Wat is de rhesusfactor?
Als je twaalf weken zwanger bent, krijg je na de eerste afspraak met de verloskundige een bloedonderzoek. Hierbij wordt bepaald wat je bloedgroep is: A, B, AB of O maar er wordt ook onderzocht wat je rhesusfactor is. Dit is een ander soort bloedgroep die aangeeft of er bepaalde stoffen – rhesus-D en rhesus-C – op je rode bloedcellen aanwezig zijn. Zitten deze stoffen op je rode bloedcellen, dan ben je rhesus-positief. Is de stof niet aanwezig, dan ben je rhesus-negatief.
Wellicht denk je nu: wat maakt het uit of die stoffen op mijn rode bloedcellen zitten of niet? Toch is dat belangrijk om te weten. Als je zwanger bent, kan tijdens de zwangerschap of bevalling een kleine hoeveelheid bloed van je baby via de placenta in jouw eigen bloedbaan terechtkomen. Als je rhesus-negatief bent, kun je als moeder antistoffen maken tegen het bloed van je baby. Dit wordt ook wel de rhesusziekte genoemd. Hierdoor breken zijn bloedcellen af waardoor je baby bloedarmoede krijgt. Dit kan ernstige gevolgen hebben voor de gezondheid van je baby of tijdens een volgende zwangerschap.
Welke rhesus-bloedgroepen zijn er?
Zoals gezegd zijn er verschillende rhesus-bloedgroepen: rhesus-D en rhesus-C. Er zijn twee rhesus-bloedgroepen om in de gaten te houden als je zwanger bent.
Rhesus-D negatief: dit komt bij ongeveer 15 procent van de vrouwen voor en kan leiden tot de aanmaak van antistoffen.
Rhesus-C negatief: dit komt bij ongeveer 18 procent van de vrouwen voor en vereist eveneens extra controles.
Wat is de rhesusziekte?
Als jij rhesus-negatief bent en je baby is rhesus-positief, kan dat gezondheidsproblemen opleveren voor je baby. Tijdens een zwangerschap komt er vaak wat bloed van je baby in jouw bloedbaan terecht. De kans hierop is het grootst tijdens de bevalling.
Je lichaam ziet deze andere bloedcellen als 'vreemd' en kan antistoffen aanmaken. Omdat er meestal pas bij de geboorte een beetje bloed van je baby in jouw bloedbaan terechtkomt, worden deze antistoffen pas na de geboorte aangemaakt. Hierdoor is de kans klein dat zich bij je eerste kind problemen voordoen bij een verschil in rhesusfactor.
Maar bij een tweede zwangerschap kan dit wel voor problemen zorgen. De antistoffen blijven in je bloed zitten en worden sneller aangemaakt als ze weer 'vijandige' bloedcellen opmerken. Hoe meer antistoffen er zijn, hoe meer hiervan in het bloed van je baby terechtkomen en hoe meer het bloed van je baby wordt afgebroken. Dit kan leiden tot bloedarmoede bij de baby en wordt de rhesusziekte genoemd.
De rhesusziekte kan dus ontstaan als:
jij rhesus-negatief bent én je baby rhesus-positief is.
het bloed van je baby via de placenta in jouw bloedbaan terechtkomt.
jouw lichaam antistoffen aanmaakt.
Wat doet de rhesusziekte met je baby?
De rhesusziekte kan grote gevolgen hebben voor je ongeboren baby. Hij kan hierdoor ziek worden. Soms zo ernstig dat er een bloedtransfusie in de baarmoeder nodig is. Na de geboorte kan je baby ziek worden door de bloedarmoede en geel zien. Omdat het belangrijk is dat de bloedarmoede wordt aangepakt, is er na de geboorte soms lichttherapie nodig. In ernstige gevallen heeft je baby een bloedtransfusie nodig.
Hoe kun je de rhesusziekte voorkomen?
Gelukkig komt rhesusziekte – door de bloedtesten tijdens een zwangerschap – nu veel minder vaak voor dan vroeger. Als blijkt dat jij na de eerste bloedtest rhesus-negatief bent, volgt er als je 27 weken zwanger bent een tweede bloedtest. Hierbij wordt de rhesusbloedgroep van je kind onderzocht. Alleen wanneer uit deze test blijkt dat je baby rhesus-positief is, kan dit tot gezondheidsproblemen leiden. Is je baby rhesus-positief en jij -negatief, dan krijg je rond week 30 een rhesusprik om je baby te beschermen. Er volgt een tweede prik 48 uur na de bevalling.
Schematische tekening van verschillende rhesus-situaties en wat je kunt verwachten na de bloedtest.
Rhesusprik: wat houdt dat in?
Als uit het eerste bloedonderzoek blijkt dat je rhesus-negatief bent, krijg je in week 27 een tweede bloedtest. In dit onderzoek wordt de rhesusfactor van je baby vastgesteld. Komt uit deze tweede test naar voren dat je baby rhesus-negatief is, dan is er niets aan de hand en heb je geen prik nodig. Is je baby rhesus-positief, dan krijg je twee rhesusprikken: een prik rond de 30 weken zwangerschap en een tweede prik binnen 48 uur na de geboorte.
De afweerstoffen die je met deze prik krijgt toegediend, ruimen de rhesus-positieve rode bloedcellen van de baby snel op. Hierdoor maak je geen blijvende afweerstoffen aan. Je krijgt de prik meestal in je bovenarm, bovenbeen of bil. In 40 procent van de zwangerschappen zijn zowel de moeder als de baby rhesus-negatief. De rhesusprik is in dat geval niet nodig.
De prik die je rond de 30 weken zwangerschap krijgt als je rhesus-negatief bent, is uit voorzorg. Bij uitzondering kan het voorkomen dat jouw bloed al tijdens de zwangerschap in aanraking komt met het bloed van je baby. Ook na sommige onderzoeken en behandelingen, zoals een vlokkentest of vruchtwaterpunctie, het draaien van de baby in de baarmoeder bij een stuitligging of na een ongeval of val op de buik, kan een extra rhesusprik nodig zijn.
Rhesus-C negatief en rhesus-D negatief
Zoals eerder gezegd zijn er twee soorten rhesus-bloedgroepen belangrijk bij de zwangerschap. De rhesusprik hierboven geldt alleen als je een rhesus-D negatieve bloedgroep hebt. Er is helaas geen prik tegen de aanmaak van afweerstoffen door rhesus-C negatief. Gelukkig komt het volgens het RIVM niet vaak voor dat zwangere vrouwen rhesus C-antistoffen maken tegen het bloed van hun kind en via onderzoek wordt dit goed in de gaten gehouden.
Een tweeling en de rhesusprik
Bij een tweeling wordt na de geboorte bepaald of één van de baby's of beide baby's rhesus-positief is/zijn. Als blijkt dat beide baby's positief zijn, krijg je een dubbele hoeveelheid anti-D (het stofje in de rhesus-prik) toegediend. Complicaties bij een tweelingzwangerschap, wat kun je verwachten?
