Vitamine D of levertraan: wat is beter?

Wat is levertraan?

Levertraan is een vette olie die gemaakt wordt van de lever van onder andere kabeljauw, schelvis en soms ook heilbot. Het is een hardnekkig misverstand dat het uit de lever van walvissen komt. Levertraan zit vol met waardevolle voedingsstoffen en is vooral rijk aan:

• omega-3-vetzuren

• jodium

• fosfor

• vitamine D

• vitamine A

Levertraan is door al die voedingsstoffen goed voor de hersenen, huid, ogen, botten, tanden en het hart.

Waarom vroeger een lepel levertraan?

Vroeger werd aangeraden om kinderen dagelijks een lepel levertraan te geven, omdat de vitamine D die erin zit goed is voor de gezondheid. Een dagelijkse inname van levertraan kon de beruchte Engelse ziekte rachitis (een aandoening aan het skelet) bij kinderen voorkomen.

Maar het slikken van levertraan was – zacht uitgedrukt – géén pretje. De olie had toentertijd nog een erg smerige smaak en rook naar rotte vis. Het gevolg: protesterende kinderen, vieze gezichten en gekokhals. Een smeriger goedje bestond er volgens velen niet. Tegenwoordig is die vieze levertaan verdwenen door betere productietechnieken.

Lees ook: Vitamine K en D: wat heeft je baby (extra) nodig en waarom?

Advies levertraan voor kinderen geschrapt

Inmiddels is het advies om kinderen levertraan te geven al decennia geschrapt. Nu luidt het advies om je kind een dagelijkse dosis vitamine D te geven, in de vorm van druppels of een smelttabletje.

Van levertraan naar margarine en vitamine D-druppels

Rond 1850 ontdekten wetenschappers dat levertraan rijk was aan vitamine D en dat het de Engelse ziekte rachitis bij kinderen kon voorkomen als ze elke dag een lepel van het goedje namen. Daarom adviseerde het toenmalige Voorlichtingsbureau voor de Voeding ouders om hun kind elke avond voor het slapen levertraan te geven. Tot 1961, want sindsdien wordt er in Nederland aan alle margarine en halvarine vitamine D toegevoegd.

Wetenschappers slaagden er destijds in om vitamine A en D op chemische wijze te isoleren, waardoor vitaminen in voedingsmiddelen verwerkt konden worden. Veel mensen verruilden daarna maar al te graag hun vieze lepel levertraan voor een boterham met margarine. Toen daarna ook nog eens vitamine D-druppels en -supplementen op de markt kwamen, raakte levertraan helemaal uit beeld.

Lees ook: Is melk gezond voor je kind?

Waarom heeft een kind vitamine D nodig?

Vitamine D is belangrijk voor de groei van de botten, tanden en spieren. Het helpt om calcium en fosfor uit voeding op te nemen. Daarnaast is deze vitamine goed voor de weerstand. Je lichaam maakt vitamine D aan onder invloed van zonlicht. Je krijgt het ook binnen via je voeding: het zit vooral in vette vis, vlees en eieren en als toevoeging in margarine en halvarine.

Via zonlicht en voeding krijgen de meeste volwassenen voldoende vitamine D binnen. Kinderen tot 4 jaar hebben extra vitamine D nodig. Ook zwangere vrouwen, ouderen en mensen met een donkere of getinte huid, wordt aangeraden extra vitamine D te nemen.

1. 01.

   Vitamine D voor je kind:
   Het officiële advies van het Voedingscentrum en de JGZ is om je kind tot 4 jaar 10 microgram vitamine D per dag te geven, of je nu borst- of flesvoeding geeft. Kinderen tot 4 jaar hebben namelijk meer vitamine D nodig dan dat zij uit zonlicht en voeding kunnen halen. Op het flesje vitamine D staat aangegeven hoeveel druppels 10 microgram precies is. Lees hier alles over het geven van vitamine D aan je kind.

2. 02.

   Vitamine D voor kind met getinte huid:
   Heeft je kind een donkere of getinte huid, dan is de dagelijkse vitamine D-dosis z'n hele leven lang nodig. Zonlicht op de huid zorgt voor het omzetten tot vitamine D. Een blanke huid is in principe in staat om vrij snel grote hoeveelheden vitamine D aan te maken. Maar een getinte of donkere huid maakt dit een stuk minder aan. In dit geval kun je dus na de vierde verjaardag van je kind gewoon doorgaan met het geven van vitamine D. Het Voedingscentrum adviseert om dagelijks 10 microgram extra vitamine D toe te voegen aan het voedingspatroon.

3. 03.

   Vitamine D tijdens zwangerschap:
   Ook tijdens een zwangerschap is het verstandig om 10 microgram extra vitamine D in te nemen. Dat vermindert de kans op een kind met een te laag geboortegewicht. Slik je een speciale multivitamine voor zwangere vrouwen, dan zit die 10 microgram vitamine D daar vaak al in. Controleer dat even op de verpakking.

Lees ook: Pompoenpitten en probiotica: Zo verhoog je de weerstand van je kind

Vitamine D of levertraan?

Het leek er jarenlang op dat levertraan voorgoed uit ons voedingspatroon verdwenen was. Maar sinds we de laatste jaren steeds bewuster bezig zijn met onze voeding, lijkt levertraan een comeback te maken. Je ziet het bij natuur- en gezondheidswinkels weer in de schappen staan. Het wordt ook regelmatig op blogs en websites aangeprezen als 'superfood'.

Is teveel levertraan gevaarlijk?

Dat levertraan veel waardevolle voedingsstoffen bevat, is absoluut waar. Maar hoe gezond levertraan ook is, het nadeel ervan is dat het veel vitamine A kan bevatten. Deze vitamine is onder andere belangrijk voor onze huid, ogen en het immuunsysteem, maar een teveel aan vitamine A kan schadelijk zijn en klachten veroorzaken, zoals hoofdpijn en oogafwijkingen.

Als jonge kinderen te veel vitamine A binnenkrijgen, kan dat nadelige effecten op hun gezondheid hebben. Je kunt je kind tot 4 jaar dus beter vitamine D in druppelvorm geven, dan een lepel levertraan. Het is niet nodig om je kind naast vitamine D 'voor de zekerheid' nog andere extra vitamines en mineralen te geven (behalve vitamine K, als je kind borstvoeding krijgt, tot hij 12 weken oud is).

Lees ook: Dit zijn superfoods voor je baby

Neem geen levertraan tijdens zwangerschap

Het Voedingscentrum raadt zwangere vrouwen af om supplementen met vitamine A te slikken. Dat geldt dus ook voor levertraan. Een teveel aan vitamine A verhoogt bij zwangere vrouwen de kans op aangeboren afwijkingen bij je baby.

Voor zwangere vrouwen geldt dat je eigenlijk alleen extra vitamine D nodig hebt, en foliumzuur (van vier weken voor de conceptie tot de achtste week van de zwangerschap). Verder zou je de overige vitamines gewoon uit je dagelijkse voeding kunnen halen. Een voedingssupplement met vitamine D en een met foliumzuur is dus voldoende.

Lees verder: Levertraan tijdens de zwangerschap? Beter van niet

Hoeveel vitamine A per dag is veilig?

Als iemand langdurig te veel vitamine A binnen krijgt, kan dat schadelijk zijn voor de gezondheid. Je kunt een vitamine A-vergiftiging oplopen: symptomen hiervan zijn hoofdpijn, misselijkheid, duizeligheid, vermoeidheid en afwijkingen aan ogen, huid en skelet.

Het Voedingscentrum geeft de volgende adviezen:

• Geef kinderen in de leeftijd tot 4 jaar dagelijks niet meer dan 800 microgram vitamine A.

• De bovengrens voor volwassenen ligt op maximaal 3000 microgram vitamine A per dag.

• Zwangere vrouwen mogen dagelijks niet meer dan 3000 microgram vitamine A binnenkrijgen. Hoge doseringen vitamine A kunnen de kans op aangeboren afwijkingen verhogen.

Boven deze 'veilige bovengrenzen' zouden er nadelige effecten op de gezondheid kunnen optreden. De bovengrenzen voor vitamine A zijn opgesteld door de Europese Voedselveiligheid Autoriteit (EFSA).

Aanvaardbare bovengrens microgram vitamine A per dag:

Hoeveel vitamine A er precies in een lepel levertraan zit, verschilt per merk, maar het kan oplopen tot 1000 microgram per dagdosering. Dat is dus al meer dan de dagelijkse veilige bovengrens voor kinderen tot 4 jaar. Wanneer er meer dan 600 microgram vitamine A in een dagdosering levertraan zit, moet er een waarschuwing op de verpakking staan dat het niet geschikt is voor kinderen tot en met 3 jaar.

Voor volwassenen en zwangere vrouwen ligt de aanvaardbare bovengrens voor vitamine A een stuk hoger, op 3000 microgram. Dus als je tijdens je zwangerschap levertraan neemt, overschrijd je de maximale inname niet direct, maar in combinatie met de vitamine A uit de rest van je voeding kun je die bovengrens wel bereiken. Het Voedingscentrum adviseert zwangere vrouwen in elk geval om geen supplementen met vitamine A te nemen, zoals levertraan.

Meer lezen: Waarom zwangere vrouwen extra vitamine C nodig hebben

Aanbevolen hoeveelheid vitamine A

Vitamine A is overigens ook goed voor je gezondheid, zo lang het maar niet te veel is. In het overzicht hieronder lees je wat de dagelijkse aanbeveling voor vitamine A is per leeftijd:

Bron: Voedingscentrum.nl

Omega-3-vetzuren in levertraan

Maar hoe zit het dan met die goede omega-3-vetzuren in levertraan, die loop je toch mis als je voor vitamine D kiest in plaats van levertraan? Dat klopt, maar die vetzuren kun je makkelijk op een andere manier binnenkrijgen. Bijvoorbeeld door elke week vis te eten. Vooral in vette vis als zalm, haring, makreel of sardines zitten veel goede vetzuren. Lees ook: Welke soorten vis mag je eten en welke kan je beter laten staan?

Tijdens je zwangerschap is het verstandig om wekelijks vette vis te eten. De omega-3-vetzuren in vis beschermen tegen hart- en vaatziekten. Je geeft die gezonde voedingsstoffen via de placenta door aan je baby. Eet je liever geen vis, dan kan een supplement met omega-3-vetzuren een goed alternatief zijn.

Lees verder: Poepexpert Nienke ziet veel kinderen met ongezonde darmen: met deze tips zorg je dat ze gezond poepen

Paracetamol zetpillenBij Online Drogist

Bekijk

OorthermometerBij bol

Bekijk

Digitale thermometerBij bol

Bekijk

Neusspray voor baby'sBij bol

Bekijk

Vitamine DBij bol

Bekijk

Bronnen: Voedingscentrum