Alle kinderziektes op een rij: hoe herken je ze?

Wat zijn kinderziektes eigenlijk?

Kinderziektes – de naam zegt het al – zijn ziektes die vooral voorkomen bij baby's en jonge kinderen, omdat zij nog geen goede weerstand hebben opgebouwd. Hebben ze een kinderziekte eenmaal gehad, dan zijn ze er in de toekomst (vaak) tegen beschermd.

Sommige kinderziektes kunnen ernstiger verlopen voor je kind. Daarom zijn er vaccinaties tegen deze ziektes opgenomen in het Rijksvaccinatieprogramma. Zo wordt je kind ingeënt tegen het rotavirus, difterie, kinkhoest, tetanus, polio, hepatitis B, hemophilus influenzae type B (hib), bof, mazelen, rodehond en vier typen meningokokkenbacteriën. Een aantal van deze kinderziektes komen door vaccinatie haast niet meer voor in Nederland. Je kind krijgt géén vaccinatie tegen de vijfde ziekte, zesde ziekte, roodvonk, de waterpokken en een aantal andere ziektes die veel kinderen krijgen. Over deze kinderziektes (en het rotavirus, omdat die vaccinatie nog maar kort is opgenomen in het Rijksvaccinatieprogramma) gaat dit artikel.

Merk je dat je kind niet lekker is of zie je allerlei vlekjes of uitslag verschijnen? Hieronder check je aan de hand van de symptomen met welke kinderziekte je te maken kunt hebben. Let op: is je baby jonger dan drie maanden en krijgt hij koorts? Ga dan altijd naar de huisarts.

Kinderziektes: zo herken je ze

Sommige kinderziektes zijn heel makkelijk te herkennen door de symptomen, denk aan waterpokken. Maar er zijn er ook bij waarvan je niet zeker weet wat er aan de hand is. Daarom een overzicht van alle kinderziektes, hoe je ze herkent en wat je ertegen kunt doen.

Vijfde ziekte

De vijfde ziekte is een vlekjesziekte en komt vooral voor bij kinderen van vier tot tien jaar. De ziekte wordt veroorzaakt door een virus.

Symptomen van de vijfde ziekte

• rode wangen met grillige, rozerode vlekjes

• Uitslag breidt zich later uit naar de buik, rug, billen, armen en benen

• Jeuk

• Koorts

Dit kun je doen

ls je kind veel jeuk heeft, kun je wat mentholpoeder of een verkoelende gel op de vlekjes aanbrengen. Heeft je kind koorts? Kleed hem niet te warm aan, geef hem voldoende te drinken en let op of hij niet snel zieker wordt.

Mag je kind naar de crèche of school?

Heeft je kind de vijfde ziekte, maar heeft hij geen koorts en voelt hij zich goed? Dan kan hij in principe naar het kinderdagverblijf of school. Meld het wel aan de medewerkers of leerkracht. Vrouwen die in de eerste helft van de zwangerschap de vijfde ziekte krijgen, hebben een iets verhoogde kans op een miskraam. De meeste vrouwen hebben de vijfde ziekte als kind al doorgemaakt en zijn hiertegen beschermd. Mocht iemand zwanger zijn op de school of het kinderdagverblijf, dan is het goed dat zij weet dat je kind de vijfde ziekte heeft. Is ze korter dan 20 weken zwanger en weet ze niet of ze de vijfde ziekte heeft doorgemaakt, dan kan ze contact opnemen met de verloskundige of de huisarts.

Meer lezen: Alles over de vijfde ziekte

Zesde ziekte

De zesde ziekte is ook een kinderziekte met vlekjes en komt het meest voor bij kinderen tussen de zes maanden en tweeënhalf jaar. Ook deze ziekte wordt veroorzaakt door een virus.

Symptomen van de zesde ziekte

• Opeens (hoge) koorts

• Kleine, lichtrode vlekjes en bultjes, vooral in het gezicht en de nek. Die kunnen zich verspreiden over de rest van het lichaam.

• Verschil met de vijfde ziekte is dat je kind éérst koorts krijgt voordat de uitslag verschijnt en dat de uitslag niet jeukt.

Dit kun je doen

Heeft je kind koorts? Kleed hem niet te warm aan, geef hem voldoende te drinken en let op of hij niet snel zieker wordt.

Mag je kind naar de crèche of school?

Je kind kan met de zesde ziekte naar het kinderdagverblijf of school als de koorts over is en hij zich goed voelt.

Lees ook: Zo verloopt de zesde ziekte bij je baby of kind.

Roodvonk

Roodvonk is ook een vlekjesziekte, die vooral voorkomt bij kinderen tussen de drie en acht jaar. Deze kinderziekte wordt veroorzaakt door een bacterie. Opvallend is dat kinderen deze kinderziekte vooral in de zomermaanden krijgen.

Symptomen van roodvonk

• Hoge koorts

• Hoofd- en keelpijn

• Soms overgeven

Daarna komen de andere symptomen van deze kinderziekte:

• Vlekjes op de huid die lijken op rood kippenvel en voelen ruw aan

• Verdikte uitslag in de nek, borst, onder de oksels, bij de ellebogen, de liezen en aan de binnenkant van de dijbenen. Opvallend is dat de huid rondom de mond en neus vaak vrij blijft van vlekjes. De uitslag kan ook op de tong verschijnen

• Vervellen, vooral bij de vingers en tenen

Dit kun je doen

Als je kind verhoging of koorts heeft, is het belangrijk dat je hem niet te warm aankleedt. Zorg dat hij voldoende drinkt en let op of hij niet zieker wordt. Bij pijn kun je je kind paracetamol geven.

Mag je kind naar de crèche of school?

Heeft je kind geen koorts meer en voelt hij zich goed, dan kan hij gewoon naar school of het kinderdagverblijf.

Lees meer: Alles over roodvonk bij baby's en kinderen.

Waterpokken

Waterpokken wordt veroorzaakt door een virus. Bijna alle kinderen hebben voor hun zesde jaar waterpokken gehad. Hoe jonger je kind is, hoe milder de klachten vaak zijn. Heeft je kind waterpokken gehad toen hij onder de één jaar was, dan kan hij nog een keer waterpokken krijgen. Dit hoeft echter niet.

Symptomen van de waterpokken

• Hangerig met lichte koorts

• Na een of twee dagen: kleine rode bultjes op de huid, vaak eerst op het hoofd, de buik of rug. Let op: die bultjes kunnen ook als eerst in de mond of op de hoofdhuid ontstaan

• Op de bultjes verschijnen blaasjes met helder vocht, die flink jeuken en zich verspreiden over het hele lichaam

• Blaasjes drogen in en worden korstjes

**In zeldzame gevallen kan waterpokken leiden tot complicaties, zoals hersenvliesontsteking.

Dit kun je doen

Er zijn waterpokkengels en -crèmes die de jeuk kunnen verlichten. Deze zorgen er niet voor dat de waterpokken sneller overgaat. Een bad met havermout of zemelen zou de jeuk ook verminderen en ervoor zorgen dat de waterpokken sneller indrogen. Dit is echter niet bewezen. Heeft je kind koorts? Kleed hem niet te warm aan, geef hem voldoende te drinken en let op of hij niet snel zieker wordt. Tips tegen de jeuk? Hier lees je meer over waterpokken.

Heeft je kind pijnlijke blaasjes in zijn mond? Je kunt hem paracetamol geven. Ook koud water drinken kan helpen tegen de pijn. Bij kinderen ouder dan twee jaar kun je ook zinkzalf, mentholgel of -poeder op de jeukende plekken aanbrengen. Let op: doe dit niet op (open) wondjes en niet in de mond. Probeer te voorkomen dat je kind aan de blaasjes krabt, door zijn nagels kort te knippen.

Mag je kind naar de crèche of school?

Ook met waterpokken kan je kind naar het kinderdagverblijf of school zodra de koorts over is en hij zich goed voelt. Breng de medewerkers wel altijd op de hoogte dat je kind waterpokken heeft. Waterpokken kan een risico vormen voor zwangere vrouwen.

RS-virus

Het RS-virus is een verkoudheidsvirus, maar kan – vooral bij baby's jonger dan zes maanden – ernstiger verlopen. Het vervelende is dat je vaak niet weet of je kind 'gewoon' verkouden is of het RS-virus heeft. Let daarom goed op de volgende klachten.

Symptomen van het RS-virus

Vaak begint een besmetting met het RS-virus als een normale verkoudheid. Je kind krijgt een loopneus of verstopte neus en wat verhoging. Bij veel kinderen blijft het daarbij.

Is je kind jonger dan twee jaar en gaat hij na een paar dagen hoesten en krijgt hij het benauwd? Ga dan meteen naar je huisarts of de huisartsenpost. Het RS-virus kan namelijk een longontsteking veroorzaken. Daardoor krijgt je kind koorts, een piepende, snelle ademhaling en eet en drinkt hij minder. Je merkt dat je kind benauwd is aan de volgende symptomen:

• Hij spert bij het ademen zijn neusvleugels wijd open (neusvleugelen).

• Hij gaat minder drinken aan de borst of uit de fles.

• Bij het inademen trekt de huid tussen de ribben naar binnen.

• Je kind wordt suf.

• Soms stopt hij even met ademen.

Behandeling

De huisarts zal beoordelen of je kind het RS-virus heeft. Vaak worden jonge baby's met het RS-virus uit voorzorg opgenomen in het ziekenhuis. Het RS-virus is extra gevaarlijk voor baby's die te vroeg zijn geboren en baby's jonger dan zes weken. Er is inmiddels een vaccin tegen het RS-virus, dat is ook goedgekeurd door het Europees Geneesmiddelenbureau EMA. Er wordt nu onderzoek gedaan hoe dit vaccin opgenomen kan worden in het Rijksvaccinatieprogramma.

Lees meer: Dit gebeurt er bij ziekenhuisopname met het RS-virus.

Pseudokroep

Bij pseudokroep zijn de bovenste luchtwegen ontstoken door een virus. Daardoor zwellen de slijmvliezen rond de stembanden op en kan je kind plotseling moeilijker inademen. Pseudokroep komt vooral voor bij kinderen tussen de zes maanden en vijf jaar en staat bekend om de nachtelijke aanvallen.

Symptomen van pseudokroep

• Gierende ademhaling

• Moeite met (in)ademen

• Blafhoest 'zeehondenhoest'

• Hese stem

Dit kun je doen

Omdat pseudokroep plotseling komt opzetten, kunnen jij en je kind daarvan schrikken. Probeer zelf rustig te blijven en hem af te leiden, want door angst en huilen worden de klachten erger. Je kunt je kind iets te drinken geven om zijn keel te verzachten. Het is niet wetenschappelijk bewezen dat het inademen van stoom helpt, maar het kan wel rust geven.

Laat je kind eventueel stomen naast een hete douche of heet bad, maar stel je kind vooral gerust door uit te leggen dat het vanzelf weer overgaat. Of leid hem af door een verhaaltje voor te lezen of voor hem te zingen. Twijfel je of je kind te benauwd is of neemt de aanval niet binnen een paar uur af? Neem dan meteen contact op met de huisarts.

Mag je kind naar de crèche of school?

Als je kind zich verder goed voelt, kan hij naar het kinderdagverblijf of naar school. Meestal begint een aanval van pseudokroep 's avonds of 's nachts. De kans dat het op het kinderdagverblijf of op school gebeurt, is dus klein. Vertel de begeleider of leraar wel altijd dat je kind pseudokroep heeft.

Meer lezen: Alles over pseudokroep én het verschil met kroep.

Rotavirus

Het rotavirus zorgt voor een ontsteking van de maag en darmen van je kind. Daardoor krijgt je kind symptomen van buikgriep met heftige diarree en braken. Vooral kinderen tussen de zes maanden en twee jaar kunnen ernstig ziek worden door het rotavirus. Sinds het begin van 2024 is het rotavirus daarom opgenomen in het Rijksvaccinatieprogramma.

Symptomen van het rotavirus

• Koorts

• Buikpijn

• Misselijkheid

• Overgeven

• Waterdunne diarree

De klachten kunnen vier tot zes dagen duren en best heftig zijn. Let goed op tekenen van uitdroging. Vooral baby's raken snel uitgedroogd als ze diarree en koorts hebben. Bel meteen de huisarts als je kind de volgende symptomen heeft: niet of weinig plassen (een halve dag geen natte luier), sufheid, snelle ademhaling, hoge hartslag, huilen zonder tranen, diepliggende ogen, koude armen en benen, troebele urine, een grauwe huid, huid die even 'blijft staan' als je een plooi optilt.

Dit moet je doen

Geef je kind vaak kleine beetjes drinken. Bel bij twijfel of als je kind steeds zieker wordt de huisarts. Was zelf goed je handen, het rotavirus is erg besmettelijk en je kunt het meerdere keren krijgen. Als je het al eens hebt gehad, ben je dus niet immuun.

Lees meer: Alles over het rotavirus bij baby's en peuters.

Hand-voet-mondziekte

Ook deze kinderziekte wordt veroorzaakt door een virus. Hand-voet-mondziekte komt vooral voor bij kinderen van één tot vijf jaar. Sommige kinderen hebben bij deze kinderziekte haast geen symptomen of klachten.

Symptomen van de hand-voet-mondziekte

• Lichte verkoudheidsklachten, keelpijn en lichte koorts

• Vlekjes en blaasjes in de mond, op handen en voeten

• Buik- en keelpijn

• Misselijkheid

• Overgeven

• Diarree

Dit kun je doen

Geef je kind vaak kleine beetjes drinken. Geef geen vruchtensap, dit kan pijnlijk prikken in de mond. Kinderen onder de twee jaar drogen sneller uit dan grotere kinderen. Bel de huisarts als je kind symptomen van uitdroging heeft. Let op: was zelf goed je handen, het virus is erg besmettelijk.

Mag je kind naar de crèche of school?

De hand-, voet- en mondziekte is besmettelijk vóórdat er klachten zijn. Als je kind zich verder goed voelt, kan hij naar het kinderdagverblijf of naar school gaan.

Lees ook: Neem deze maatregelen bij hand-voet-mondziekte.

Krentenbaard

Krentenbaard is eigenlijk geen kinderziekte, volwassenen kunnen het net zo goed krijgen. Maar het komt wel vaak voor bij kinderen van één tot acht jaar. Het is een huidinfectie die wordt veroorzaakt door een bacterie. Krentenbaard is erg besmettelijk. De blaasjes kunnen jeuken en pijn doen. Als je kind eraan krabt kan de uitslag zich verspreiden naar armen en benen. Heeft je kind net waterpokken gehad? Dan is hij er extra vatbaar voor.

Symptomen van krentenbaard

• Rode vlekjes of bultjes in het gezicht, vooral rond de mond en neusgaten (echt als een baard)

• Blaasjes gevuld met gelig vocht

• Na stukgaan blaasjes: geelbruine korstjes

Dit kun je doen

Heeft je kind krentenbaard, dan kan de huisarts een antibioticumzalf of soms een antibioticumkuur voorschrijven. Let goed op of je zelf geen symptomen krijgt en probeer te voorkomen dat je kind aan de blaasjes krabt. Knip in elk geval zijn nagels kort.

Mag je kind naar de crèche of school?

Als je kind zich goed voelt, mag hij naar de peuterspeelzaal, crèche of naar school. Breng de medewerkers of leerkracht wel op de hoogte. Het kan zijn dat er op de opvang of school van je kind andere afspraken gelden. Heeft je kind al zwemles? Dan mag hij niet met krentenbaard gaan zwemmen.

Lees meer: Zo verzorg je krentenbaard bij je baby of kind

Gordelroos

Ook dit is officieel geen kinderziekte, want vooral mensen ouder dan vijftig jaar krijgen gordelroos. Maar ook kinderen kunnen gordelroos krijgen als het waterpokkenvirus opnieuw actief wordt. Wel zijn de symptomen bij kinderen anders.

Zo herken je gordelroos bij kinderen

• Jeuk

• Brandende, stekende pijn aan één kant van het lichaam

• Blaasjes (in groepjes, na een dag of tien drogen ze in)

• Jeuk

Dit kun je doen

Gordelroos kan flink pijn doen, geef je kind dan paracetamol. Zinkzalf kan de jeuk verminderen. Probeer te voorkomen dat je kind aan de blaasjes krabt, door zijn nagels kort te knippen. Heeft je kind ook last van zijn ogen, neus of oren? Ga dan direct naar de huisarts, omdat er kans is op complicaties. .

Mag je kind naar de crèche of school?

Je kind kan kinderen besmetten die nog geen waterpokken hebben gehad. Zij krijgen in dat geval geen gordelroos, maar waterpokken. Je kind mag met gordelroos naar de crèche of school.

Lees ook: Zo zit het precies met waterpokken en gordelroos bij kinderen

De vlekkenwijzer bij kinderziektes

Verschijnen er vlekjes of bultjes bij je kind, maar twijfel je welke kinderziekte het kan zijn? Kijk dan bij deze vlekkenwijzer. Die kan je helpen vaststellen met welke van alle kinderziektes je te maken hebt.

Bronnen: RIVM, Rijksvaccinatieprogramma.nl, Longfonds.nl, Diakonessenhuis.nl, Thuisarts.nl