Wat is hyperemesis gravidarum?
Hyperemesis betekent overmatig (hyper) braken (emesis) en gravidarum betekent: tijdens de zwangerschap. De overeenkomst tussen normale zwangerschapsmisselijkheid en hyperemesis gravidarum: je bent in beide gevallen misselijk. Maar hyperemesis gravidarum is een ziekte, en echt een ander verhaal dan de misselijkheid waar de meeste zwangere vrouwen last van hebben. Als de zwangerschapsmisselijkheid je leven zodanig beïnvloedt dat je niet meer normaal kunt functioneren, is er sprake van hyperemesis gravidarum (HG).
Hoeveel vrouwen krijgen last van HG?
In Nederland hebben jaarlijks ruim 130.000 vrouwen te maken met zwangerschapsmisselijkheid. Ongeveer de helft daarvan heeft last van ernstige zwangerschapsmisselijkheid. Bij 0,2 tot 3,6 procent van de vrouwen is dit zeer ernstig, oftewel HG. De misselijkheid is onophoudelijk aanwezig en je moet steeds overgeven of kokhalzen. Soms tientallen keren op een dag. Zelfs een slokje water is al te veel. Je bent niet meer in staat om (genoeg) te eten en drinken. Werken lukt niet meer doordat je voortdurend misselijk bent en je je hierdoor uitgeput voelt. Soms kunnen vrouwen met hyperemesis gravidarum niets anders meer dan in bed liggen, in het donker. Elke beweging, geur, licht of bewegend beeld kan misselijkheid en braken uitlokken. Vanwege het risico op uitdroging en ondervoeding is medisch ingrijpen vaak noodzakelijk.
Lees meer: acupunctuur tegen zwangerschapsmisselijkheid, hoe werkt dat?
Kenmerken zwangerschapsmisselijkheid
Misselijkheid is een van de bekendste kenmerken van een zwangerschap en meer dan vijftig procent van de zwangere vrouwen heeft er in meer of mindere mate last van. Dit komt doordat je het zwangerschapshormoon hCG aanmaakt, dat ervoor kan zorgen dat je je beroerd voelt. Sommige zwangere vrouwen worden helemaal niet misselijk, anderen een beetje. En het kan ook zijn dat je er een tijd lang bij vlagen veel last van hebt. Dit zijn de kenmerken van gangbare zwangerschapsmisselijkheid:
-
Je moet af en toe overgeven, vaak in de ochtend.
-
Een misselijk gevoel, op verschillende momenten van de dag.
-
De misselijkheid kan variëren in heftigheid.
-
Je kunt er echt ziek van zijn en alleen in bed kunnen liggen, maar dit is met vlagen. Tussendoor voel je je weer beter.
-
De klachten worden minder of verdwijnen meestal rond de vierde maand van de zwangerschap.
-
Je hebt geen of nauwelijks gewichtsverlies.
-
Afwisselend lukt (kleine beetjes) eten wel. Geregeld iets kleins eten kan de misselijkheid ook voorkomen of verminderen.
Symptomen van hypermesis gravidarum
Hoewel gewone zwangerschapsmisselijkheid ook erg vervelend kan zijn, zijn de kenmerken van hyperemesis gravidarum veel heftiger:
-
Je geeft heel vaak over. Dit kan bij HG oplopen tot wel 30 keer op een dag.
-
Je bent vrijwel continu extreem misselijk (soms ook met telkens kokhalzen, zonder veel te braken).
-
Gewichtsverlies (je valt circa 5 tot 20% af van het gewicht dat je voor je zwangerschap had).
-
Een snelle hartslag.
-
Uitdroging.
-
Gevoelig voor beweging, licht en geluid. Televisie kijken kan er al voor zorgen dat je moet overgeven.
-
Duizeligheid en moeite met recht lopen.
-
Gevoelig voor geuren. Sterke geuren zorgen voor misselijkheid en overgeven.
-
Je bent zo vermoeid en zwak dat je niet meer in staat bent om te werken, het huishouden te doen of voor je kinderen te zorgen.
-
Je urine is donker van kleur en je gaat minder vaak naar de wc.
-
Brandend maagzuur en pijn in je keel.
-
Verward zijn, je coördinatie of evenwicht verliezen (dit kan duiden op uitdroging).
-
De klachten gaan niet over of verminderen niet in de vierde maand van de zwangerschap.
Lees ook: Kunnen vrouwen in het eerste trimester écht beter ruiken?
Wat is de oorzaak van HG?
Waarom krijgt de ene vrouw wel last van HG en de andere niet? Een overgevoelige reactie op het zwangerschapshormoon hCG speelt mee, maar dit is niet de enige oorzaak van HG. Na 20 weken zwangerschap is de hoeveelheid hCG immers flink gedaald, maar sommige vrouwen hebben dan nog steeds last van zeer ernstige zwangerschapsmisselijkheid.
Verschillende wetenschappelijke onderzoeken zien een link tussen hyperemesis gravidarum en de hoeveelheid van het hormoon GDF15. Dit hormoon activeert het gedeelte in de hersenen dat misselijkheid en braken veroorzaakt. Ook erfelijkheid zou een rol spelen: uit Noors onderzoek is gebleken dat dochters van een moeder die HG had, drie keer zoveel kans hebben om ook HG te ontwikkelen tijdens hun zwangerschap. Hoewel nog niet duidelijk is wat de rol van andere factoren is, zoals ondergewicht of overgewicht.
Ook bij een meerlingzwangerschap is er een verhoogd risico op HG. Daarnaast kan stress veel invloed hebben op HG en klachten verergeren. Het lastige is dat het misselijk zijn, en de gevolgen ervan voor het dagelijks leven, op zich al stressvol is voor vrouwen met HG.
Meestal verminderen de klachten bij vrouwen met HG in de tweede helft van de zwangerschap, maar in sommige gevallen blijven de klachten tot de bevalling aanwezig. Het kan daarom een reden zijn om de bevalling eerder in te leiden.
Tips: Zo beperk je stress tijdens je zwangerschap
Is hyperemesis gravidarum schadelijk voor de baby?
Als je te weinig vocht en voeding binnenhoudt, loop je risico op uitdroging en ondervoeding. Dit kan met name schadelijk zijn voor jou. Je lichaam zorgt er uit zichzelf voor dat je baby eerst krijgt wat hij nodig heeft, desnoods uit jouw reserves. Maar het is wel belangrijk om op tijd medische behandeling te krijgen als je door HG te veel vocht verliest en te weinig voeding binnenkrijgt. Uiteraard voor jouw eigen gezondheid, maar ook om consequenties op de lange termijn bij je baby te voorkomen. Heb je na twintig weken zwangerschap nog last van HG, dan kan de gynaecoloog bijvoorbeeld groei-echo's adviseren om de groei van de baby in de gaten te houden.
Langdurige extreme stress bij de moeder door het voortdurend vreselijk misselijk zijn, kan een negatieve invloed hebben op de ontwikkeling van de baby. Net als ondervoeding en gebrek aan vitamines. Uit onderzoek blijkt dat dit een verhoogd risico kan geven op neurologische ontwikkelingsstoornissen bij de baby, waardoor er later mogelijk leerproblemen of een vertraagde taalontwikkeling ontstaan. Een ander onderzoek – niet naar HG, maar naar ernstige ondervoeding tijdens de zwangerschap – laat een mogelijk verband zien met een verhoogde kans om op latere leeftijd lichamelijke klachten te krijgen.
Nogmaals: je lichaam doet er alles aan om je baby te geven wat hij nodig heeft. En jij kunt er niets aan doen als het je simpelweg niet of nauwelijks lukt om te eten. HG is een heel vervelende ziekte, het is iets wat je overkomt en dus niet jouw schuld. Ook emotioneel en mentaal heeft het z'n weerslag en daarom is de juiste hulp en behandeling heel belangrijk.
Naar de huisarts
Wanneer je de bovenstaande symptomen van hyperemesis gravidarum herkent, is het belangrijk om contact op te nemen met de huisarts en je verloskundige. Doe dit ook als je meer dan drie keer per dag moet overgeven en al 24 uur geen vocht binnenhoudt. Ben je zo verzwakt en/of duizelig dat je bijvoorbeeld niet zelf kunt douchen, bel dan ook je verloskundige en huisarts. De kans op uitdroging en ondervoeding is namelijk aanwezig en dat moet behandeld worden.
Ook als medische hulp niet nodig blijkt, is het voor je verloskundige belangrijk om te weten hoe het met jou gaat. Zowel fysiek als mentaal. Dan kan ze je zwangerschap zo goed mogelijk begeleiden.
Onderzoek naar HG
De huisarts doet lichamelijk onderzoek (kijk o.a. naar je gewicht, hartslag, bloeddruk en temperatuur) en stelt je vragen over hoe je je verder voelt en hoe het eten en drinken gaat. Ook moet de arts andere oorzaken, zoals voedselvergiftiging of buikgriep, uitsluiten om te kunnen bepalen of de misselijkheid door je zwangerschap komt.
Het kan zijn dat je urine wordt onderzocht op ketonen. Bij ondervoeding gaat het lichaam over op vetverbranding. Daarbij ontstaan er ketonen, die te meten zijn in de urine. Hoewel de ketonen een teken zijn dat het lichaam vet aan het verbranden is – in plaats van koolhydraten uit voeding – blijkt uit onderzoek dat er geen verband is tussen de aanwezigheid van ketonen en de ernst van HG. Het zegt ook niets over uitdroging. Aan de hand van een ketonentest kan dus niet worden bepaald of je wel of geen behandeling nodig hebt.
Als het nodig is word je naar het ziekenhuis verwezen voor verder onderzoek, bijvoorbeeld naar je schildklier-, nier- en leverfunctie.
Behandeling hyperemesis gravidarum
De behandeling van hyperemesis gravidarum kan erg verschillen. Het kan zijn dat je huisarts bekijkt op welke manier je toch wat eten en drinken binnen kunt krijgen. Ook zijn er verschillende medicijnen tegen misselijkheid en braken die je voorgeschreven kunt krijgen.
Helpt dit niet voldoende, of zijn er tekenen van uitdroging, dan word je opgenomen in het ziekenhuis. Soms is dit een dagopname, soms blijf je een paar dagen. Bij twee tot drie op de honderd vrouwen met zwangerschapsmisselijkheid is ziekenhuisopname nodig. In het ziekenhuis krijg je een infuus met vocht en zouten. Wordt het braken niet minder, dan kan ook sondevoeding nodig zijn.
In het uiterste geval, als je ook sondevoeding niet kunt binnenhouden, is er een mogelijkheid om voedingsstoffen via een soort infuus in je bloed toegediend te krijgen. Dit infuus moet met een kleine chirurgische ingreep worden geplaatst. Als je hierdoor opknapt, kun je vaak naar huis om de behandeling daar voort te zetten.
De meeste vrouwen die zijn opgenomen vanwege hyperemesis gravidarum kunnen na een paar dagen weer naar huis. Vaak kan na verloop van tijd de medicatie worden afgebouwd en blijft de misselijkheid weg, of is het net te doen. Je kunt dan ook weer worden begeleid door je eigen verloskundige. Vier op de tien vrouwen moeten door de HG meerdere keren in het ziekenhuis worden opgenomen tijdens hun zwangerschap. Zij blijven meestal onder zorg bij de gynaecoloog.
Hyperemesis gravidarum en de bevalling
Als je tijdens je zwangerschap zo ziek bent, kan dit ook gevolgen hebben voor de bevalling. Het vertrouwen in je lichaam heeft er misschien een flinke deuk door gekregen: gaat je lichaam tijdens de bevalling wel doen wat nodig is? Of je bent bezorgd dat je niet genoeg energie zult hebben om de bevalling aan te kunnen.
Hyperemesis gravidarum kan een reden zijn om ervoor te kiezen de bevalling eerder in te leiden. Dit gebeurt in samenspraak met de gynaecoloog. Een inleiding van de bevalling gebeurt in het ziekenhuis.
Om ervoor te zorgen dat je de bevalling zo goed mogelijk doorkomt, is het belangrijk om je wensen, behoeften en zorgen te bespreken met je gynaecoloog of verloskundige. Wat kun je doen om er een zo goed mogelijke ervaring van te maken en wat helpt jou daarbij? Eventueel kan een doula met je meekijken. Die geeft geen medisch advies, maar kan wel ideeën aandragen voor jouw welzijn en het hechtingsproces met je baby.
Hyperemesis gravidarum: psychische impact
Afgezien van de lichamelijke klachten heeft HG een enorme impact op je psychische welzijn. Genieten van de zwangerschap is er niet bij zolang de extreme misselijkheid aanhoudt. Het is eerder overleven: je bent de hele dag in de weer met overgeven of proberen dat te voorkomen, en te moe voor werk of sociale afspraken. Daarbij komen de zorgen om je gezondheid, je baby en hoe de zwangerschap verder zal verlopen.
Veel vrouwen met HG worstelen hier in hun eentje mee. Ze hebben geen energie om wat afleiding te zoeken of een vriendin te zien. Maar ze krijgen ook vaak te maken met onbegrip. Voor de omgeving is het moeilijk voor te stellen hoe heftig de misselijkheid is. Het idee bestaat toch dat zwangerschapsmisselijkheid er nu eenmaal bij hoort en dat je er even doorheen moet. Dat HG een ziekte is, is bij veel mensen niet bekend. Ook werkgevers en zorgverleners onderschatten nog geregeld de ernst van deze vorm van zwangerschapsmisselijkheid.
Zorgen en gebrek aan steun kunnen de stress flink verergeren. Ook voor de partner en eventuele andere kinderen is dit een periode met veel spanning. Dit had je natuurlijk nooit voorzien toen jullie besloten voor een zwangerschap te gaan. Vrouwen met HG hebben last van schuldgevoelens, verdriet, machteloosheid, somberheid, boosheid en voelen zich eenzaam en angstig. Dit kan leiden tot een prenatale depressie.
Daarom is aandacht voor de psychische gevolgen ook belangrijk. Bespreek je gevoelens met je huisarts en je verloskundige als je dit herkent, zodat ze met je kunnen meedenken welke hulp hierbij je fijn zou vinden. Kijk ook eens op de website van Stichting ZEHG (Zwangerschapsmisselijkheid en Hyperemesis Gravidarum), hun motto is niet voor niets: je bent niet alleen. Behalve veel informatie over HG vind je er ervaringsverhalen, tips en hulp voor je partner en je omgeving, en je kunt contact zoeken met andere vrouwen met HG in de besloten Facebook-groep.
Na de bevalling
Blijf je de hele zwangerschap erg misselijk, dan is het goed om er rekening mee te houden dat het herstel van de zwangerschap waarschijnlijk ook zwaarder is dan gewoonlijk. Ook als de misselijkheid na de geboorte van je baby is verdwenen. Hyperemesis gravidarum heeft een grote invloed op je conditie en je kunt tekorten aan vitamines en mineralen hebben opgelopen. Om te bekijken of er tekorten zijn en hoe je dit kunt herstellen, kun je je bloed laten prikken via de huisarts. Normaal gesproken staat er zo'n negen maanden tot een jaar voor het ontzwangeren, na hyperemesis gravidarum kan dit veel langer duren.
Behalve fysiek, kan er ook psychisch een nasleep zijn. Sommige vrouwen ervaren hun zwangerschap met HG als traumatisch, en het kan leiden tot PTSS of een postnatale depressie. Ook kun je overmatig bezorgd zijn om je baby, uit angst dat hij zich niet goed heeft kunnen ontwikkelen tijdens de zwangerschap.
Lees ook: Een postnatale depressie, wat kun je doen?
Tips om met hyperemesis gravidarum om te gaan:
De onderstaande tips kunnen helpen om een hypermesis gravidarum zwangerschap wat dragelijker te maken:
- 01.
Luister naar je lichaam en neem de rust die je nodig hebt.
- 02.
Maak je werkgever en de bedrijfsarts duidelijk wat HG betekent en dat dit een officiële ziekte is. Er bestaan nog vaak misverstanden over deze vorm van zwangerschapsmisselijkheid. Laat ze dit artikel lezen of verwijs ze naar de site van Stichting ZEGH.
- 03.
Eet en drink wat je kunt eten en drinken, ook als dit niet per se de gezondste opties zijn.
- 04.
Vraag je verloskundige of huisarts hoe je in de gaten kunt houden of je aan het uitdrogen bent. Probeer in dat geval meer te drinken en neem contact op met je huisarts of verloskundige.
- 05.
Laat (via je partner of één goede vriendin) ook je omgeving weten wat HG inhoudt en vraag/accepteer hulp. Je familie en vrienden kunnen bijvoorbeeld boodschappen voor je doen, oppassen als je al een kind hebt, een meal train opzetten voor je gezin. Geef aan waar jij mee geholpen bent.
- 06.
Probeer te voorkomen dat je in een isolement raakt. Dat vergroot de kans op somberheid en gepieker. Lukken gesprekken met vriendinnen niet? Misschien vind je het wél fijn als je beste vriendin gewoon bij je thuis is, zodat je weet dat je niet alleen bent. Of laat één vriendin jullie vriendenkring op de hoogte houden van hoe het met je gaat. Het geeft steun als er appjes en kaartjes blijven komen.
- 07.
Laat ook weten waarmee je níét geholpen bent. Zoals goedbedoelde adviezen die je allang hebt geprobeerd, of die volgens je arts juist averechts kunnen werken. En opmerkingen over aanstellerij, eetstoornissen of dat het tussen je oren zit. Ook deze don'ts kan iemand anders voor jou overbrengen aan mensen in je omgeving.
- 08.
Het kan zijn dat je te moe en/of duizelig bent om lang te staan. Zet een stoel of kruk in de badkamer en douche zittend.
- 09.
Ga af en toe naar buiten en ventileer je huis voor frisse lucht.
- 010.
Zoek contact met vrouwen die ook HG hebben (gehad), en die begrijpen wat je doormaakt. Bijvoorbeeld in de besloten Facebook-groep van Stichting ZEHG.
- 011.
Weet dat het beleid voor HG per ziekenhuis kan verschillen. Als een behandeling of medicatie niet helpt, kun je verder kijken. Misschien is er in een ander ziekenhuis meer mogelijk. Sommige ziekenhuizen kunnen bijvoorbeeld ook thuisbehandeling begeleiden.
- 012.
Loop je vanwege HG tegen problemen aan in de zorg? Bijvoorbeeld omdat je het idee hebt dat je niet de juiste behandeling krijgt en gesprekken hierover niets opleveren? Bij de Geboortebeweging kun je advies inwinnen over je rechten wat betreft zwangerschapszorg, ook m.b.t. je bevalling.
Een volgende zwangerschap
Als je hyperemesis gravidarum hebt gehad, is er ongeveer 81 procent kans dat je dit bij een volgende zwangerschap opnieuw krijgt. Zou je graag nog een kind willen, dan kun je hierover praten met je huisarts en samen bekijken of er een preventieve behandeling mogelijk is. Ook kun je hiervoor terecht op het kinderwensspreekuur. Zo kun je je voorbereiden op de zwangerschap en bekijken hoe je die, mocht je opnieuw HG krijgen, zo goed mogelijk doorkomt.
Ter voorbereiding op een volgende zwangerschap heeft Stichting ZEHG een Standaard HG Voorbereidingsplan opgesteld. Dit maakt jou en je partner bewust van de uitdagingen die jullie mogelijk tegemoet gaan en geeft informatie over de mogelijke behandelmethoden. Het plan kan als leidraad worden gebruikt voor gesprekken met de verloskundige en de gynaecoloog.
HG en alternatieve behandelingen
Sommige vrouwen met HG hebben baat bij alternatieve therapieën. Dit zou ook kunnen helpen bij de voorbereiding op een volgende zwangerschap. Je kunt hierbij denken aan acupunctuur, osteopathie, hypnotherapie of orthomoleculaire therapie. Of dit voor jou werkt, is van tevoren niet te zeggen.
Mocht je het willen proberen, ga dan op zoek naar een behandelaar die is aangesloten bij een beroepsvereniging en informeer van tevoren of hij/zij ervaring heeft met het behandelen van HG. Deze behandelingen worden niet altijd vergoed door de zorgverzekering, kijk hiervoor in de polis of bel je zorgverzekeraar voor informatie.
Bronnen: Stichting ZEHG, Thuisarts.nl, VSV Rotterdam-Zuid
/a84104835d29471ebb265e0585503941/image.jpg)
/4a05fb178df643e1ba318559c58a5c2f/image.jpg)
/4aa4bceaf55f442eac9b9dbbdeb446b3/image.jpg)
/1c154a97d9b54728bca1e434487f38eb/image.jpg)
/afee6d184d324298ab1aa5e321a55525/image.jpg)
/5960ed4b30cc4378b0483ee91614de66/image.jpg)
/5cd961e4e1fe4bf586f9ce9a254061ec/image.jpg)
/0bc49ed8e09f446faa5385bc3915c3e0/image.jpg)
/c7e50f0d71e143c4b00c0cc6b9cee396/image.jpg)
/d0c3774b72754eecaa2baa24b8d0275b/image.jpg)
