Mijn kind heeft ondergewicht: is dat erg?

Wat is ondergewicht?

Er wordt gesproken van ondergewicht als een kind beduidend minder weegt dan andere kinderen van dezelfde leeftijd of dezelfde lengte. Dat betekent niet dat een kind dat dunner is dan gemiddeld, automatisch ondergewicht heeft. Het hangt af van de groeicurve van je kind. Op het consultatiebureau wordt deze groeicurve bijgehouden als je je kind regelmatig laat wegen en meten. Een kind kan lichter zijn dan gemiddeld, maar zolang je kind zijn eigen groeilijn blijft volgen, is er meestal geen sprake van ondergewicht en geen reden om je zorgen te maken. Soms gebeurt het dat de groeicurve van een kind ineens naar beneden afbuigt. Dat is een teken dat de groei van je kind stilvalt of dat hij plotseling veel is afgevallen. In dat geval kan er sprake zijn van ondergewicht. Je kind is dan te dun en weegt minder dan bij zijn lengte past.

Lees hier meer over de groeicurve voor meisjes en de groeicurve voor jongens.

Wanneer is er sprake van ondergewicht?

Elk kind is anders; sommige kinderen zijn langer of zwaarder dan gemiddeld, andere kinderen zijn kleiner of dunner dan leeftijdsgenoten. Er is daarom niet per leeftijd een grens te trekken bij welk gewicht er sprake is van ondergewicht. Het hangt onder andere af van de groeilijn van jouw kind. Elk kind volgt z'n eigen lijn, die begint op het geboortegewicht en vervolgens een bepaalde curve maakt. Als jouw kind altijd al aan de lichte kant is geweest, is er minder reden tot zorgen dan wanneer je kind altijd heel gemiddeld was en plotseling veel afvalt.

In de jeugdgezondheidszorg wordt gebruikgemaakt van de BMI-waarde om ondergewicht te signaleren. BMI staat voor body mass index en deze index geeft de verhouding aan tussen iemands lichaamsgewicht en de lichaamslengte. Deze waarden, die ook wel afkappunten worden genoemd, geven in combinatie met het vetpercentage van je kind een goede inschatting of hij goed op gewicht is. Daarnaast wordt gekeken naar dingen als lichaamsbouw, spieropbouw en of je kind misschien al in de (pre)puberteit is. De lengte en het gewicht van de ouders worden ook meegenomen in de beoordeling, want een laag gewicht kan in de familie zitten.

In Nederland heeft ongeveer 8,6 procent van de kinderen van vier tot twaalf jaar ondergewicht, blijkt uit cijfers van het CBS uit 2019.

Hoe ontstaat ondergewicht?

Het gewicht en de lengte van een kind zijn voor een groot deel erfelijk bepaald. Ook ondergewicht is dus vaak erfelijk bepaald. Ouders met een laag gewicht kunnen kinderen hebben met een laag gewicht. Is dit het geval, maar groeit je kind goed en voelt hij zich energiek, dan hoef je je waarschijnlijk geen zorgen te maken.

Ondergewicht kan ook te maken hebben met voeding. Sommige kinderen nemen te weinig voedingsstoffen op uit voeding of krijgen te weinig voedingsstoffen binnen ten opzichte van wat ze nodig hebben.

Vermoed je dat het gaat om een probleem met de voeding, dan kan een kinderdiëtist je helpen de oorzaak en een oplossing te vinden. Er kan ook sprake zijn van een ernstiger eetprobleem, zoals een (beginnende) eetstoornis. Ook bepaalde ziektes en voedselallergieën of intoleranties, zoals coeliakie (glutenintolerantie), kunnen leiden tot ondergewicht.

Kinderen krijgen dan minder calorieën binnen dan ze nodig hebben. Gebeurt dit af en toe, dan zal je kind niet gaan afvallen. Krijgt je kind dagelijks minder calorieën binnen nodig dan de behoefte, dan zal het gewicht gaan zakken.

Ondergewicht kind: wanneer hulp zoeken?

Vermoed je dat je kind te dun is, dan kun je dit overleggen met de huisarts of het consultatiebureau. Je kunt ook eerst de BMI-meter van het Voedingscentrum invullen. Hier kun je zien wat de BMI van je kind is. Is die veel te laag, maak dan een afspraak bij de huisarts of een kinderdiëtist. Ondergewicht is lang niet altijd een probleem, maar het is wel verstandig het met een arts te bespreken, zeker als je kind daarnaast ook achterblijft in ontwikkeling, groei of vaak ziek is. Want hoewel ondergewicht zelden zorgt voor groeivertraging of een ontwikkelingsachterstand, is dit wel een risico. Ondergewicht hoeft niet altijd zorgelijk te zijn; een kind kan ook gewoon dun zijn zonder dat het problemen oplevert. De huisarts of jeugdarts kan dat beoordelen.

Het kan ook zijn dat uit de regelmatige metingen op het consultatiebureau of bij de schoolarts blijkt dat je kind ondergewicht heeft. De jeugdarts of huisarts gaat in zo'n geval samen met jou op zoek naar de oorzaak. Zijn eetpatroon wordt besproken: is je kind een moeilijke eter, krijgt hij voldoende binnen van de schijf van vijf? Er wordt ook nagegaan of je kind nog andere gezondheidsklachten heeft. Heeft hij genoeg energie of is hij snel moe? En is zijn gedrag veranderd; hoe gaat het thuis, op school en in zijn sociale omgeving? Op basis hiervan wordt een plan van aanpak gemaakt.

Lees ook: Hoeveel groente en fruit moet een kind eten?

Wat kun je zelf doen bij ondergewicht?

Het belangrijkste is om erop te letten dat je kind voldoende voeding binnenkrijgt. Kies voor gezonde voeding uit de schijf van vijf, zodat je kind genoeg voedingsstoffen binnenkrijgt, zoals vitamines, vezels, eiwitten en mineralen. Geef vooral niet te veel snoep, koek of ongezonde snacks: die vullen zijn maag wel, maar bevatten niet de voedingsstoffen die je kind nodig heeft. Let ook op dat je kind niet te veel melk drinkt tussen de maaltijden door. Dat kan ervoor zorgen dat je kind al verzadigd is.

Geef je kind naast zijn hoofdmaaltijden ook voedzame tussendoortjes. Wanneer jouw kind meer calorieën nodig heeft op een dag, dan kan het zijn dat het stukje fruit als tussendoortje onvoldoende is. Je kunt dit tussendoortje voedzamer maken, door het stukje fruit bijvoorbeeld te combineren met een schaaltje volle yoghurt. Of een extra boterham met fruit als beleg. Ook kun je magere producten vervangen voor niet-magere varianten. Geef halfvolle of volle yoghurt en melk, in plaats van magere yoghurt en melk. Ook kan je de avondmaaltijd verrijken door bijvoorbeeld een scheutje olie extra toe te voegen.

Je kunt ook een kinderdiëtist inschakelen om je te helpen het voedingspatroon van je kind aan te passen.

Ondergewicht kind: kinderdiëtist

Een kinderdiëtist kan jullie helpen als je kind ondergewicht heeft. De diëtist zal eerst in kaart brengen hoe de voedingstoestand van je kind eruitziet, door een berekening te maken van wat hij allemaal eet en drinkt. Op basis daarvan kan de diëtist achterhalen waar je kind te weinig van binnenkrijgt. Vervolgens kan de diëtist helpen om een voedingsadvies samen te stellen dat voldoende energie en voedingsstoffen bevat.

Als je kind dit advies volgt, zal het gewicht op een gegeven moment weer gaan toenemen en jouw kind weer op zijn eigen lijn komen. Wanneer jouw kind voorheen futlozer was, kan hij/zij door het advies te voelen, zich weer fitter gaan voelen. Ook kan de weerstand verbeteren, als jouw kind voorheen te weinig van de juiste voedingsstoffen binnen kreeg.

De huisarts of het consultatiebureau kan je doorverwijzen naar een kinderdiëtist. Maar je kunt ook zelf een kinderdiëtist inschakelen als je je zorgen maakt over de voeding van je kind. Dit hoeft niet altijd een lang traject te zijn. De kinderdiëtist kan jou ook helpen door eenmalig de voeding door te berekenen en jou als ouder hier advies over te geven. Dan kunnen jullie n.a.v. het gesprek altijd kijken of extra begeleiding nodig is.

Hoeveel voeding heeft een kind nodig?

Hoeveel jouw kind precies nodig heeft, hangt af van allerlei factoren. Als je kind erg actief is en veel buiten speelt of vaak sport, heeft hij meer energie nodig en dus ook meer voeding. Een lang kind heeft ook vaak meer voeding nodig dan een klein kind. Jongens eten over het algemeen meer dan meisjes. Een kind dat midden in een groeispurt zit, heeft ook extra voeding nodig. Kijk dus goed naar je kind en beoordeel zelf wat hij nodig heeft. Via een tool op de site van het Voedingscentrum kun je zien wat de aanbevolen porties zijn voor de leeftijd van jouw kind.

Lees hier meer over de dagelijks aanbevolen voeding voor kinderen.

Ondergewicht of ondervoeding

Wat is nu precies het verschil tussen deze twee termen? Ondergewicht bij een kind kan een signaal zijn van ondervoeding, maar dat hoeft niet zo te zijn. Ondervoeding houdt in dat je kind niet genoeg voeding binnenkrijgt, waardoor hij weinig energie heeft en een tekort aan belangrijke voedingsstoffen, zoals vitamines en eiwitten. Ondervoeding is schadelijk voor de gezondheid van je kind. Het kan allerlei lichamelijke gevolgen hebben en de ontwikkeling en groei van je kind kunnen achterblijven.

Er zijn meerdere oorzaken van ondervoeding, bijvoorbeeld omdat je kind erg selectief eet en te weinig belangrijke voedingsstoffen binnenkrijgt. Ondervoeding kan ook ontstaan als je kind meer energie verbruikt dan hij binnenkrijgt. Bovendien kan er ook bij kinderen sprake zijn van een eetstoornis, vaak is dan alles wat met eten te maken heeft een bron van spanning. De oorzaak is vaak psychisch, maar erfelijke aanleg en omgevingsfactoren spelen ook een rol. Meestal ontstaat een eetstoornis in de puberteit.

Mocht je als ouder het vermoeden hebben dat dit speelt bij je kind, bespreek dit dan zo snel mogelijk met je kind en een professional zoals een huisarts of psycholoog. Wacht hier niet te lang mee, aangezien eetstoornissen moeilijker te behandelen zijn naarmate ze langer duren.

Ook goed om te weten: ondervoeding kan ook worden veroorzaakt door overgewicht. Dat klinkt misschien gek, maar als een kind erg veel ongezond voedsel eet, kan hij te dik worden en toch te weinig benodigde voedingsstoffen binnenkrijgen.

Lees ook: Hoeveel vlees heeft een kind dagelijks nodig?

Bronnen: Voedingscentrum, CBS