Hands off bevalling: wat is het?

Hands off bevalling

Als je graag een hands-off bevalling wilt, kun je dit het beste ruim van tevoren bespreken met je verloskundige. Voor haar is het belangrijk om te weten of je het liefst helemaal hands off wilt bevallen, of sommige handelingen wel wilt.

Ook is het goed om te weten in welke situaties ingrepen en handelingen wél nodig of gewenst zijn. Je wilt met je verloskundige afstemmen hoe ze in dat geval te werk gaat. Is jouw grote wens een hands off bevalling? Dan is het slim om je hierin te verdiepen.

Hands on versus hands off bevallen

Sommige vrouwen vinden hands off bevallen onaardig klinken. Alsof je tegen je verloskundige zegt: blijf van me af. Maar in deze context is 'hands off' gewoon het tegenovergestelde van 'hands on'.

Een hands on bevalling is de gangbare begeleiding van een bevalling. Hierbij doet de verloskundige verschillende handelingen en ingrepen om de vordering te controleren en de geboorte te begeleiden.

Bij een hands off bevalling doet de verloskundige dit in principe niet, maar heeft ze de rol van deskundige toeschouwer. Hoogleraar verloskundige wetenschap Ank de Jonge noemt dit watchful attendance, wat zoveel betekent als: waakzame aanwezigheid.

Lees ook: Verloskundige: 'Een hands off bevalling zou de norm moeten zijn'

Wat is een hands off bevalling?

Een definitie van een hands off bevalling is er niet en de term wordt verschillend geïnterpreteerd. Soms wordt ermee bedoeld dat een verloskundige niet met haar handen helpt op het moment dat de baby wordt geboren. Maar een hands off bevalling kan ook betekenen dat een verloskundige je tijdens de hele bevalling niet aanraakt (tenzij jij dit wenst). Ze is aanwezig om je te steunen en in de gaten te houden of de bevalling goed verloopt, maar doet verder in principe niets.

Een hands off bevalling is niet hetzelfde als een unassisted bevalling. Een ongeassisteerde bevalling is ook hands off, maar daarbij is helemaal geen verloskundige of andere medisch zorgverlener aanwezig. Het komt zelden voor dat ouders hiervoor kiezen. Een hands off bevalling komt veel vaker voor.

Lees ook: Melanies bevallingsverhaal: 'Ik voel zijn hoofdje al, maar de verloskundige is er nog niet'

Ingrepen bij een bevalling

Wat doet een verloskundige dan allemaal anders bij een hands off bevalling? Er zijn verschillende handelingen om de vordering te controleren, in de gaten te houden hoe het met de baby gaat en de geboorte (uitdrijving) van de baby en de placenta te begeleiden. Denk aan het meten van de ontsluiting om de paar uur, het luisteren van het hartje na elke perswee en het met de handen begeleiden van de geboorte van het hoofdje. Hier zijn algemene richtlijnen voor.

Dit zijn voorbeelden van handelingen en ingrepen als je niet hands off bevalt:

• Inwendig onderzoek
  De verloskundige gaat met haar vingers in je vagina om te voelen of de baarmoedermond rijp is en om de ontsluiting te meten. Ook kan ze de ligging van de baby in het bekken voelen aan de schedelnaden.

• Hartje luisteren
  Met een doptone tegen je buik houdt ze de conditie van je baby in de gaten.

• Vliezen breken
  Met een haakje prikt de verloskundige je vliezen door. Dit kan de weeën sterker maken.

• Bekkenbodemsteun
  De verloskundige geeft met haar vingers druk in je vagina om je te laten voelen in welke richting je moet persen.

• Warm washandje
  De verloskundige houdt dit tegen je perineum wanneer het hoofdje 'staat', om het weefsel te helpen ontspannen en de branderige pijn te verzachten.

• Begeleiden van de geboorte van het hoofdje
  Door met één hand wat tegendruk te geven op het hoofd en met de andere hand op het perineum.

• Actief leiden van het nageboortetijdperk
  De verloskundige duwt op je buik en trekt zachtjes aan de navelstreng om de geboorte van de placenta te begeleiden. Eventueel krijg je eerst een prik met synthetische oxytocine.

Er zijn nog meer handelingen en ingrepen die verloskundigen kunnen inzetten om de geboorte van een baby te helpen of versnellen, zoals een blaaskatheter, expressie (druk geven op de buik tijdens een perswee), een knip (episiotomie) of handgrepen om de geboorte van de schouders te helpen.

Lees ook: Wat is een natuurlijke bevalling?

Hoe begeleidt de verloskundige een hands off bevalling?

Je kunt het beste aan je eigen verloskundige vragen of ze jouw bevalling hands off wil begeleiden en wat zij hieronder verstaat. Ze zal waarschijnlijk wel het hartje van de baby willen luisteren, maar wil ze ook je ontsluiting meten? En hoe houdt ze verder in de gaten of alles goed gaat?

Over het algemeen kunnen verloskundigen het verloop van een bevalling goed inschatten door naar een vrouw te kijken en luisteren. Zo geven de frequentie en kracht van de weeën en kenmerkend gedrag dat vrouwen tijdens een bevalling laten zien veel informatie over de vordering. Dit zijn bijvoorbeeld de bewegingen en geluiden die een vrouw instinctief maakt. Maar ook of ze alert is of juist in zichzelf gekeerd, de emoties die ze laat zien en fysieke kenmerken. Zo is er, als de baby diep is ingedaald, bij de bilnaad van de moeder vaak een paarse of witte lijn zichtbaar. De verloskundige weet dan dat je waarschijnlijk bijna persdrang krijgt. En ze kan je vragen om zelf te voelen of het hoofdje al bijna wordt geboren.

Bij een hands off bevalling kan je verloskundige je uiteraard ook mentaal steunen, geruststellen, vragen beantwoorden en aanmoedigen je gevoel te volgen. Sommige vrouwen huren hiervoor een doula in en dan is de verloskundige vooral op de achtergrond aanwezig. Als de baby wordt geboren, kan ze jou of je partner vertellen hoe je hem kunt aanpakken en huid-op-huid op je borst leggen. Ook de geboorte van de placenta en de eerste borstvoeding kunnen vanzelf gebeuren, zonder dat moeder of kind door een ander wordt aangeraakt.

Lees ook: Hoe beleeft je baby de geboorte?

Waarom hands off bevallen?

Er kunnen verschillende redenen zijn waarom een vrouw graag hands off wil bevallen. Dat je het een mooi idee vindt, bijvoorbeeld. Vanuit het natuurlijke proces van een bevalling bekeken, is het een heel logische behoefte om ongestoord je gang te kunnen gaan en je lichaam te volgen. Als dit idee je kracht, vertrouwen en een veilig gevoel geeft, kunnen de 'bevalhormonen' (waaronder oxytocine en endorfine, maar ook adrenaline) en de baarmoederspier optimaal hun werk doen. En misschien lijkt het je geweldig als jij of je partner zelf jullie baby aanpakt als hij wordt geboren.

Het kan ook zijn dat je erg opziet tegen bepaalde handelingen of ingrepen, of bang bent dat je telkens zult worden gestoord. Of het lijkt je vervelend om op je rug te moeten liggen, zodat de verloskundige je ontsluiting kan meten. Als je daardoor stresshormonen aanmaakt, kunnen die de werking van oxytocine en endorfine tegengaan. Ook is het voor je pijnbeleving en ervaring belangrijk dat je je zo comfortabel mogelijk voelt.

Bij sommige vrouwen speelt een traumatische ervaring bij een vorige bevalling mee. Of een nare medische ervaring of seksueel misbruik. Het kan dan extra belangrijk zijn om volledig de regie te houden over óf, wanneer en hoe je wordt aangeraakt.

Lees meer: Zo verwerk je een traumatische bevalling

Wat is beter: hands off of hands on bevallen?

Daar is niet één antwoord op. Hands off is niet beter of 'natuurlijker' dan hands on. Sommige vrouwen vinden het juist geruststellend als de verloskundige regelmatig de ontsluiting meet. En verloskundige handelingen of ingrepen kunnen het natuurlijke proces ook heel goed helpen als dat nodig is. Maar hands on is ook niet per definitie veiliger dan hands off bevallen. Elke bevalling en situatie is anders en iedere vrouw heeft haar eigen behoeften, wensen en verwachtingen. Daarom is het verstandig om die te bespreken met je eigen verloskundige.

Lees ook: Melanies bevallingsverhaal: 'Ik voel zijn hoofdje al, maar de verloskundige is er nog niet'

Wanneer kun je niet hands off bevallen?

Als jij en je baby gezond zijn en de bevalling goed verloopt, kun je hands off bevallen. Het maakt daarbij niet uit of je thuis bevalt of poliklinisch, dus in het ziekenhuis met je eigen verloskundige.

Bij elke bevalling kan er een situatie ontstaan waarbij ingrijpen het beste is voor de veiligheid van de moeder en/of de baby. Bijvoorbeeld als er complicaties optreden, als de bevalling langer duurt dan verantwoord is of als je pijnstilling wilt. Je hebt dan bijvoorbeeld een ruggenprik, een infuus met weeënopwekkers, ctg-monitoring, een bloeddrukmeter of een vacuumpomp nodig. Of misschien kan je baby alleen geboren worden met een keizersnede.

Wat als hands off bevallen niet kan?

Als je je plan voor een hands off bevalling moet loslaten, kun je nog wel kijken wat wél mogelijk is. Sommige handelingen die volgens het protocol routinematig worden uitgevoerd, zijn in jouw situatie misschien niet of minder vaak nodig. Dit kun je overleggen. Je kunt vragen om medewerking om zoveel mogelijk hands off te kunnen doen.

Kun je een draadlos ctg-apparaat krijgen, waardoor je nog wel vrij kunt bewegen? Kun je met weeënopwekkers in bad, waardoor je misschien geen ruggenprik nodig hebt? Kun je zoveel mogelijk samen met je partner zijn, zonder andere mensen in de verloskamer? Kun je persen op gevoel? Kan je partner of jij jullie baby aanpakken? Is een moeder-geassisteerde keizersnede mogelijk, waarbij jij zelf je baby uit je buik tilt?

Wat heb jij nodig om je veilig te voelen en je te concentreren op je lichaam? Dat is altijd een goede vraag. Ook in een hands-on situatie heb jij de regie en kun je samen met je verloskundige of gynaecoloog oplossingen bedenken die passen bij jouw wensen.

Hands off bevallen bespreken met je verloskundige

Overweeg je om te gaan voor een hands off bevalling? Bespreek dit dan zo vroeg mogelijk in de zwangerschap met je verloskundige. Niet alle verloskundigen hebben hier ervaring mee of voelen zich er comfortabel bij. Het is belangrijk dat jullie hierover op één lijn komen en weten wat je van elkaar kunt verwachten. Daar zijn vaak meerdere gesprekken voor nodig.

Wat zijn jouw en haar verwachtingen? In welke situaties wil je een ingreep of handeling toch wel? Het kan ook zijn dat de werkwijze van jouw verloskundige erg blijkt te passen bij wat jij graag wilt, ook als dit niet (helemaal) hands off is. Komen jullie er samen niet uit? Dan kun je overwegen om over te stappen naar een verloskundige die een hands off bevalling graag wil begeleiden en hier alle vertrouwen in heeft. Je verloskundige is in dat geval verplicht een geschikte collega voor je te zoeken.

Lees ook: Ontspannen bevallen met hypnobirthing

Een hands off bevalling: hoe pak je dat aan?

Je zou zeggen dat je voor een hands off bevalling niks nodig hebt. Wat je in elk geval wél nodig hebt, is een gezonde dosis vertrouwen in jezelf en jouw wens. En natuurlijk een goede samenwerking met je verloskundige. Dit kan je helpen bij de voorbereiding op een hands off bevalling:

1. 01.

   Spreek je plan voor een hands off bevalling goed door met je verloskundige. Wat wil je (niet), wat verwacht je en hoop je? Wat verstaan jij en zij onder hands off bevallen? Hoe kunnen jullie dit zo goed mogelijk voorbereiden? Het is geen gek idee om dit al voor 30 weken zwangerschap te bespreken. Weet je het pas veel later, dan kun je het natuurlijk alsnog aangeven.

2. 02.

   Betrek je partner bij de voorbereiding. Hij is jouw steun en toeverlaat en heeft misschien ook vragen.

3. 03.

   Verdiep je in het fysiologische (natuurlijke) proces van een bevalling. Lees je in, luister podcasts, zoek informatie die je inzicht geeft in wat je lichaam en je baby gaan doen.

4. 04.

   Volg (samen met je partner) een zwangerschapscursus die uitgaat van het natuurlijke proces. Een cursus waar je handvatten leert om dit te ondersteunen en waar je informatie krijgt over richtlijnen en regie houden. Ook zwangerschapsyoga kan een goed idee zijn.

5. 05.

   Kijk filmpjes van hands off bevallingen of lees hands off bevallingsverhalen.

6. 06.

   Bereid je ook voor op een minder ideaal scenario. Wanneer wil je wél dat je verloskundige handelingen of ingrepen doet? Hoe wil je dat dit gebeurt? Wat als je bevalling medisch wordt?

7. 07.

   Maak een geboorteplan. Geef hierin aan dat het jouw wens is om hands off te bevallen. Geef ook aan welke handelingen je wel wilt, en in welke situatie. Of schrijf bijvoorbeeld op dat je zo min mogelijk getoucheerd of aangeraakt wilt worden en graag zelf je baby wilt aanpakken.

8. 08.

   Probeer je weinig aan te trekken van familie/vriendinnen die een hands off bevalling afkeuren of eng vinden. Je kunt ze wel uitleggen waarom jij het graag wilt en hoe je dit aanpakt. Maar je hoeft niemand te overtuigen.

9. 09.

   Wees realistisch én richt je aandacht vooral op informatie die je een goed gevoel geeft over jouw plannen.

Lees meer: Wat is precies het doel van een geboorteplan en wat zet je erin?

Baas over je lichaam

Je lichaam is van jou, ook tijdens de bevalling. Hands off bevallen is een heel terechte wens. En ook als je bevalling anders loopt dan je hoopt, mag niemand je aanraken tegen jouw wil. Zorgverleners hebben jouw toestemming nodig om medische handelingen bij je uit te voeren. In de praktijk wordt misschien niet bij elke handeling toestemming gevraagd en vind je dat prima zolang je er een goed (veilig) gevoel bij hebt.

Weet ook dat je ieder moment nee mag zeggen. Of mag aangeven hoe je wilt dat het gebeurt en wat daarbij belangrijk is voor jou. Wil je eerst meer uitleg? Of wil je juist niet alle details horen? Wil je een stopteken afspreken? Of doe je het liefst zoveel mogelijk zelf, zoals het inbrengen van een eendenbek, en kan dit (met hulp) ook? Dit kunnen ook onderwerpen zijn om vooraf met je verloskundige of gynaecoloog te bespreken, zeker als er specifieke angsten bij je spelen.

Lees ook: Alles over angst voor inwendig onderzoek

Hands off kraamzorg

Je baby is natuurlijk ook van jou. Het kan fijn zijn als de kraamverzorgende voordoet hoe je je baby in bad doet, temperatuurt en verschoont, maar misschien wil je dit van begin af aan zelf doen. Net als het aanleggen aan de borst. En jij kunt ook prima jezelf temperaturen, bijvoorbeeld.

Sommige kraamverzorgenden zijn gewend om hands off zorg te bieden, wat betekent dat ze de ouders zoveel mogelijk zelf laten doen. Lijkt dit je fijn? Geef het dan aan bij het kraamzorgbureau. Of ga specifiek op zoek naar een (zelfstandige) kraamverzorgende die op deze manier werkt. Lees wat een kraamverzorgende allemaal (niet) doet.

Lees ook: Wat niemand je vertelt over de bevalling

Bron: Geboortehuis