Bezoek aan de fertiliteitsarts: wat kun je verwachten?

Wat is een fertiliteitsarts?

'Fertiliteit' betekent vruchtbaarheid. Een fertiliteitsarts of arts voortplantingsgeneeskunde is dus een gespecialiseerde dokter die werkt bij een vruchtbaarheidskliniek of op de polikliniek fertiliteit van een ziekenhuis. Deze arts begeleidt mensen die zwanger willen worden, maar bij wie dat niet lukt. De arts geeft tips en adviezen om de kans op een (gezonde) zwangerschap te vergroten.

Wat doet een fertiliteitsarts precies?

Een fertiliteitsarts onderzoekt wat de reden is waarom je (nog) niet zwanger bent geworden. Deze onderzoeken worden het oriënterende fertiliteitsonderzoek genoemd. Er wordt bijvoorbeeld onderzocht of er een eisprong plaatsvindt en de zaadkwaliteit in orde is. Nadat de onderzoeken zijn afgerond, bespreekt de arts wat de kansen zijn om op een natuurlijke manier zwanger te worden en of een vruchtbaarheidsbehandeling de kans op een zwangerschap kan vergroten. De fertiliteitsarts begeleidt je tijdens dit medische behandeltraject.

Wanneer naar een fertiliteitsarts?

Als jullie een kinderwens hebben en het na een jaar nog niet is gelukt om zwanger te worden, ga je naar de huisarts. Samen bespreken jullie het probleem. Misschien geeft de huisarts je een aantal tips mee en je aanraden om het nog een aantal maanden te proberen. De huisarts kan je ook doorverwijzen naar een fertiliteitskliniek voor een vruchtbaarheidsonderzoek. Je hebt in principe een doorverwijzing van een huisarts nodig voordat je een afspraak kunt maken met een fertiliteitsarts.

Een fertiliteitsarts brengt op basis van vragenlijsten, een intakegesprek en eventuele eerste onderzoeken jullie problemen bij het zwanger worden in kaart. Ook bepaalt de arts of er vervolgonderzoeken nodig zijn. Als er een diagnose is gesteld over de oorzaak van jullie vruchtbaarheidsproblemen, geeft de fertiliteitsarts advies over mogelijke behandelmethodes en een volgende stappen. Ook wordt er aandacht besteed aan de aanwezigheid van seksuele problemen en de emotionele kanten van een verminderde vruchtbaarheid.

Verschil fertiliteitsarts en gynaecoloog

Het vakgebied van een fertiliteitsarts en dat van een gynaecoloog overlappen en kruisen elkaar, maar er zijn verschillen. Een gynaecoloog is een arts die gespecialiseerd is in ziekten en klachten rondom de vrouwelijke geslachtsorganen in het algemeen. Het gaat dan onder andere om ziektes aan de geslachtsorganen, seksuele problemen, incontinentie of een afwijkende menstruatiecyclus.

Een gynaecoloog begeleidt daarnaast zwangerschappen en bevallingen die niet helemaal vlekkeloos verlopen of waarbij er een medische indicatie is (zoals een meerlingenzwangerschap), een stuitligging of een vroeggeboorte. Fertiliteitsstoornissen vallen ook onder het vakgebied van een gynaecoloog, maar zijn werkgebied is dus een stuk breder.

Lees ook: Wanneer je naar de gynaecoloog wordt doorverwezen

Een fertiliteitarts houdt zich alleen bezig met vruchtbaarheidsproblemen, dat is haar specialisatie. Een fertiliteitsarts ziet dus alleen mensen met een kinderwens, waarbij het niet lukt om spontaan zwanger te worden.

Word je door de huisarts doorverwezen voor een vruchtbaarheidsonderzoek? Dan kan het intakegesprek in een ziekenhuis of fertiliteitskliniek door zowel een gynaecoloog als een fertiliteitsarts worden gedaan. Bij eventuele vervolgstappen, zoals een fertiliteitsonderzoek of vruchtbaarheidsbehandeling, word je doorgaans het hele traject begeleid door een (vaste) fertiliteitsarts. Deze heeft tijdens het traject vaak nauw contact met andere specialisten, zoals seksuologen, urologen en gynaecologen.

Eerste afspraak met de fertiliteitsarts: wat kun je verwachten?

Als je voor het eerst naar een fertiliteitsarts gaat, is dat voor sommige mensen moeilijk. Door de stap naar het ziekenhuis te zetten, komt vaak het besef dat een zwangerschap mogelijk niet eenvoudig tot stand komt. Het uitblijven van een zwangerschap kan emotioneel zwaar zijn. Wanneer je het mentaal zwaar hebt, is het belangrijk om dit tijdens het eerste gesprek te bespreken. Extra emotionele ondersteuning kan helpen om het traject van onderzoeken en behandelingen beter vol te houden.

Bij de eerste afspraak worden jij en je partner samen verwacht. De arts wil met jullie beiden kennismaken. Voor een zwangerschap zijn zowel de man als de vrouw belangrijk. Jullie zullen dus ook beiden onderzocht worden zodat de juiste diagnose gesteld kan worden.

Allereerst probeert de arts proberen een goed beeld te krijgen van jullie persoonlijke situatie en medische voorgeschiedenis. Meestal vul je vóór het intakegesprek een uitgebreide vragenlijst. Zo heeft de arts al een duidelijk beeld van jullie situatie.

Vragen die je kunt verwachten zijn:

• Algemene vragen over jullie persoonlijke situatie: scholing, werk, gezinssituatie.

• Over jullie medische achtergrond: welke (kinder)ziektes heb je gehad? Heb je bepaalde allergieën? Heb je infecties aan je geslachtsorganen gehad? Slik je medicijnen? Rook je?

• Over jullie familie: zijn er bepaalde ziektes binnen je familie? Bestaan er vruchtbaarheidsproblemen en op welke leeftijd kwam je moeder in de overgang?

• Over jullie seksleven: hoe vaak hebben jullie seks? Op welke momenten? Heb je weleens pijn tijdens het vrijen?

• Over je menstruatie: op welke leeftijd werd je voor het eerst ongesteld? Hoe lang duurt je cyclus? Hoeveel dagen verlies je bloed? Heb je last van menstruatieklachten?

Dankzij de vragen krijgt de arts een goed beeld van jullie situatie. Daarna kan de arts bepalen welke vruchtbaarheidsonderzoeken noodzakelijk zijn. De arts geeft uitleg over het oriënterende fertiliteitsonderzoek. Tijdens het gesprek is er natuurlijk ook ruimte voor het beantwoorden van vragen van jullie kant.

Daarnaast wordt er vaak een eerste lichamelijk onderzoek gedaan. Soms wordt er bloed geprikt. Misschien wordt er ook al een uitstrijkje of echo gemaakt en moet je partner een spermamonster inleveren. Of deze onderzoeken al bij de eerste afspraak worden gedaan, verschilt per ziekenhuis.

Tijdens het intakegesprek geeft de fertiliteitsarts waarschijnlijk een aantal tips mee om jullie levenswijze aan te passen, met als doel jullie vruchtbaarheid te vergroten.

Voorbereiding op je eerste afspraak

Je kunt zelf een aantal dingen doen om je voor te bereiden op je eerste bezoek aan een fertiliteitsarts:

1. 01.

   Het is verstandig om van tevoren je menstruatiecyclus goed bij te houden. Hoe lang zit er tussen twee menstruaties en hoeveel dagen ben je precies ongesteld? Waarschijnlijk deed je dit al tijdens jullie pogingen om zwanger te worden. Neem deze informatie mee naar de afspraak.

2. 02.

   De arts wil een goed beeld krijgen van jullie medische achtergrond en die van je familieleden. Daarom is het verstandig je daarop voor te bereiden. Bespreek met jullie ouders, broers of zussen of zij in het verleden ook vruchtbaarheidsproblemen hebben gehad. Er kan een erfelijke oorzaak zijn, waarvan jij en je partner tot nu toe niet op de hoogte waren.

3. 03.

   Waarschijnlijk zit je vol vragen. Noteer deze en neem ze mee. Zo heb je de vragen bij de hand.

4. 04.

   Sowieso is het slim om aantekeningen te maken van het gesprek. Je krijgt vaak veel informatie tijdens zo'n eerste gesprek. Zo'n overdosis aan informatie kan ervoor zorgen dat je bepaalde dingen vergeet. Schrijf belangrijke zaken daarom op.

5. 05.

   Probeer je niet druk te maken. Ja, zo'n bezoek aan een fertiliteitsarts is spannend, maar probeer er relaxed onder te blijven. Bespreek het met de arts als er onderzoeken zijn waar je tegenop ziet zodat daar rekening mee gehouden kan worden.

Oriënterend fertiliteitsonderzoek

Na het eerste gesprek volgt vaak een oriënterend fertiliteitsonderzoek. Dit is een uitgebreid onderzoek naar de oorzaak van jullie verminderde vruchtbaarheid, hoewel het vaker om een combinatie van oorzaken gaat. Daarom zijn er meerdere onderdelen die onderzocht moeten worden. Het oriënterend fertiliteitsonderzoek bestaat uit:

• Anamnese: aan de hand van de vragenlijst die jullie hebben ingevuld.

• Lichamelijk onderzoek: dit bestaat onder andere uit het vaststellen van je lengte, gewicht, beharingspatroon. Mogelijk wordt er ook een inwendig onderzoek gedaan en een uitstrijkje gemaakt.

• Echoscopie: er wordt een inwendige vaginale echo gemaakt, zodat de arts de baarmoeder en eierstokken kan onderzoeken.

• Bloedonderzoek: hierbij wordt onder andere gekeken naar je hormoonhuishouding en of je misschien afweerstoffen tegen chlamydia in je bloed hebt.

• Semen-analyse: bij de man wordt het sperma onderzocht om de kwaliteit van het zaad vast te stellen. Hier moet hij een spermamonster voor inleveren.

• Eileideronderzoek: soms is het nodig om te controleren of je eileiders doorgankelijk zijn, als uit eerdere onderzoeken blijkt dat dit mogelijk een oorzaak van je verminderde vruchtbaarheid is. Dit gebeurt met behulp van een speciale schuimecho, baarmoederfoto of kijkoperatie.

Lees ook: Meer over vruchtbaarheidsonderzoek en wat het precies inhoudt

Niet elk stel hoeft alle onderdelen van het oriënterend fertiliteitsonderzoek te ondergaan. Bijvoorbeeld als uit een van de eerste onderzoeken blijkt dat er een oorzaak is gevonden voor het uitblijven van de zwangerschap.

Op basis van het fertiliteitsonderzoek stelt de arts een diagnose of raadt hij eventueel een vervolgonderzoek aan. Als er een diagnose gesteld is, berekent de arts wat de kans is om op een natuurlijke manier zwanger te worden. Als de natuurlijke kansen goed zijn, raad de arts aan om nog langer thuis te proberen om zwanger te worden. Wanneer de kans op een zwangerschap met behulp van een vruchtbaarheidsbehandeling vergroot kan worden, bespreekt de arts de mogelijkheden. Als je oriënterend fertiliteitsonderzoek laat doen, betekent dit niet automatisch dat je ook een vruchtbaarheidsbehandeling krijgt. Dat hangt onder andere af van de diagnose en de duur van jullie kinderwens.

In sommige gevallen kan de arts je ook naar huis sturen met het advies het nog een halfjaar of een jaar te proberen. In principe gebeurt dat alleen als uit de onderzoeken blijkt dat er bij jullie allebei geen lichamelijke problemen zijn. Het kan zijn dat bij jullie de natuur net wat langer nodig heeft. Is het na afwachtende periode nog niet gelukt om zwanger te worden? Dan kun je teruggaan naar je arts om een vruchtbaarheidsbehandeling te beginnen.

Vruchtbaarheidsbehandelingen

Er bestaan verschillende behandelingen bij vruchtbaarheidsproblemen. De fertiliteitsarts adviseert jullie over de mogelijkheden voor jullie situatie. De meest voorkomende vruchtbaarheidsbehandelingen op een rij:

• Ovulatie-inductie
  Heb je problemen met je eisprong (bijvoorbeeld een zeer onregelmatige cyclus of een cyclus langer dan zes weken)? Dan kan ovulatie-inductie een oplossing zijn. Bij deze behandeling wordt de groei van de eicel gestimuleerd met behulp van medicijnen.
  

• Intra-Uteriene Inseminatie (IUI)
  Bij IUI worden zaadcellen van je partner (of donor), na bewerking in het laboratorium, in de baarmoeder ingebracht.
  

• In-vitro Fertilisatie (IVF)
  Ook wel bekend als reageerbuisbevruchting. Bij IVF worden de eierstokken met behulp van hormonen gestimuleerd. Er rijpen meerdere eicellen tegelijk uit die in het laboratorium samengebracht worden met duizenden zaadcellen. Als het eitje is bevrucht, wordt het daarna teruggeplaatst in de baarmoeder. Wanneer er meerdere eicellen bevrucht zijn, kunnen deze ingevroren worden om op een later moment teruggeplaatst worden.
  

• Intra Cytoplasmatische Sperma Injectie (ICSI)
  Deze behandeling lijkt op IVF, maar werkt anders. ICSI is een optie als de kwaliteit van het sperma niet goed genoeg is voor IVF. Er wordt in een laboratorium één geschikte zaadcel geselecteerd die direct in de eicel wordt geïnjecteerd. De zaadcellen kunnen eventueel via een operatie uit de bijballen of de zaadballen worden gehaald.
  

Slagingskans

Het is waarschijnlijk de meest gestelde vraag: hoe groot is de kans dat we na de behandeling een kind kunnen krijgen? De meeste artsen kunnen hier niet direct antwoord op geven. Pas na het oriënterend fertiliteitsonderzoek kan de arts een inschatting maken van de kans om op een natuurlijke manier of met een behandeling zwanger te worden. Er wordt nooit garantie gegeven over het wel of niet slagen van een eventuele vervolgbehandeling.

Wat zijn de kosten en wordt het vergoed?

De kosten voor een vruchtbaarheidsonderzoek en -behandeling kunnen flink oplopen. Hoe langer het traject duurt en hoe meer medische hulp er nodig is, hoe hoger de kosten uitvallen. De basisverzekering vergoedt een deel van de kosten die je maakt bij een fertiliteitsarts, op voorwaarde dat je bent doorverwezen door je huisarts. Er zijn aanvullende verzekeringen die meer dekking geven. Wat er wel en niet wordt vergoed in je zorgverzekering, verschilt dus per verzekeraar en per pakket. Check daarom bij je zorgverzekeraar wat er in jouw situatie wel en niet wordt vergoed.

Onder de basisverzekering vallen:

• Oriënterend fertiliteitsonderzoek

• Ovulatie-Inductie

• Intra Uteriene Inseminatie (IUI) en kunstmatige inseminatie

• IVF en ICSI: de eerste drie pogingen worden vergoed door de basisverzekering

Er zijn wel een aantal voorwaarden voor deze vergoeding. Zo worden de meeste behandelingen alleen vergoed als je jonger bent dan 43 jaar. Ook hangt het ervan af of de kliniek of het ziekenhuis een contract heeft met jouw verzekeraar. Zo niet, dan kan de dekking lager zijn.

Bovenstaande kosten vallen onder de basisverzekering en dus onder je eigen risico. Dat houdt in dat je het zelf betaalt tot het vastgestelde bedrag van je eigen risico is bereikt. Boven dat bedrag vergoed je verzekeraar de kosten.

Vrijwel alle kosten voor de vruchtbaarheidsbehandelingen vallen onder de zorgverzekering van de vrouw. Een semen-analyse valt onder de zorgverzekering van je partner. Als jij en je partner allebei worden onderzocht door een fertiliteitsarts, krijgen jullie apart een factuur. Het ziekenhuis of de kliniek beschouwt jullie dan als twee aparte patiënten. Er wordt van ieder van jullie een apart dossier aangemaakt. Jullie krijgen dus ook ieder apart een rekening voor de gemaakte kosten.

Bron: Vereniging van Fertiliteitsartsen