Wat is wiegendood?
We spreken van wiegendood (ook wel Sudden Infant Death Syndrome, SIDS) als een gezonde baby plotseling en onverwacht overlijdt, en hier ook na verder onderzoek geen verklaring voor wordt gevonden. Als wiegendood voorkomt, is het vrijwel altijd bij kinderen tot 1 jaar, al kan het ook in het tweede jaar gebeuren. Er bestaat dus geen concrete leeftijd of leeftijdsgrens tot wanneer wiegendood kan voorkomen.
Zo'n veertig jaar geleden kwam wiegendood nog gemiddeld 200 keer per jaar voor. Door aandacht voor preventie (het voorkomen van wiegendood) daalde het aantal gevallen naar 25 per jaar in de afgelopen jaren. Toch lijkt die aandacht inmiddels te verslappen. In 2022 overleden er weer meer baby's aan wiegendood, er werden toen 39 gevallen gemeld.
Wat is de rol van sociale media?
Mogelijk spelen sociale media een rol bij deze toename. Veel ouders zoeken tegenwoordig informatie over veilig slapen op websites (52%) en sociale media (23%). Maar 20% van de ouders vraagt deze informatie bij officiële instanties als het consultatiebureau.
Informatie die online te vinden is, klopt niet altijd en is vaak tegenstrijdig. Ook zie je op Instagram bijvoorbeeld nauwelijks afbeeldingen van baby's die op hun rug, in een slaapzak en in hun eigen bedje slapen. Terwijl dit drie factoren zijn die de kans op wiegendood verkleinen en belangrijk zijn om je baby veilig te laten slapen.
Lees ook: Dit zijn de beste babyfoons met camera van dit jaar
Wat is de oorzaak van wiegendood?
Helemaal voorkomen dat een baby plotseling en onverwacht overlijdt, kan niemand. Maar je kunt het risico op wiegendood wel verkleinen. De afgelopen jaren is veel onderzoek gedaan naar de omstandigheden waarin wiegendood zich voordoet. Daardoor zijn een aantal risico's in kaart gebracht. Daarbij horen ook factoren waar je geen invloed op hebt. Zo komt wiegendood vaker voor bij:
-
Baby's jonger dan 4 maanden
-
Jongens
-
Baby's met een laag geboortegewicht (onder de 2500 gram)
-
Ongunstige sociale omstandigheden
-
Moeders met een postpartum depressie
Onderzoekers kunnen niet verklaren waarom een enkele baby onder bepaalde omstandigheden overlijdt, en vrijwel alle andere baby's niet. Waarschijnlijk komt het door een combinatie van risicofactoren.
Wat te doen om wiegendood te voorkomen?
Gelukkig zijn er ook dingen waar je wel rekening mee kunt houden, om de kans op wiegendood zo klein mogelijk te maken en je baby veilig te laten slapen. Let goed op de onderstaande punten om wiegendood te voorkomen:
1. Laat je baby op zijn rug slapen
Het aantal gevallen van wiegendood is flink afgenomen sinds buikslapen in Nederland wordt afgeraden. Als een baby op de buik slaapt, kunnen de volgende vier dingen gebeuren:
-
Zijn neus en mond kunnen tegen het matras komen te liggen, waardoor hij te weinig zuurstof binnenkrijgt. De uitgeademde lucht kan niet goed weg en die ademt hij deels weer in (rebreathing).
-
Als een baby met zijn neus en onderkaak tegen het matras ligt, kan zijn neus iets vervormen, waardoor hij moeilijk kan ademen.
-
Als een baby op zijn buik ligt, maakt zijn lichaam meer contact met het matras dan bij rugligging. Hij kan het daardoor sneller te warm krijgen.
-
Op de buik is een baby beweeglijker. Met zijn benen of armen kan hij zich afzetten en verplaatsen. Kleinere baby's bewegen vooral naar het hoofdeinde en oudere baby's naar het voeteneinde, waardoor ze onder het beddengoed terecht kunnen komen.
Het advies is om je baby vanaf de geboorte altijd op zijn rug te laten slapen. Baby's die op hun zij liggen, rollen namelijk al na een paar weken op hun buik. Gaat je baby omrollen van rug naar buik (meestal vanaf 3 maanden), draai hem dan terug op zijn rug als hij slaapt. In een babyslaapzak kan hij moeilijker op zijn buik draaien. Pas als je baby goed zelf van zijn buik naar zijn rug kan draaien én weer terug, kun je hem zelf zijn slaaphouding laten bepalen. Meestal is dit pas vanaf 6 maanden.
Tip: Zo kies je de juiste babyslaapzak
2. Let op warmtestuwing
Door slechte ventilatie in de kinderkamer en te veel beddengoed kan een baby het te warm krijgen of kan hij moeilijk ademhalen. Als een baby zijn warmte niet kwijt kan en zijn lichaamstemperatuur stijgt, spreken we van warmtestuwing. De bloedvaten in de huid verwijden om warmte kwijt te raken, waardoor de bloeddruk daalt en het hart (te) zwaar belast wordt. Warmtestuwing is een serieus risico voor wiegendood. Wat is veilig? Dek je kind dus niet te warm toe, ventileer zijn kamer en zorg voor een slaapkamertemperatuur van 16-18 graden. Lees hier onze tips voor een gezonde en veilige babykamer.
Meer weten? Dit zijn veilige babyslaapzakken (per seizoen)
3. Slaap niet samen in één bed
De veiligste slaapplek voor een kind is zijn eigen wieg of bed. Bij een baby jonger dan 4 maanden is het risico op wiegendood 3,3 keer zo hoog wanneer je samen in een bed slaapt. Je baby kan het bij jou in bed te warm krijgen door het dekbed, onder het dekbed terechtkomen, tussen de matrassen of het matras en de muur bekneld raken, uit bed vallen of met zijn gezicht tegen kussens aan komen te liggen. Ook kun je in je slaap op je baby rollen. Dit risico neemt toe als ouders roken, medicijnen of drugs hebben gebruikt, alcohol hebben gedronken of erg vermoeid of gestrest zijn.
Wil je graag dat je baby dicht bij jullie slaapt, dan kun je zijn wieg bij jullie op de slaapkamer zetten (rooming-in). Heeft jouw baby moeite met slapen in zijn eigen bed, lees dan hier de tips van onze slaapcoach Susanne Willekes. Ook een co-sleeper kan een optie zijn.
Lees ook: Zo doe je aan co-sleeping op een veilige manier
4. Zorg voor een rookvrij huis
Er is een duidelijk verband tussen roken en wiegendood. Vooral het actief roken van de moeder tijdens en na de zwangerschap, maar ook passief meeroken verhoogt het risico op wiegendood. Hoe meer sigaretten er worden gerookt, hoe groter de kans op wiegendood.
Opgroeien in een rokerige omgeving kan een negatieve invloed hebben op de groei en werking van de longen van je baby. Roken vermindert de opname van zuurstof en maakt je kind vatbaarder voor luchtweginfecties. Zorg daarom dat er in huis en in de buurt van je baby niet wordt gerookt. Bedenk goed dat je baby ook passief meerookt als je als rokende ouder borstvoeding geeft of je kind bij je in bed neemt om samen te slapen.
5. Geef borstvoeding
Natuurlijk, je hebt niet altijd de keuze om borstvoeding te geven, maar als het lukt om in elk geval de eerste drie maanden borstvoeding te geven, verklein je het risico op wiegendood, blijkt uit onderzoek. Hoe dat kan is niet precies bekend, maar deze vier redenen worden genoemd:
-
De aanwezigheid van antilichamen in de moedermelk.
-
Door de zuigmethode bij borstvoeding ontwikkelt een baby de spieren van zijn mond en kaak beter dan bij flesvoeding.
-
Tijdens borstvoeding moet een baby zijn nekspieren meer gebruiken, waardoor hij mogelijk zijn hoofd sneller kan draaien als hij zich omdraait naar zijn buik.
-
Baby's die borstvoeding krijgen, hebben een lagere 'wekdrempel': ze worden sneller wakker.
6. Gebruik een fopspeen
Ook een speen kan de kans op wiegendood verminderen. Harde bewijzen zijn er niet, maar mogelijk spelen de volgende factoren een rol:
-
Een kind met een fopspeen in zijn mond ligt minder snel met zijn neus en mond op het matras. Hij leert sneller zijn hoofd te draaien naar de zijkant, omdat de speen anders in zijn gezicht drukt.
-
Kinderen met een fopspeen draaien vaak minder in bed.
-
Het zuigen stimuleert de spieren in de mond en kaak. De tong komt hierdoor meer naar voren te staan, wat de luchtwegen vrijhoudt.
-
Met een fopspeen ademt een kind door de neus. Hij zal daardoor minder snel onder het beddengoed kruipen, omdat hij zijn neus vrij wil houden.
Tip: Hier vind je de veiligste, leukste en grappigste fopspenen voor jouw baby
Als je borstvoeding geeft, is het verstandig om je baby pas een speen te geven als de borstvoeding goed op gang is gekomen. Zo voorkom je tepel-speenverwarring.
7. Pas op met medicijnen
Er zijn aanwijzingen dat kalmerende medicijnen een rol spelen bij wiegendood. Het gaat hier om geneesmiddelen als promethazine, alimemazine en oxomemazine. Deze stoffen zitten bijvoorbeeld in medicijnen die worden voorgeschreven bij allergie, netelroos, jeuk, misselijkheid en braken, reisziekte en hoest (zoals hoestdrank).
Deze versuffende stoffen kunnen je kind te diep laten slapen, wat nadelige gevolgen kan hebben voor de ademhaling. Ook moeders die borstvoeding geven, kunnen deze medicijnen beter vermijden. Wil je ze wel gebruiken? Overleg dan eerst met je huisarts.
Hoe zit het met een babynestje en wiegendood?
Het wordt afgeraden om je baby in een babynestje te laten slapen. In een babynestje loopt een baby een verhoogd risico op verstikking en wiegendood. Zodra een baby kan omrollen, zou hij met zijn gezicht tegen de kussenachtige, opstaande randen aan kunnen komen. Daardoor kan hij niet goed ademen. Laat een baby niet in een babynestje slapen en berg het babynestje volledig op zodra je baby kan omrollen.
Lees ook: Dit is hoe je een huilende baby het beste in slaap krijgt volgens onderzoek
Welke leeftijd komt wiegendood het meest voor?
De meeste gevallen van wiegendood vinden plaats bij baby's tussen de 0 en 6 maanden. Het eerste half jaar is daarmee de kritische periode, met een piek in de ongevallen tussen de 2 en 4 maanden.
Bronnen: Volksgezondheid en zorg, Vakblad Vroeg en VeiligheidNL
