Hoe krijg je je luie puber in actie?

Is je puber behoorlijk lui, tot jouw grote frustratie? Maakt hij zijn huiswerk niet, is zijn kamer een grote troep en hangt hij de halve dag op de bank met z’n telefoon? Zo motiveer je je luie puber om in actie te komen.

In samenwerking met expert

Valerie Ritchie

Opvoedcoach

Waarom zijn pubers lui?

Je puber mag dan lui lijken, de waarheid is dat hij er niets aan kan doen. Het is de schuld van zijn hersenen. In de puberteit vinden namelijk de grootste veranderingen in de hersenen plaats. Vooral in het gebied waar de plannings- en controlefuncties zitten. De ontwikkeling van de hersenen is een heel intensief proces dat voor de geboorte van je kind begint en doorloopt tot ten minste zijn 25ste levensjaar. Pas dan zijn de hersenen van je kind voldoende ontwikkeld om goed te kunnen plannen, anticiperen en de gevolgen voor de lange termijn te overzien. In andere woorden: je kind ziet de troep in zijn kamer niet en heeft geen enkel overzicht als het gaat om bijvoorbeeld de planning van zijn huiswerk. En dus doet hij niets.

Dat wil niet zeggen dat je het maar moet laten gaan. Bij opgroeien hoort dat je leert om je verantwoordelijkheid te nemen, ook voor taken die je niet leuk vindt. Hier de meest voorkomende irritaties onder ouders, plus een plan van aanpak.

Goed om te weten: 7 tips hoe om te gaan met dat typische – soms irritante – pubergedrag

Kamer opruimen

Is de kamer van je tiener een grote bende? Maak er niet jouw probleem van, maar maak je kind ‘eigenaar van het probleem’. Hij moet zelf de voordelen zien van het opruimen en die ontdekt hij alleen door de nadelen te ervaren. Dus zeg niet dat hij zijn kamer moet opruimen en ga ook niet zelf aan de slag. Heeft je kind op een gegeven moment geen schone kleding meer? Jammer dan. Zo leert hij om de vuile was uiteindelijk toch in de wasmand te stoppen. Opruimen biedt dan opeens wél voordelen: schone kleding.

Gaat dit je te ver? Pubers gaan voor spanning en lol. Maak hier gebruik van. Doe bijvoorbeeld een wedstrijd met je kind wie het eerst een vuilniszak met rommel heeft gevuld. Grote kans dat jullie zo nog plezier hebben ook tijdens het opruimen.

Lees ook: 10 tips hoe je je puber het beste kunt helpen

Persoonlijke hygiëne

Veel jongens ‘douchen’ in de puberteit het liefst alleen met deodorant. Onder de douche gaan is gedoe en daar hebben ze geen zin in. Je kunt het erop aan laten komen en wachten tot een klasgenoot er iets van zegt. Je kunt er ook samen over in gesprek door te vragen waarom hij niet graag doucht. Vervolgens kan je aangeven dat jij het hygiënisch vindt als hij elke dag doucht en twee keer per week zijn haren wast, gevolgd door de vraag hoe hij dit voor zich ziet. Misschien wil hij ’s morgens liever slapen en is ’s avonds douchen een betere optie?

Door er een gesprek over te hebben en samen naar een oplossing te zoeken blijf je uit een machtsstrijd. Hierdoor laat je zien dat je je tiener serieus neemt en leg je de verantwoordelijkheid bij hem neer. Als hij er voor kiest om inderdaad maar sporadisch te douchen, dan zal hij het leren doordat een klasgenoot er op een gegeven moment een opmerking over maakt.

Lees ook: Zweetluchtjes bij kinderen, op deze leeftijd begint dat

Huiswerk (niet) maken

Aangezien het puberbrein niet in staat is om te plannen en het overzicht te bewaren, is een berg huiswerk vaak onoverkomelijk voor een puber. Ze zien al snel een grote warboel aan info. Aangezien ze niet weten wat ze hiermee aan moeten, besluiten sommige tieners maar helemaal niets te doen. Je puber zal dan ook wat blij zijn met jouw hulp, al zal hij dit misschien niet laten merken.

Ga bijvoorbeeld elke zondag even met je kind zitten en pak z’n agenda erbij. Wat moet hij allemaal doen de komende week en hoe kan hij dit het beste plannen? Je kan gedurende de week nog eens vragen of hij jouw hulp nog ergens bij nodig heeft. Laat zien dat je er voor hem bent, maar dring je goedbedoelde hulp niet op. Dan is de kans alleen maar groter dat het afgeslagen wordt. Doet hij vervolgens zijn huiswerk nog niet, dan geldt ook hiervoor: het is niet jouw probleem. Hij zal zelf moeten ontdekken wat de consequenties zijn en daar een les uit moeten leren.

Gaat dit je te ver? Overweeg dan om je kind bij een huiswerkinstituut aan te melden. Zo is er hulp en controle, maar hoef jij niet steeds zelf de strijd aan te gaan.

Lees ook: 10 tips om je kind toch zijn huiswerk te laten maken (zonder de strijd aan te gaan)

Sporten

Uit onderzoek blijkt dat pubers in groten getale stoppen met sporten. Zonde, want juist voor tieners is het heel belangrijk om voldoende te bewegen. Het is goed voor hun gezondheid, het geeft energie en het puberbrein wordt positief beïnvloed door beweging en sport. Wat kun je als ouders doen om te zorgen dat je kind toch actief blijft? Push je kind in elk geval niet om een bepaalde sport te doen, maar laat hem zelf kiezen. Als hij iets doet waar hij plezier in heeft, is de kans kleiner dat hij afhaakt.

Geef je kind wel een duidelijk kader dat je verwacht dat er iets aan sport wordt gedaan. Laat zien dat je ervoor openstaat om met je kind mee te denken over welke sport hij zou kunnen doen. Geef verder het goede voorbeeld door zelf regelmatig te sporten. En misschien is er wel een sport die jij en je kind allebei leuk vinden en samen kunnen doen? Samen een potje tennissen of een balletje trappen is niet alleen gezond, maar het versterkt ook nog eens de band met je puber.

Ook interessant: Dit zijn de belangrijkste veranderingen in de puberteit

Gamen en Social Media

Lijkt jouw tiener ook vergroeid met zijn telefoon en is gamen zijn favoriete hobby? Grote kans dat je er soms gek van wordt, maar probeer je er vooral niet (al) te druk over te maken. Toon liever interesse in wat hij doet. Ga er eens naast zitten als hij gamet of doe zelfs mee.

Maak verder heldere afspraken over schermtijd. Spreek bijvoorbeeld af dat zijn huiswerk eerst af moet zijn en spreek een tijdslimiet af. Houdt je puber zich daar niet aan, dan is dit een teken dat hij de verantwoordelijkheid nog niet helemaal zelf kan dragen. Dit is heel normaal op deze leeftijd, maar het betekent dat je het dus wat meer moe controleren. Bespreek dit ook met je kind. Op het moment dat hij bijvoorbeeld een week lang laat zien dat hij zich aan de schermafspraken houdt, heeft hij laten zien dat hij de verantwoordelijkheid serieus neemt en kan je de controle weer meer laten varen.

Als je dit ‘spel’ zo blijft spelen, dan begrijpt je tiener snel wat van hem verwacht wordt. Probeer het respectvol, vriendelijk en duidelijk te brengen, maak er niet meteen een drama van. Straffen en belonen met schermen leidt volgens onderzoekers namelijk alleen maar tot meer schermgebruik.

Handig! Met dit simpele trucje krijg je je kind achter een beeldscherm vandaan (zonder drama!)

Tips om je puber te motiveren

Het opvoeden en motiveren van een (luie) puber is niet makkelijk. Benieuwd naar wat je wel en juist niet moet doen? Hierbij nog een paar handige tips:

Niet doen:

Verwijten maken.
Roep jij ook weleens dingen als: ‘Zit je nou alweer achter de tablet? Moet je geen huiswerk maken?’ (Met andere woorden: ik vind het maar niks dat jij steeds op de tablet zit.) Je bent echt niet de enige. Maar helpt het? Nee. Toon liever interesse in wat je kind doet of leg hem zonder verwijten uit waarom je zijn gedrag niet oké vindt.
Preken of boos worden.
Je puber kent je al zijn hele leven. Hij weet wat jij belangrijk vindt en wat je hem graag ziet doen. Eindeloos preken of boos worden over zijn gedrag heeft dan ook geen enkele zin. Ook hiervoor geldt: ga het gesprek aan en probeer samen tot een oplossing te komen.
Ongevraagd helpen met huiswerk.
Hoe goed bedoeld ook: niet doen. Biedt je kind aan om hem te helpen met het maken van een planning of hem te overhoren, maar leg de verantwoordelijkheid verder bij je kind. Als hij het niet doet, zal hij zelf de gevolgen moeten ervaren.
‘Zoek het maar uit’.
Je moet het probleem van je kind niet willen oplossen, maar dat betekent niet dat je het maar moet laten gaan. Leer je kind dat wie zich verantwoordelijk gedraagt, zich bewijst meer vrijheid aan te kunnen. De boodschap moet zijn: doe wat je moet doen, zodat je kan doen wat je wil. Met jouw hulp leert je kind dit met vallen en opstaan.

Puber opvoeden? Zo kun je je puber het beste helpen mét de drie grootste valkuilen

Wel doen:

Creëer qualitytime.
Veel pubers zijn vooral bezig met hun vrienden en zijn niet altijd even gezellig thuis. Om de band met je kind goed te houden of zelfs te versterken, is het belangrijk om af en toe samen iets leuks te doen, waarbij je interesse toont in je kind. Of je nou samen naar de film gaat of simpelweg samen de hond uitlaat, dat maakt niet uit.
Geef complimenten.
Heeft je kind (eindelijk) zijn kamer opgeruimd, is hij gezellig aan tafel of heeft hij keurig al zijn huiswerk gedaan? Benoem het en geef hem een compliment. Focus je hierbij vooral op inzet, niet op resultaat.
Blijf praten.
Een machtsstrijd levert alleen maar frustratie op van beide kanten. Blijf liever in gesprek met je kind zonder te veroordelen. Door interesse te tonen en zijn ideeën serieus te nemen, voelt je kind zich veilig en geliefd. Al laat hij dit misschien niet altijd merken. Geef je hem ook nog eens de ruimte om zijn eigen doelen te bepalen, dan zal hij zichzelf en zijn verantwoordelijkheden serieus gaan nemen.
Help doelen om te zetten in concreet gedrag.
Leuk dat je kind dit jaar over wil gaan, maar hoe wil hij dit aanpakken? Vraag eerst hoe hij het zelf aan denkt te pakken, maar neem geen genoegen met ‘mijn best doen’. Stel liever vragen als: ‘hoe ziet je planning eruit’ en ‘waar heb je hulp bij nodig’. Zo laat je zien dat je vertrouwen hebt in je tiener en help je hem om zelf een plan van aanpak te maken. Daarnaast geef je aan dat jij er voor hem bent om te helpen als dat nodig is.
Het is soms makkelijker gezegd dan gedaan, maar probeer je niet al te druk te maken over het gedrag van je kind. De puberteit is een (vaak lastige) fase die vanzelf weer overgaat. Grote kans dat jij vroeger ook niet altijd de makkelijkste was?

Tip: Zo leer je je kind verantwoordelijkheid nemen

Social Media

Wil je weten wat je puber bezighoudt, vraag dan ook eens of er die dag nog iets grappigs is gebeurd op Snapchat/Instagram/Minecraft/YouTube of andere social media of games waar hij veel mee bezig is. Ook al laat hij het niet altijd blijken, je kind zal het waarderen dat je oprechte interesse toont. Waarschijnlijk geeft dat ook nog eens een goed inkijkje in zijn leven. Misschien krijg je een filmpje te zien over een leraar die gek deed, of hoor je wie er liefdesverdriet heeft of over vrienden die zich opeens vreemd gedragen. Vraag door, maar probeer de waarom-vraag te vermijden. Dat voelt voor hem al snel alsof je hem ter verantwoording roept, en als pubers iets irritant vinden…

Lees ook: Alles wat je wil weten over de app TikTok

Dit artikel is tot stand gekomen en goedgekeurd door artsen en andere (medische) deskundigen van het Ouders van Nu expertteam.