijvoorbeeld ook tot misvormingen leiden, vooral bij kinderen die in de groei zijn.

Als de hersenstam wordt aangetast door het poliovirus kunnen er ernstige verlammingen optreden. Soms worden ook de zenuwen aangetast die de slik- of ademhalingsspieren besturen. Dit kan fataal aflopen. Van alle poliopatiënten die verlammingen oplopen, overlijdt 2 tot 10 procent.

Mensen die polio hebben gehad, kunnen later te maken krijgen met het postpoliosyndroom: spierpijn, spierzwakte en moeheid. Ongeveer 20 tot 30 procent van de poliopatiënten met verlamming krijgt hier op latere leeftijd last van.

Is polio besmettelijk?

Het poliovirus is besmettelijk. Het wordt overgedragen via de mond, bijvoorbeeld door besmette speekseldruppeltjes die vrijkomen bij het praten of schreeuwen. Hoest of niest iemand die besmet is met polio, dan komen er ook kleine druppeltjes van het virus in de lucht. Ademt je kind dit in, dan kan hij besmet raken.

Ook kun je het virus oplopen via de ontlasting van iemand met polio, bijvoorbeeld door het verschonen van een luier van een besmet kind of via een spoelknop van het toilet. Vervolgens kan het virus via de handen in de mond komen. Het virus kan ook in drinkwater voorkomen dat vervuild is door ontlasting. Het virus kan buiten het lichaam in leven blijven en zo verspreid worden via deurkrukken of als mensen elkaar een hand geven.

Is er een behandeling voor polio?

Er bestaat een goed vaccin tegen polio, maar er zijn geen medicijnen die polio genezen. Als je het virus hebt opgelopen, moet je lichaam het virus zelf weer opruimen. Meestal wordt iemand met polio weer helemaal beter. Soms moet iemand worden opgenomen in het ziekenhuis. Als er verlammingen optreden in de spieren van de armen en benen, kan fysiotherapie helpen om (gedeeltelijk) te herstellen. Verlamming door polio kan blijvend zijn.

Valt polio binnen het Rijksvaccinatieprogramma?

In Nederland kunnen kinderen sinds 1957 een inenting tegen polio krijgen binnen het Rijksvaccinatieprogramma. In het vaccin zitten alle drie de typen van het poliovirus. Er zit geen levend virus in, dus je kind kan geen polio krijgen door de vaccinatie. De prik zorgt er wel voor dat het afweersysteem van je kind antistoffen gaat aanmaken tegen alle drie de poliovirussen.

Het vaccin is onderdeel van de combinatieprik DKTP (Difterie, Kinkhoest, Tetanus en Polio). De DKTP-inenting wordt voor het eerst gegeven als je kind ongeveer 8 weken oud is en wordt herhaald bij leeftijd van drie, vier en elf maanden en vier jaar. Als je kind negen jaar is wordt deze vaccinatie nogmaals herhaald, maar dan zonder kinkhoest erin: de DTP-inenting.

Lees ook: Bijwerkingen vaccinaties: wat kun je per prik verwachten?

Polio-achtige virussen

Eind 2018 verschenen berichten in de media dat er een nieuwe polio-achtige ziekte in opmars is, die vooral kinderen onder de 9 jaar treft. In Europa ging het om enkele tientallen gevallen. Dit virus veroorzaakte, net als polio, ook een acute verlamming. De symptomen lijken dan ook op die van polio: eerst verkoudheidsklachten en na een paar dagen kunnen verlammingen optreden aan de armen, benen en soms het middenrif. De verlammingen kunnen net als bij polio blijvend zijn.

Hoewel het op polio lijkt, gaat het hier niet om een poliovirus, maar waarschijnlijk om een verkoudheidsvirus. Beide virussen komen wel uit dezelfde groep virussen, de 'enterovirussen'. Hier zijn nog geen vaccins voor. Experts vermoeden dat het virus besmettelijk is, net als andere verkoudheidsvirussen. Maar net als het poliovirus leidt het bij de meeste besmette mensen alleen tot wat lichte klachten, zoals een flinke verkoudheid. Slechts bij een heel klein deel verloopt de ziekte ernstiger.

Op vakantie

Polio komt in Nederland niet meer voor, maar in Afrika, Azië en het Midden-Oosten wel. Ook in Oekraïne waren in 2015 een aantal gevallen van polio.

Ga je met je kind naar een land waar polio voorkomt en heeft je kind alle vaccinaties gehad, dan hoef je je geen zorgen te maken. Hij is beschermd door de DKTP-vaccinatie. Pas vanaf 19 jaar oud (tien jaar na de 'negen-jaar-prik'), wordt reizigers die naar landen gaan waar polio voorkomt een boosterprik gegeven. Dit is voor sommige landen ook verplicht.

Is je kind (nog) niet ingeënt en wil je hem meenemen naar een land waar polio voorkomt, neem dan contact op met het consultatiebureau of de huisarts. Misschien kan je kind de vaccinatie eerder dan gepland krijgen.

Ga je op vakantie met je baby? Lees hier waar je allemaal op moet letten.

Bronnen: RIVM, Apotheek