Kind met prikangst: wat kun je doen?

Hoe vaak komt prikangst voor?

Dat je kind prikken eng vindt, is niet zo gek. Prikangst komt best vaak voor. Volgens onderzoek van de Tilburg University hebben zo'n zes miljoen mensen in Nederland prikangst, dat komt neer op 35 procent van de Nederlandse bevolking.

Bij kinderen komt prikangst meer voor dan bij volwassenen: naar schatting 60 procent van de kinderen is bang voor prikken. Maar waar een kind nu zo bang voor is, dat verschilt. De naald zelf, pijn, bloed, flauwvallen, geen controle hebben, de ziekenhuissetting, witte jassen en handschoenen, een onaardige dokter, of misschien wel alles bij elkaar.

Extreme prikangst bij je kind

Het is best logisch dat de meeste kinderen het geen feest vinden om een prik te krijgen. Een naald in je arm of been is spannend en het kan even pijn doen. Misschien vindt je kind het een beetje eng en moet hij huilen, maar doorstaat hij het dapper.

Prikangst wordt een ander verhaal als je kind extreem bang voor naalden of bloed is. Extreme prikangst wordt ook wel een 'specifieke fobie' genoemd. Dat betekent dat de angst zo groot is dat het je belemmert. Je kunt ook een specifieke fobie hebben voor bijvoorbeeld spinnen, kleine ruimtes of hoogtes (hoogtevrees).

Tip: Orthopedagoog Eveline Nieuwenhuizen geeft tips hoe je om kunt gaan met angst bij kinderen en wanneer hulp te zoeken.

Wat zijn de kenmerken van prikangst?

Een kind met extreme prikangst reageert heel angstig als hij geprikt moet worden. Hem vertellen dat de prik niet gevaarlijk is, maakt de angst niet minder. Zelfs als hij weet dat de prik eigenlijk goed voor hem is, blijft hij even bang. Het liefst doet hij alles om de prik te voorkomen: tot schoppen, gillen en wegrennen aan toe. Je kind kan buiten zichzelf raken van paniek, of juist heel stil en verkrampt zijn. Dit zijn andere kenmerken van prikangst:

• Zweten

• Bleek worden

• Trillen

• Druk gedrag of heftige emoties

• Droge mond

• Misselijkheid, buikpijn, overgeven of diarree

• Benauwd gevoel, hyperventileren

Het belangrijkste kenmerk van angst is vermijding: een kind wil écht niet. Moet de prik toch, dan lukt dit alleen onder dwang, bijvoorbeeld door het kind stevig vast te houden. De angst maakt het prikken ook nog lastiger, omdat het ervoor zorgt dat je bloedvaten zich vernauwen. Dat maakt het moeilijker om een ader te vinden, wat gedoe en extra pijn geeft.

Lees ook: Angst voor de tandarts: hoe voorkom je dit bij je kind?

Zo help je je kind bij prikangst

Toch is het belangrijk dat je kind een prik krijgt als hij deze nodig heeft, of als hij gevaccineerd moet worden. Hoe zorg je er dan voor dat je kind zo rustig mogelijk blijft?

1. 01.

   Bereid je kind voor. Vertel waarom hij een prik krijgt en leg op een neutrale, nuchtere manier uit wat er gaat gebeuren. Je hoeft niet op alle details in te gaan, je kunt ook even afwachten of je kind met vragen komt.

2. 02.

   Het kan je kind helpen om met tekeningen/pictogrammen de stappen van het prikken uit te leggen.

3. 03.

   Wees altijd eerlijk. Zeg dat het misschien kort pijn zal doen, maar dat je bij hem blijft en dat het snel over is. Als jij zegt dat het geen pijn doet, terwijl dat wél zo blijkt te zijn, kan zijn prikangst juist erger worden. Ook weet hij dan niet meer of hij jou kan vertrouwen.

4. 04.

   Benoem zijn emoties: 'Ik zie dat je bang bent. Dat mag. Ik blijf bij je.' Als jij voor hem beschrijft wat hij voelt en dat erkent, kan dat opluchten en hem helpen te ontspannen.

5. 05.

   Vind je het zelf ook spannend? Of kun je de heftige emoties van je kind nauwelijks aanzien? Probeer toch kalm te blijven, bijvoorbeeld door rustig te ademen en je daarop te concentreren. Als jij rust uitstraalt, blijf je een stabiele basis voor je kind.

6. 06.

   Moet je kind elke dag een (aantal) prik(ken), maak er dan een vast ritueel van. Maak samen een dag-/avondschema, waarin je kind zelf bepaalt wanneer hij de prik wil: vlak na het douchen/eten of ervoor?

7. 07.

   Overleg met je kind of je wel of niet moet aftellen voor de prik.

8. 08.

   Je kunt de huid eerst verdoven met stevige druk vooraf, een ijsblokje of verdovingszalf.

9. 09.

   Laat je kind na afloop vertellen hoe hij het vond. Zeg dat je trots op hem bent en dat hij het goed heeft gedaan. Hij mag zichzelf ook best een compliment geven. Op een positieve manier napraten, helpt de prikangst voor een volgende keer verminderen.

Wat kan je kind zelf doen tegen prikangst?

Het kan je kind helpen als hij weet wat hij zelf tijdens de prik kan doen om minder angstig te zijn. Zo houdt hij het gevoel van grip op de situatie. Wat het beste werkt, verschilt per kind. Vraag je kind van tevoren wat hij het liefst wil:

• Wil hij alleen zitten of zit hij liever op jouw schoot?

• Wil hij alles zien wat er gebeurt of de andere kant op kijken?

• Wil hij precies weten wat de verpleegkundige allemaal doet of wil hij liever over iets anders praten?

• Moet de verpleegkundige het zeggen als de prik komt of juist niet?

• Misschien wil je kind afleiding door tijdens de prik een spelletje te doen, met jou of op de telefoon.

• Hij kan ook met jou praten over iets leuks, zoals die keer dat jullie naar het pretpark gingen.

• Fantaseren (visualiseren) kan ook helpen. Laat je kind zich bijvoorbeeld voorstellen dat hij op zijn favoriete vakantiebestemming is en vraag hem te beschrijven hoe het eruitziet en wat hij daar allemaal doet.

• Kijk samen naar grappige filmpjes.

• Laat hem luisteren naar zijn favoriete muziek.

• Rustig ademen kan goed helpen om kalm te blijven.

• Laat je kind zoveel mogelijk bepalen hoe het moet gebeuren. Het idee dat hij de regie in handen heeft, kan veel rust geven. Jullie kunnen dit eventueel ook opschrijven, zodat hij het aan de verpleegkundige kan geven bij binnenkomst. Zij weet dan ook hoe ze je kind het beste kan prikken.

Een ademhalingsoefening bij prikangst

• Wil je je kind leren hoe hij rustig kan ademen, dan kun je dit samen oefenen:

• Leg je handen op je buik, bij je navel

• Blaas je adem langzaam uit via je mond.

• Adem rustig in via je neus.

• Voel bij elke inademing hoe je buik je handen naar voren duwt, en bij elke uitademing hoe je handen weer terugzakken.

• Je kind kan ook in zijn hoofd meetellen, of jij kan voor hem tellen. Bijvoorbeeld: adem in, 2-3, adem uit, 2-3-4-5

• Of laat je kind zich voorstellen dat hij een bloem vasthoudt, waaraan hij ruikt als hij inademt. Als hij uitademt, blaast hij de blaadjes eraf.

Apps tegen prikangst

Het WilhelminaKinderziekenhuis heeft de Prik!-app voor kinderen met prikangst ontwikkeld. In de app krijgt je kindtijdens een spelletje uitleg over wat er tijdens het bloedprikken gebeurt. Hetspelen van het spel voorafgaand aan de prik werkt ook rustgevend.

Ook is er de app AINAR, ontwikkeld door neurowetenschapper Elisabeth Huis in 't Veld. Deapp werkt met een algoritme en de selfiecamera. Terwijl je een simpel spelletjedoet, checkt de app via de camera je gezicht op signalen van angst, zoals bleekworden of zweten. De balletjes in het spelletje worden dan rood. Door jezelftot rust te brengen, bijvoorbeeld door rustig te ademen, kun je ze weer blauwlaten worden. Het spelletje motiveert kinderen om hun prikangst te overwinnen.

Beide apps zijn gratis te downloaden voor iOS of Android.

Prikangst poli

Steeds meer ziekenhuizen hebben een prikangst poli of verpleegkundig specialisten die kinderen met prikangst begeleiden. Kinderen krijgen daar speciale hulp om de angst voor een prik zoveel mogelijk te verminderen. Dat kan op allerlei manieren. Denk bijvoorbeeld aan:

• Verdovingspleisters of verdovende zalf/spray

• Het aanleren van ademhalingstechnieken

• Medische hypnose om te ontspannen

• Visualiseren om de gedachten af te leiden

• Rustgevende muziek of gekleurd licht in de prikkamer

• Ook kunnen kinderen in overleg met de ouders in het ziekenhuis een kalmerend middel tegen prikangst krijgen, zoals lachgas of sedatie (licht slaapmiddel).

Prikangst behandeling kind

Zorgt de prikangst van je kind regelmatig voor veel stress, alleen al als hij prikken op tv ziet? Of is het zo erg dat het prikken (bijna) niet lukt? Met je huisarts kun je overleggen of hiervoor behandeling mogelijk is. Dat kan op verschillende manieren, waarbij de oorzaak van de angst soms ook meespeelt. EMDR-therapie kan bijvoorbeeld helpen als de angst is ontstaan na een nare ervaring met ziekte, dokters of het ziekenhuis (van je kind zelf of iets wat hij heeft gezien of gehoord). Ook kan een kindertherapeut je kind begeleiden bij het wennen aan prikken, door erover te praten, prikmaterialen te bekijken of afbeeldingen en filmpjes. En dan… durft je kind het ineens toch!

Een prikangst is vaak geen op zichzelf staande angst. Het komt regelmatig voor dat de angst ook aanwezig is bij één van de ouders; is dat bij jou het geval? Onderzoek dan de mogelijkheden om zelf eerst in behandeling te gaan, voordat je je kind aanmeldt voor professionele hulp. Voor vergoede zorg kun je terecht bij de huisarts voor een verwijzing naar een (EMDR-)therapeut. Bekijk het overzicht van erkende EMDR-therapeuten.

Lees ook: Zo help je je kind zelfredzaam te zijn

Bronnen: Tilburg University, Thuisarts.nl, GGD Noord- en Oost-Gelderland, Radar