Pijnbestrijding bij de bevalling: welke vormen zijn er?

Leestijd 9 minuten • 10 maart 2025, 16:32

Als je pijnbestrijding bij je bevalling wilt, lijkt een ruggenprik de meest voor de hand liggende optie. Maar wat is er nog meer mogelijk? En wat als je geen medicatie wilt, bijvoorbeeld omdat je thuis wilt bevallen? Alle opties op een rij.

(Medisch) beoordeeld door:

Claire Stramrood

Gynaecoloog

Ilse Dons-Sinke

Anesthesioloog

Lees verder onder de advertentie

Waarom pijn tijdens de bevalling?

Verreweg de meeste vrouwen vinden weeën erg pijnlijk. De pijn wordt veroorzaakt door de samentrekking van de baarmoederspier en de druk van het hoofd van de baby op de baarmoedermond en de spieren en zenuwen in het bekken.

Pijnbestrijding bij bevalling

Oxytocine is het hormoon dat ervoor zorgt dat je baarmoeder samentrekt, het zorgt dus voor de weeën. Lichaamseigen oxytocine heeft ook een rustgevend effect en het zorgt ervoor dat er endorfine vrijkomt in je brein. Dit is een neurotransmitter die pijnstillend werkt. Je voelt de pijn (meestal) alleen tijdens een wee. Als de wee voorbij is, is de pijn ook een paar minuten weg. Je kunt van alles doen en regelen om met de pijn om te gaan.

Lees ook: Hoeveel pijn doet een bevalling?

Lees verder onder de advertentie

Pijnbestrijding: thuis of ziekenhuis?

Natuurlijke vormen van pijnverlichting kun je toepassen bij een thuisbevalling en in het ziekenhuis. Bij een poliklinische bevalling en ook bij een medische bevalling.

Een ruggenprik kan alleen in het ziekenhuis, net als een morfinepompje of andere medicijnen voor pijnbestrijding tijdens de bevalling. Dat komt omdat hierbij risico's en bijwerkingen kunnen optreden waardoor jij en je baby extra in de gaten moeten worden gehouden. Dit gebeurt onder meer met een ctg-apparaat (hartfilmpje van de baby) en een monitor voor jouw bloeddruk, hartslag en het zuurstofgehalte in je bloed.

Als een verloskundige van jouw eigen praktijk je bevalling begeleidt, draagt ze de zorg over aan het medische team van het ziekenhuis. Je bevalling wordt dan verder begeleid door een klinisch verloskundige of arts en verpleegkundigen.

Lees verder onder de advertentie

Soorten pijnverlichting zonder medicatie

Er zijn allerlei opties die je zelf kunt proberen om de pijn van de weeën te verlichten. Dit zijn de soorten natuurlijke pijnbestrijding bij de bevalling:

01.
Comfort en ontspanning
Als je zo goed mogelijk kunt ontspannen, werkt het pijnstillende effect van de endorfine het beste. Het verlaagt ook je bloeddruk en hartslag. Wat daarbij kan helpen, zijn: een warme kruik, massage, ademhalingstechnieken, aromatherapie (geurolie), beweging (wiebelen met je heupen) of een comfortabele bevalhouding.
02.
Warm water: (beval)bad of douche
Uit onderzoek blijkt dat warm water helpt om te ontspannen en de weeën op te vangen. Ook blijk dat vrouwen daardoor minder vaak om pijnmedicatie vragen. Ook duurt de ontsluiting gemiddeld iets korter. Zorgverleners maken zich soms zorgen over een mogelijk verhoogde kans op een infectie bij badbevallingen, maar daar is geen bewijs voor. Lees meer: Alle voordelen van een badbevalling.
03.
Het TENS-apparaat
Hiermee geef je jezelf tijdens een wee lichte stroomstootjes via elektrodenstickers op je rug. Dit stimuleert de aanmaak van endorfine en blokkeert deels de pijn van het samentrekken van je baarmoeder. Het apparaat heeft geen bijwerkingen. De TENS is online te huur (of kijk op Marktplaats) en sommige verloskundigenpraktijken en ziekenhuizen hebben hem te leen. Lees meer: Alles over bevallen met een TENS-apparaat.
04.
Acupressuur
Bij deze manier van pijnbestrijding bij de bevalling geef je met je duim druk op specifieke punten op je lichaam. Het werkt volgens hetzelfde principe als acupunctuur en het heeft geen bijwerkingen. Bij veel zwangerschapscoaches of doula's kun je acupressuur voor de bevalling leren. Tip: sommige vrouwen zweren bij het knijpen in een ouderwetse zakkam tijdens een wee. De tanden van de kam drukken daarbij op acupressuurpunten in je handpalm, en dit leidt af van de weeënpijn.
05.
Zelfhypnose, yoga en mindfulness
Zelfhypnose, yoga en mindfulness zijn manieren om tijdens de bevalling te ontspannen. Je kunt dan het beste endorfine aanmaken, maar als je je rustig voelt kun je pijn ook beter hanteren. Je kunt deze ontspanningstechnieken leren bij onder meer hypnobirthing en mindfulness voor de zwangerschap.
06.
Een doula
Volgens onderzoek ervaren vrouwen tijdens de bevalling minder angst en pijn en kunnen ze de pijn beter aan als ze zich emotioneel gesteund voelen door iemand die steeds aanwezig is. Je partner en je verloskundige kunnen jou steunen, maar je kunt ook overwegen om een doula in te huren. Zij blijft van begin tot eind bij je bevalling en kent veel manieren om weeënpijn te verlichten. Lees meer: Dit doet een doula bij de bevalling.

Elle TENS 2Bij Joyful Birth & Babies

De grote geboorte gidsBij bol

Van buik tot babyBij bol

Ik ga relaxed bevallenBij bol

Lees verder onder de advertentie

Bevallen: thuis of in het ziekenhuis
Heb jij er al over nagedacht of je thuis wilt bevallen of poliklinisch? Lees meer over de voor- en nadelen van beide opties.

‘Drink af en toe slokjes sportdrank met elektrolyten tussen de weeën door. Dit kan verzuring van je baarmoederspier tegengaan, wat mogelijk scheelt voor de pijn’
Zwangerschapscoach Marijn van der Zwaard

Soorten pijnbestrijding met medicatie

Tijdens de zwangerschap geven veel vrouwen aan dat ze liever zonder pijnmedicatie willen bevallen. Bijvoorbeeld vanwege de bijwerkingen en risico's. Maar soms helpen natuurlijke manieren van pijnverlichting niet (meer) genoeg. Dan kun je kiezen voor pijnstilling mét medicatie. Bijvoorbeeld als de pijn onhoudbaar is, als je het moeilijk vindt om met de pijn te blijven omgaan of als de ontsluiting traag gaat.

Als je medische pijnbestrijding wilt tijdens de bevalling, is een ruggenprik de meest gangbare optie. Er zijn ook andere soorten pijnmedicatie, maar die zijn niet allemaal in elk ziekenhuis beschikbaar. Heb je een bepaalde voorkeur? Vraag je verloskundige of arts dan ruim voor de bevalling naar de mogelijkheden. Dit zijn soorten medicinale pijnbestrijding bij de bevalling:

Lees verder onder de advertentie

01.
Ruggenprik (epiduraal)
De ruggenprik is de meest effectieve manier van pijnbestrijding bij de bevalling. Een anesthesist plaatst met een naald een dun slangetje tussen je ruggenwervels. Via dit slangetje krijg je verdovende medicatie. Na een kwartier voel je meestal (bijna) geen pijn meer. Je wordt er niet suf van, maar je hebt wel minder gevoel en kracht in je benen waardoor veel bevalhoudingen niet meer lukken. Ook heeft een ruggenprik verschillende bijwerkingen, die nadelig kunnen zijn voor jou en je baby. Lees ook: De voor- en nadelen van de ruggenprik op een rij.
02.
Morfinepompje (remifentanil)
Remifentanil is een kortwerkende vorm van morfine. Je krijgt een infuus met een pompje dat je zelf kunt bedienen om jezelf verdoving te geven. Er zit een begrenzer op, waardoor je jezelf nooit te veel kunt toedienen. Het middel werkt na een paar minuten, maar verdooft de pijn niet volledig. Een nadeel is dat je er trager door kunt gaan ademen, waardoor jij en je baby minder zuurstof krijgen. Lees hier alles over remifentanil bij de bevalling.
03.
Lachgas
Lachgas is een mengsel van zuurstof en distikstofoxide, dat een roesje geeft. Tijdens een wee kun je zelf een mond-neusmasker opzetten, waardoor je het gas inademt. Je voelt dan direct minder pijn. Zodra je het maker afzet, verdwijnt het lachgas snel weer uit je lichaam. Lachgas wordt in een aantal ziekenhuizen en geboortecentra gegeven. Dit is de enige pijnmedicatie die soms je eigen verloskundige soms kan geven (dus zonder dat je bevalling medisch wordt). Overleg met je verloskundige of arts of lachgas voor jou een optie is.

Mag je altijd een ruggenprik?

Als je pijnmedicatie wilt, bespreekt de klinisch verloskundige of arts van het ziekenhuis de verschillende mogelijkheden met je. Volgens de landelijke richtlijn moet elk ziekenhuis in Nederland waar je kunt bevallen dag en nacht (ook in het weekend) de mogelijkheid bieden van een ruggenprik tijdens je bevalling. De meeste ziekenhuizen bieden ook een morfinepompje als optie en sommige ziekenhuizen hebben lachgas.

Het kan soms wel even kan duren voordat de anesthesist tijd heeft. Dit komt doordat ze ook bezig kunnen zijn met werkzaamheden op de operatiekamer en of SEH. Soms geeft de klinisch verloskundige of arts hierover advies. Aan het begin van de bevalling heb je vaak meer aan een ruggenprik, maar als je ontsluiting al ver gevorderd is (of als je bevalt van je tweede of derde kind), is een morfinepompje soms een logischere keus. Dit heeft te maken met voor- en nadelen, risico's en hoe snel bepaalde pijnstilling beschikbaar is. Het kan ook zijn dat je met een morfinepompje sneller pijnverlichting hebt, omdat de anesthesist bezig is met een ander spoedgeval.

Lees verder onder de advertentie

Er zijn ook redenen waarom een ruggenprik of morfinepompje niet kan. Bijvoorbeeld wanneer je bloedverdunners gebruikt of ernstige zwangerschapsvergiftiging hebt.

‘Vind je het plaatsen van de ruggenprik spannend? Vraag of je partner voor je komt zitten en zijn handen om je voeten legt. Focus je op de handen of blik van je partner, dat geeft afleiding’
Zwangerschapscoach Marijn van der Zwaard

Tips bij pijnbestrijding bij de bevalling

Als je medische pijnbestrijding bij je bevalling krijgt, kun je niet meer in bad en minder makkelijk uit bed. Ook heb je een infuus in je arm, een bloeddrukmeter om je arm, een katheter in je blaas en een ctg-apparaat om je buik. Toch kun je in deze medische setting verschillende dingen doen om voor comfort te zorgen en het natuurlijke proces te helpen:

Dim de lichten in de verloskamer, hang een kussensloop over de monitor van het ctg-apparaat en zet het volume uit. Zo is er minder storende afleiding.
Vraag de verpleegkundige gerust om extra kussens, een kruik of een warmtedeken. Of iets te drinken en te eten: daar kun je ineens weer zin in hebben als de pijn weg is. Je krijgt dan ook weer energie voor de rest van de bevalling.
Ga op je zij liggen, met kussens tussen je benen. Dit zorgt voor ruimte in je bekken, waardoor je baby er makkelijker doorheen kan.
Je kunt ook half zittend in bed liggen. Leg eventueel onder iedere bil een opgerold handdoekje: zo is er meer bewegingsruimte voor je heiligbeen en staartbeen. Dit geeft je baby ruimte.
Soms kun je met een ruggenprik ook op handen en knieën zitten, of knielen terwijl je leunt op het hoofdeinde van het verlosbed. Je partner kan je hierbij ondersteunen. Of vraag of je met hulp op een baarkruk kunt zitten.

Lees verder onder de advertentie

Gevoel van falen na bevalling?

Sommige vrouwen hebben tijdens of na hun bevalling moeite met hun besluit voor een ruggenprik of andere medische pijnbestrijding. Misschien had je je de bevalling anders voorgesteld of hoopte je op een bevalling zonder medicatie. Dit kan je helpen om met een gevoel van teleurstelling of falen om te gaan:

Je hebt misschien een aantal van de manieren van pijnverlichting zonder medicatie geprobeerd, maar dit hielp niet genoeg. Je hebt enorm je best gedaan, en voor jou was op dat moment pijnstilling met medicatie een heel logische keuze.
Je bent zeker niet de enige die kiest voor pijnbestrijding tijdens de bevalling. Hoeveel procent voor pijnbestrijding bij de bevalling gaat? De helft van de vrouwen kiest voor een vorm van pijnmedicatie. Uit cijfers uit 2021 blijkt dat 1 op de 4 vrouwen tijdens de bevalling gebruikmaakt van een ruggenprik (38 procent bij eerste bevallingen en 12 procent van de vrouwen die al vaker zijn bevallen).

Getipt door de redactie: boeken over de bevalling

Lees verder onder de advertentie