Wat is een doula?
Een doula wordt ook wel een geboortecoach genoemd. De term komt uit het Grieks en betekent 'dienende vrouw'. In landen waar vrouwen niet bij een verloskundige onder behandeling zijn, maar standaard in het ziekenhuis bevallen, is het al een bekender fenomeen. Ook in Nederland is zo'n geboortecoach in opkomst.
De rol van de doula wordt gevormd door de persoonlijke wensen van de ouders. Ze kent het medisch protocol, geeft mentale en praktische hulp. Ze geeft bijvoorbeeld tips hoe je je weeën kunt opvangen en de ontsluiting kunt bevorderen, ondersteunt door het geven van massages, verkoelende washandjes, drinken etc. Een doula geeft geen medische ondersteuning, ze bereidt ouders voor en begeleidt tijdens de bevalling uitsluitend vanuit haar kunde, opleiding en ervaring. Een doula wisselt niet van dienst, zij is de hele bevalling aanwezig.
Wanneer zoek je contact met een doula?
Een doula is betrokken bij je gehele zwangerschap. Sommige vrouwen zoeken al contact met een doula zodra ze gestopt zijn met anticonceptie, anderen nemen pas contact op een paar dagen voor de bevalling omdat ze alsnog de behoefte voelen iemand in te schakelen die extra hulp kan bieden vanwege een onverwachte medische indicatie, angsten, of een naderende inleiding. De meeste vrouwen zoeken contact met de doula wanneer ze rond de 15 weken zwanger zijn. Op tijd contact opnemen is aan te raden, een doula kan maar een beperkt aantal cliënten per maand begeleiden.
Wat doet een doula?
Je kunt haar zien als jouw persoonlijke geboortegids. Dat betekent dat zij altijd voor jou beschikbaar is als je vragen, angsten of onzekerheden hebt rondom je zwangerschap of bevalling. Meestal spreek je zo'n drie keer af in de zwangerschap, en daarnaast is ze altijd per mail, telefoon of WhatsApp bereikbaar.
Een doula moedigt je aan om te blijven vertrouwen, ook als het moeilijk wordt tijdens de bevalling. Je hebt tijdens de zwangerschap samen een band opgebouwd. Haar aanwezigheid zal vertrouwd en veilig aanvoelen, zij coacht jou en je partner door de weeën heen. En als je optimaal kunt ontspannen, heb je meer kans dat het natuurlijke, hormonale proces optimaal verloopt. De aanwezigheid van een doula garandeert niet minder kans op complicaties en medische ingrepen. Maar ze kan je wel helpen het gevoel van regie te behouden als de bevalling anders loopt dan je hoopt. Er zijn meerdere onderzoeken die aantonen dat de continu aanwezigheid van een doula de vraag naar pijnstilling doet afnemen tijdens de bevalling.
Een doula tijdens je zwangerschap
Tijdens je zwangerschap zal ze je vooral informeren, oefeningen meegeven, je helpen met het schrijven van een geboorteplan en emotioneel begeleiden. Het traject begint met een kennismakingsgesprek. Het is belangrijk dat jullie elkaar leren kennen en dat er een wederzijdse klik is. Als je besluit met elkaar door te gaan, volgen een aantal uitgebreide sessies waarin je veel informatie krijgt over de bevalling.
Van je brein tot je baarmoeder; je doula legt uit wat er in je lijf gebeurt. Daarnaast helpt ze je met praktische tips rondom bevalhoudingen, ademhalingstechnieken en oefen je manieren om straks zo goed mogelijk te kunnen ontspannen. Ze licht je voor over welke keuzemogelijkheden er zijn rondom je bevalling. Samen komen jullie dan tot een persoonlijk geboorteplan. Een document waarin je vastlegt wat jullie wensen zijn omtrent de bevalling.
Lees ook: Zo schrijf je een persoonlijk geboorteplan
Wat doet een doula tijdens je bevalling?
Vanaf week 37 (of 38) t/m je 42e week is je doula 24/7 voor jou bereikbaar. Vanaf het moment dat de weeën zijn begonnen, is zij binnen een uur bij je en gaat ze pas weg als de baby geboren is. Tijdens de bevalling is haar belangrijkste taak alles zo rustig mogelijk te laten verlopen en jou gezien en gehoord te laten voelen. Wat daarvoor nodig is, verschilt per vrouw en per bevalling. Omdat je elkaar tijdens het voortraject goed hebt leren kennen, weet de doula wat jij op dat moment nodig hebt.
Ze luistert naar je, stelt je gerust en coacht je door de moeilijke momenten. Ze zal je vooral helpen te ontspannen en je te concentreren op je ademhaling. Ze kan tijdens de weeën de bevallingspijn proberen te verminderen met behulp van het geven van tegendruk of massages. Ook begeleidt ze je met de verschillende bevalhoudingen om de ontsluiting te bevorderen en de baby optimaal in te laten dalen. Dit doet ze in overleg met de verloskundige of gynaecoloog ook als je pijnstilling gebruikt. Ze komt naar je toe wanneer je haar nodig hebt, dat kan zowel thuis, in het geboortecentrum of in het ziekenhuis zijn.
Je doula is er niet om medische beslissingen te nemen, maar omdat zij veel ervaring heeft met uiteenlopende bevallingen, is ze goed op de hoogte van de mogelijke medische ingrepen. Ze kan helpen met de communicatie met de zorgverleners rondom je bed. Als je een klinische geboorte doula naast je hebt staan is ze specifiek opgeleid om je in het ziekenhuis te begeleiden, vooral fijn als je in het ziekenhuis moet bevallen omdat er een medische indicatie is. Door extra uitleg te geven of te vragen, heb jij alle informatie om de juiste keuzes te maken. En als er bijvoorbeeld met spoed moet worden ingegrepen, zal zij ervoor zorgen dat jij en je partner precies weten wat er gaat gebeuren. Op die manier zorgt ze ervoor dat zelfs wanneer het hectisch wordt, de bevalling zo rustig mogelijk verloopt.
Meer lezen: Ontspannen bevallen met HypnoBirthing, technieken en tips
En na de bevalling?
Ook in de kraamweek is je doula bereikbaar voor vragen. Bovendien zal ze langskomen om na te praten over de bevalling. Tijdens je bevalling krijg je lang niet alles mee, omdat je vaak in je eigen bubbel zit. Daarom is het fijn om na afloop nog vragen te kunnen stellen aan iemand die er speciaal voor jou erbij was. Je doula is vaak ook de persoon die tijdens de bevalling eraan denkt om foto's te maken. Ze houdt vaak een tijdlijn bij, die achteraf fijn is om samen door te nemen. Zo snap je beter waarom en wanneer er bepaalde zaken zijn voorgevallen of voorgesteld door de zorgverlener.
Mocht je na de bevalling nog andere vragen of onzekerheden hebben, dan kan je doula je ook daarbij helpen.
Waarom kiezen voor een doula?
Er zijn tal van redenen om voor een doula te kiezen, en de redenen kunnen per vrouw verschillen. Een doula is aanvullend op de zorg die je krijgt van je verloskundige of gynaecoloog en ze heeft meer tijd voor je dan de gangbare tijd die er is tijdens een (klinisch) consult. Een doula heeft geen medische verantwoordelijkheden, denkt niet vanuit protocollen en houdt jouw persoonlijke wensen of angsten altijd in haar achterhoofd. Je kunt haar zien als een geboorte professional aan je zijde die er hoe dan ook de hele bevalling bij blijft; ook als je tijdens je bevalling overstapt van de eerstelijns verloskundige naar de klinische verloskundige of gynaecoloog (bijvoorbeeld omdat je graag pijnstilling wilt).
De ontsluitingsfase kan, zeker bij een eerste kind, meerdere uren duren. Dat geldt zowel in het ziekenhuis als thuis. Een zorgverlener komt om de zoveel uur bij je kijken tijdens controles en als het goed met jou en de baby gaat moet je de weeën zelf, eventueel met hulp van je partner, opvangen. De zorgverlener blijft dan niet bij je, ze gaat aan de slag met ander werk totdat je bevalling 'echt begonnen' is. Ze zal om de zoveel uur wel bij je inchecken of jou vragen haar zelf op de hoogte te houden.
In het ziekenhuis wordt de gezondheid van je baby op afstand in de gaten gehouden en komt er af en toe iemand bij je kijken, je bent dus veel alleen (met je partner). Een doula heeft geen wisseling van dienst of andere bevalling die de aandacht vraagt – zij is er puur en alleen voor jou en zal je onvoorwaardelijk steunen bij elke keuze die je maakt.
Lees ook: Dit zijn alle opties voor natuurlijke pijnbestrijding
Wie kiest er voor een doula?
Zwangere vrouwen die opzien tegen de bevalling of last hebben van angst- en paniekklachten en op zoek zijn naar steun van een vertrouwd gezicht die continu aanwezig is
Zwangere vrouwen die bij een eerdere bevalling een traumatische ervaring hebben meegemaakt en het deze keer anders willen doen
Zwangere vrouwen die geen partner hebben of onzeker zijn of hun partner bij de bevalling aanwezig kan zijn
Zwangere vrouwen die hele specifieke wensen hebben rondom hun bevalling, zoals bijvoorbeeld een badbevalling en zorgvragen hebben buiten de richtlijnen
Zwangere vrouwen met een medische indicatie
Zwangere vrouwen die graag vaginaal bevallen na een eerdere keizersnede
Zwangere vrouwen die zo bewust mogelijk en het liefst zonder pijnbestrijding willen bevallen
Een doula bij een medische indicatie of keizersnede
Wanneer je van tevoren een medische indicatie hebt, kun je nog steeds een doula inschakelen. Zij kan bijvoorbeeld helpen zoeken naar opties en alternatieven om de bevalling nog steeds zo veel mogelijk naar jouw wensen te laten verlopen. Een klinische geboorte doula is specifiek opgeleid om je dan bij te staan maar een ervaren doula zonder die opleiding zou dat ook moeten kunnen. Een doula uit jouw regio is aan te raden; zij kent het verschil tussen de verschillende ziekenhuizen en kan jou zo helpen te bevallen op die locatie die past bij jouw bevalwensen. Soms is dat dus verder dan het ziekenhuis om de hoek!
Bij een geplande keizersnede zijn er ook nog steeds verschillende keuzemogelijkheden. Een doula kan helpen hierbij te bemiddelen. Zo is er in 2017 in Nederland op voorstel van een doula voor het eerst een 'maternal assisted c-section' uitgevoerd, een keizersnede waarbij de moeder zelf het kind heeft aangepakt. Niet alle ziekenhuizen bieden deze mogelijkheid dus het is belangrijk een doula te vinden die de verschillen tussen de regionale protocollen goed kent!
Als je bevalling uitloopt op een spoedkeizersnede, dan kan je doula ook hierbij helpen. De meeste doula's hebben ook toestemming om mee te gaan naar de operatiekamer. Voor en tijdens de ingreep kan ze je uitleggen wat er gaat gebeuren en helpt ze jou en je partner om rustig te blijven en het moment zo bewust mogelijk mee te maken. Omdat een doula bij jullie is op OK komt het vaker voor dat de baby huid op huid kan blijven bij de moeder tijdens de operatie en jij en je baby niet gescheiden worden van elkaar, als dat medisch niet nodig is.
De voordelen van een doula op een rij
Een doula is altijd bereikbaar voor al je vragen, angsten of onzekerheden gedurende je gehele zwangerschap en met de kraamweek.
Een doula blijft de gehele bevalling bij je, of deze nou 8 of 24 uur duurt.
Tijdens je zwangerschap bouw je een band op met je doula. Rondom je bevalling krijg je met verschillende zorgverleners te maken. Verloskundigen en gynaecologen werken altijd in ploegendiensten. Maar van een doula weet je zeker dat zij degene is die uiteindelijk bij je bevalling aanwezig is.
Een doula is er helemaal op gericht om jou te helpen ontspannen. Als je optimaal kunt ontspannen, heb je minder kans op complicaties en medische ingrepen.
Een doula is er niet alleen voor jou maar ook voor je partner of je mogelijk aanwezige familie. Vaak hebben zij ook vragen of misschien zelfs angsten waarbij de aanwezigheid van de doula heel laagdrempelig aanvoelt om dingen bespreekbaar te maken.
Een doula vs. je partner
Je partner blijft erg belangrijk tijdens de bevalling. Het is niet zo dat een doula de rol van de partner overneemt. Sterker nog: ze kan juist ook de partner helpen door aanwijzingen te geven hoe de bevallende vrouw kan worden ondersteund. Ze onderwijst jou én je partner samen en geeft jullie allebei ademhalings- en massage oefeningen om je zo goed mogelijk voor te bereiden.
Als je partner vragen heeft vooraf of tijdens de bevalling kan de doula helpen die te beantwoorden. Of als er bijvoorbeeld beslissingen moeten worden genomen, kan een doula je partner ondersteunen door extra uitleg te geven en mee te denken. Een partner cijfert zich vaak een beetje weg, de doula zorgt ervoor dat ook je partner op tijd eet, drinkt en rust pakt indien nodig.
Lees ook: Dit zijn handige tips voor je partner tijdens de bevalling.
Het verschil tussen een doula en verloskundige of gynaecoloog
Het is belangrijk dat je verloskundige of gynaecoloog en je doula goed kunnen samenwerken. De zorgverleners blijven altijd medisch verantwoordelijk voor alles rondom je bevalling. Daar zal en mag een doula zich niet in mengen. Ze kan wel helpen om de genomen beslissingen aan jou en je partner uit te leggen, zodat je goed kan volgen wat er allemaal gebeurt. Daarnaast kan ze aan de zorgverlener exact uitleggen wat er achter jouw vragen, angsten en verwachtingen zit. Ze is de brug tussen jou, je partner en je zorgverlener.
Omdat ervaren doula's regelmatig in ziekenhuizen of geboortecentra komen, kennen ze de zorgverleners vaak goed. Sommige verloskundigenpraktijken werken ook met specifieke doula's samen, zodat ze goed op elkaar ingespeeld zijn. Er zijn ook ziekenhuizen die met speciaal opgeleide klinische geboorte doula's samenwerken of zelfs in dienst hebben.
Ook voor de zorgverleners is het prettig dat een doula bij de bevallende vrouw kan blijven als zij naar een andere patiënt moeten. Op die manier weten zij ook dat een doula snel aan de bel zal trekken als extra hulp nodig is. De doula wordt bijna door alle zorgverleners als aanvullende zorg gezien die zij graag zelf zouden willen kunnen bieden maar wat vaak niet lukt omdat ze het zo druk hebben.
Een doula vs. de kraamverzorgende
Tijdens je kraamweek is de kraamverzorgende de persoon die je alles leert rondom de verzorging van de baby. Bovendien zal zij ook degene zijn die jouw gezondheid en herstel in de gaten houdt. Ze is de ogen en oren van de verloskundige en het consultatiebureau. Die komen maar kort bij je langs in je kraambed, de kraamverzorgende is er langer en zorgt alleen voor jou en je kindje gedurende een aantal dagen achter elkaar.
Je doula is altijd bereikbaar voor het geval je nog vragen hebt over je bevalling of wanneer je bijvoorbeeld nog angsten of onzekerheden hebt rondom het ouderschap die je wilt bespreken. Een postpartum doula is opgeleid om zorg te bieden als de kraamverzorgende weg is, soms tijdens maar vaak pas na je eerste kraamweek.
Een doula vinden
De beste manier om een doula te vinden is via via. Informeer bijvoorbeeld bij je verloskundigenpraktijk of ziekenhuis of zij goede ervaringen hebben met een doula bij jou in de regio. Misschien heb je wel hele specifieke wensen rondom je bevalling, zoals een badbevalling, dan kan het handig zijn om zelf online op zoek te gaan. De website doula.nl is een website waarop ervaren doula's zich kunnen voorstellen. Lees ook de reviews van andere zwangere vrouwen om te kunnen beoordelen of een specifieke doula bij jouw wensen past.
Er is geen kwaliteitskeurmerk voor doula's, maar wel de Nederlandse Beroepsvereniging van Doula's en hun website nbvd.nl. Deze beroepsvereniging garandeert dat de aangesloten doula's zich aan een gedragscode houden, een opleiding hebben afgerond en bijscholingen volgen. Bovendien bemiddelen zij bij eventuele klachten. Er zijn verschillende doula opleidingen in Nederland maar ook in het buitenland. Een doula die goed opgeleid is geeft wel meer zekerheid van een bepaald service- en kennisniveau dus vraag daar altijd naar.
Wat kost een doula?
De kosten voor een doula variëren tussen de 950 en 1500 euro voor een basispakket. Wat dit basispakket precies inhoudt, verschilt per doula maar meestal komt het neer op:
Een kennismakingsgesprek
Twee vervolggesprekken tijdens je zwangerschap van 2 tot 3 uur
Begeleiding bij het schrijven van een geboorteplan
Onbeperkt contact per e-mail, telefoon of WhatsApp
Ondersteuning bij de gehele bevalling
Een gesprek na de bevalling
Een tijdlijn van je bevalling en eventueel foto's
De kosten voor een doula worden niet door de basisverzekering vergoed. Steeds meer verzekeringen vergoeden vanuit de aanvullende verzekeringen (een deel van) de kosten. Informeer bij je eigen verzekeraar wat de mogelijkheden zijn of kijk op Independer voor meer informatie.
Meer weten? Van verstrijken tot spildraaien: dit kun je verwachten van de bevalling
Bron: De Verloskundige
