Deze echo's krijg je tijdens je zwangerschap

Hoe werkt een echo?

Bij een echoscopie zendt een apparaatje (transducer) hoogfrequente geluidsgolven (ultrageluid) naar de plek in je lichaam die onderzocht moet worden. Het ultrageluid wordt daar weerkaatst, waarna de transducer de geluidsgolven weer opvangt en omzet in beelden die je op een scherm kunt bekijken. Als je zwanger bent, wordt de ontwikkeling van je baby op die manier in de gaten gehouden, maar er kunnen meer redenen zijn om een echo te laten maken.

Inwendige of uitwendige echo

Er zijn twee manieren om een echo te maken: op de buikwand (uitwendig) en via de vagina (inwendig). Als er vroeg in je zwangerschap reden is om de baby en/of baarmoeder te bekijken, krijg je een inwendige echo. De baarmoeder zit dan nog diep in het bekken, achter het schaambeen. Via de vagina kan de echokop dichter bij de baarmoeder komen en betere beelden maken.

Een inwendige echo doet in principe geen pijn, maar het inbrengen en bewegen met de echokop kan een beetje vervelend aanvoelen. Na 10 weken zwangerschap kan een echo meestal uitwendig worden gemaakt. Je krijgt daarbij wat gel op je blote buik, waarna de echoscopist met de echokop je baby opzoekt en kan beoordelen en meten.

Lees meer: Alles over de baarmoeder

Wanneer krijg je een echo in de zwangerschap?

Tijdens de zwangerschap krijg je standaard drie echo's aangeboden: de termijnecho, de 13-wekenecho en de 20-wekenecho. Deze echo's worden alle drie vergoed en gaan niet van je eigen risico af. De termijnecho krijg je als je tussen de 8 en 12 weken zwanger bent (wanneer kan verschillen per verloskundigenpraktijk) en de 13- en 20-wekenecho volgen, zoals de naam al doet vermoeden, bij 13 en 20 weken. Sommige praktijken bieden daarnaast standaard een groei-echo aan bij 30 weken en/of een liggingsecho bij 34-36 weken (zie verderop).

Lees ook: Wat wordt er door de basisverzekering vergoed en wat niet?

Welke echo's krijg je tijdens een zwangerschap?

Deze standaard echo's krijgt elke zwangere vrouw aangeboden:

1. Termijnecho

Bij de termijnecho wordt je baby gemeten van zijn kruin tot zijn stuitje. Op basis van deze lengte wordt berekend hoe oud je baby is en wat de uitgerekende datum is. Tot 14 weken groeien alle baby's ongeveer even snel en kan de duur van de zwangerschap vrij precies worden vastgesteld, maar daarna kan de ontwikkeling erg uiteenlopen. Daarom wordt maar 4 procent van de baby's geboren op de uitgerekende datum; het overgrote deel ergens tussen de 37 en 42 weken zwangerschap.

Toch is de termijnecho een uitgangspunt om de ontwikkeling van de zwangerschap te volgen. Bovendien is de uitgerekende datum handig voor de verklaring waarmee je zwangerschapsverlof kunt aanvragen. Overigens is een termijnecho niet verplicht. Bij de termijnecho wordt ook gekeken of het hartje klopt en of je misschien een meerling krijgt.

Lees ook: Alles over de NIPT, wat testen ze daarmee?

2. De 13 wekenecho

Bij de termijnecho is de baby nog te klein om eventuele afwijkingen te kunnen zien. Met 13 weken is de ontwikkeling van de organen, het zenuwstelsel en de ledematen wel te zien. Met de 13 wekenecho kan een deel van de afwijkingen worden ontdekt waarnaar ook wordt gekeken bij de 20-wekenecho. Zo kom je dit vroeger in de zwangerschap te weten. Het gaat hierbij om heel ernstige afwijkingen, die weinig voorkomen, maar die reden kunnen zijn om de zwangerschap af te breken. De 13-wekenecho wordt vergoed vanuit de Rijksbegroting.

3. De 20 wekenecho

Met 20 weken krijg je een medische echo. Hierbij wordt de baby onderzocht op verschillende aangeboren afwijkingen. Er wordt onder meer gekeken naar de schedel en botten, de rug en de buikwand, de armen en benen, de hersenen, het hart, de maag, blaas en de nieren. Als een baby bijvoorbeeld een open ruggetje, een waterhoofd of een hartafwijking heeft, is dit op de echo te zien. Maar dat geldt uiteraard niet voor alle afwijkingen. Sommige afwijkingen zijn pas later zichtbaar.

Bij de 20 wekenecho wordt ook gekeken naar de grootte en ligging van de placenta. Die ligging kan invloed hebben op je bevalling. Als je een voorliggende placenta hebt, betekent dit dat deze over je baarmoedermond ligt (waar je baby doorheen moet). Soms groeit een placenta mee omhoog tijdens de zwangerschap, maar als dit niet het geval is, dan kan je kind niet vaginaal geboren worden en krijg je een keizersnede.

Bij de 20 wekenecho kan de echoscopist ook kijken of je een zoon of dochter krijgt, maar dit hoort niet bij het onderzoek. Als je het geslacht niet wilt weten, kun je dit aangeven. Het kan ook zijn dat de echoscopist het geslacht niet kan zien door de ligging van de baby. Hij of zij is niet verplicht om het geslacht vast te stellen en zal er vaak ook niet uitgebreid de tijd voor (kunnen) nemen.

Welke andere echo's zijn er?

Een vroege echo

Soms krijg je een medische indicatie om al met 6 of 7 weken zwangerschap een echo te laten maken. Dit wordt ook wel een vroege echo of vitaliteitsecho genoemd. Er wordt dan gekeken of het hartje klopt en of de baby in de baarmoeder zit. Dit kunnen redenen zijn voor zo'n vroege echo:

• Als je eerder een miskraam of buitenbaarmoederlijke zwangerschap hebt gehad.

• Als de verloskundige vermoedt dat het een buitenbaarmoederlijke zwangerschap is.

• Als je zwanger bent geworden tijdens een fertiliteitstraject.

• Bij ongewoon bloedverlies en/of buikpijn.

• Bij een onregelmatige cyclus, als je ongewenst zwanger bent geworden of tijdens gebruik van anticonceptie.

4. De groei- en liggingsecho

Steeds meer verloskundigenpraktijken bieden een groei-echo aan rond de 30 weken en een liggingsecho bij 34-36 weken. Bij een groei-echo wordt een schatting gemaakt hoe groot de baby zal zijn met 40 weken. Tijdens een liggingsecho wordt gekeken of de baby met zijn hoofdje naar beneden ligt. Doordat op deze termijn de baby tijdens een echo niet altijd gemakkelijk te bekijken is (door zijn lengte) en de (langetermijn)effecten van echoscopie ook niet zeker zijn, zijn veel verloskundigen hier terughoudend in. Een groei- en liggingsecho wordt in elk geval altijd gedaan als er een medische reden voor is en/of de baby niet goed te voelen is via de buikwand.

Extra echo's

Buiten de reguliere echo's kan de verloskundige om medische redenen besluiten extra echo's aan te vragen. Bijvoorbeeld in de volgende gevallen:

• Als het vermoeden bestaat dat de baby niet goed groeit of juist te groot is, krijg je een groeiecho.

• Bij twijfel over de hoeveelheid vruchtwater.

• Om de placenta te lokaliseren als deze bij de 20 wekenecho erg dicht bij de baarmoedermond lag.

• Je kunt een liggingsecho krijgen als de verloskundige denkt dat je baby in stuitligging of dwars ligt.

• Als je een meerling verwacht, kunnen er extra controles worden gedaan.

Pretecho: 3D-, 4D-/5D-echo

Wil je graag nog een keer je baby bekijken, dan kun je overwegen een pretecho te laten maken. Reguliere medische echo's zijn meestal in 2D. Je ziet daarbij zwart-witbeelden zonder diepte, die lijken op röntgenbeelden. Bij een pretecho kun je kiezen voor 3D-, 4D-, 5D- en zelfs 6D-beelden waarbij je je baby heel goed kunt zien. Vanaf 17 weken is vaak al te zien of je baby een jongen of een meisje is en na 25 weken zwangerschap kun je met een 3D-, 3D live of 4D-echo goed zien hoe je baby eruitziet en wat hij doet in de buik.

Een 3D-echo is een stilstaand beeld in kleur en met diepte, bijna alsof er in de buik een kleurenfoto van je baby is gemaakt. Een 4D-echo bestaat uit bewegende beelden met kleur en diepte. Hierop zie je dus ook het gezicht van je baby bewegen of je ziet hem zijn duim in zijn mond doen of zijn tong uitsteken.

De 6D- en 8K-echo

De 8K echo, ook wel bekend als de 6D echo, is de nieuwste ontwikkeling op het gebied van prenatale beeldvorming. Een standaard 3D-echo word omgezet in een realistische afbeelding van je ongeboren baby – alsof je al een echte foto in handen hebt. De 8K-echo geeft beelden die nóg gedetailleerder en levensechter zijn dan de momenteel bekende 6D foto's. Je ziet niet alleen de vormen, maar ook huidstructuren, mimiek en subtiele gelaatstrekken van je baby. De prijs voor een 8K echo ligt vaak rond de €85.

Lees ook: Luisteren naar de hartslag van je baby met een doppler of doptone, is dat veilig?

GUO-echo

Als er een verhoogd risico is dat een baby een bepaalde (erfelijke) afwijking heeft, of als er factoren of complicaties bekend zijn die de gezondheid van de baby mogelijk beïnvloeden, kan de verloskundige je naar het ziekenhuis verwijzen voor een Geavanceerd Ultrageluid Onderzoek (GUO). Dit onderzoek is uitgebreider dan de 20 wekenecho. Een echospecialist of arts kijkt hierbij extra goed naar de aandoening waar een verhoogde kans op is. Soms zijn er meerdere echo's nodig.

Waarom niet elke keer een echo?

Aangenomen wordt dat echo's geen kwaad kunnen en als er een medische reden voor is, kunnen ze erg nuttig zijn. Toch laten verloskundigen en gynaecologen ze liever niet vaker maken dan medisch nodig is. Het echoapparaat werkt met radiogolven en die geven warmte af. Veel baby's reageren op deze warmte en het is niet wetenschappelijke bewezen of ze daar last van hebben.

Bovendien is het niet nodig om bij elke controle een echo te maken. De verloskundige kan de groei van de baarmoeder en de baby goed met de hand meten via de buik en ze kan naar het hartje luisteren. Als je gezond bent en de zwangerschap normaal verloopt, is er meestal geen reden voor een echo. Echo-uitslagen zijn ook niet 100 procent betrouwbaar en kunnen je onnodig ongerust maken. Zo kan uit de ene echo blijken dat een baby erg groot is, terwijl de volgende echo laat zien dat hij volgens verwachting groeit. Zeker na 34 weken zwangerschap zijn de grootte en het gewicht van een baby moeilijk te meten met een echo.

Is een echo schadelijk voor de baby?

Er zijn geen schadelijke gevolgen bekend van echografie tijdens de zwangerschap, maar het is ook niet wetenschappelijk vastgesteld dat het veilig is en de langetermijneffecten zijn nog onbekend. De echoapparatuur die bij zwangerschapsecho's wordt gebruikt, is wel afgesteld met veiligheidsmarges om te voorkomen dat de temperatuur van de baby te veel stijgt door de geluidsgolven. De Koninklijke Nederlandse Vereniging van Verloskundigen raadt aan alleen een echo te laten maken als dit nuttige informatie kan opleveren.

Een echo is niet verplicht

Dat echo's standaard worden aangeboden, betekent niet dat ze verplicht zijn. Je mag bij elke echo zelf kiezen of je dit wilt, en wat je wel en niet wilt weten. Bij die keuze kunnen allerlei redenen meespelen. Meestal is het leuk om op een echo naar je baby te kijken en van een deskundige te horen wat er allemaal te zien is. Het kan je ook geruststellen om te weten hoe het met je baby gaat.

Aan de andere kant is een echo een momentopname. Er is een kans dat je iets ziet wat je bezorgd maakt. Vaak blijken deze zorgen later ongegrond, maar dan heb je er wel stress van gehad. In enkele gevallen is er slecht nieuws en het is heel persoonlijk of je dit al tijdens de zwangerschap wilt horen. Het is dus verstandig om hierbij stil te staan voordat je een echo laat maken. Je verloskundige kan je hier informatie over geven.

Lees ook: Alles over prenatale diagnostiek, van vlokkentest tot vruchtwaterpunctie.

Bron: Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Verloskundigen, De Verloskundige