Autisme spectrum stoornis (ASS) bij meisjes

ASS blijkt vaker voor te komen bij meisjes dan vroeger werd gedacht. ASS is alleen lastiger te herkennen bij meisjes, omdat het zich deels anders uit dan bij jongens. Wat is het verschil en waar komt dat door? Welke signalen kunnen bij een meisje wijzen op autisme?

In samenwerking met expert

Eveline Nieuwenhuizen

Orthopedagoog

Wat is ASS?

ASS staat voor autisme spectrum stoornis: een stoornis in de informatieverwerking in de hersenen. Kenmerkend voor mensen met ASS zijn beperkingen op drie gebieden. Deze beperkingen komen in meer of mindere mate voor:

Beperkingen in de sociale interactie en verbeelding
Beperkingen in de communicatie en (lichaams)taal
Stereotype interesses en gedrag

Kinderen met ASS hebben vaak moeite met het begrijpen van de wereld om hen heen. De informatie uit de omgeving komt in de vorm van puzzelstukjes hun hersens binnen, waardoor het langer kan duren voordat een kind met autisme reageert op wat er wordt gezegd of wat er gebeurt. Ook is het voor een kind met ASS moeilijker om alle binnengekomen informatie samen te voegen tot een betekenisvol geheel. Hierdoor reageert een kind met ASS niet altijd passend op zijn omgeving.

Kenmerken van ASS

Autisme kan zich op veel verschillende manieren uiten. Bij het ene kind heeft ASS meer invloed op het dagelijks leven, sociale contacten en schoolprestaties, dan bij het andere kind. Over het algemeen hebben kinderen met autisme moeite met het filteren van informatie en prikkels.

Ook taal en het ‘lezen’ van sociale regels is lastig voor ze, waardoor ze bijvoorbeeld alles letterlijk nemen wat er wordt gezegd, en niet goed weten hoe ze aansluiting moeten vinden bij anderen. Dat ze de wereld zo anders ervaren dan anderen, kan heel verwarrend zijn voor kinderen met ASS. De angst die dit oproept uit zich vaak met boosheid.

Meer weten over ASS? Hier lees je alle kenmerken, en hoe je kunt omgaan met een kind met autisme.

ASS bij meisjes

ASS lijkt meer voor te komen bij jongens dan bij meisjes. Naar schatting een kwart van de normaal begaafde mensen met autisme is vrouw. Hoewel sommige wetenschappers denken dat dit percentage hoger ligt, vooral onder de mensen met ASS en een normaal tot hoog IQ.

ASS wordt bij meisjes minder goed herkend. Dit komt onder andere doordat meisjes de kenmerken van ASS beter kunnen verbloemen. Zo lijken meisjes met ASS over het algemeen socialer en beter in communicatieve vaardigheden en taal. Ook zijn meisjes met ASS actiever op zoek naar vriendschap (vaak met jongere kinderen), terwijl jongens liever op de achtergrond blijven. Hierdoor valt ASS bij meisjes minder op dan bij jongens.

Observeren en imiteren

Een van de redenen waarom ASS bij meisjes minder makkelijk wordt herkend, is dat ze zich op sociaal gebied prima lijken te redden. Ze hebben meer dan jongens de neiging om contact te zoeken en willen graag bij de groep horen. Ook zijn ze verbaal sterker. Ze hebben wel moeite met communicatieve vaardigheden, maar leren dit heel goed imiteren. Ze kijken hoe anderen zich gedragen, wat sociaal wenselijk is en wat er van ze wordt verwacht, en kopiëren dit. Ze leren zichzelf bijvoorbeeld aan om oogcontact te maken en gezellige gesprekjes te voeren. Soms kopiëren ze anderen zo letterlijk dat het er wat onnatuurlijk uitziet: ze praten dan bijvoorbeeld met precies dezelfde intonatie en gezichtsuitdrukkingen. Vaak zijn ze zelf veel aan het woord, zonder dat er een echt gesprek ontstaat.

Behoefte aan sociaal contact

Meisjes vertonen minder teruggetrokken gedrag dan jongens en zoeken meer contact met klasgenoten. Daardoor valt hun autisme minder op, terwijl de manier waarop ze contact maken wel opvallend kan zijn. Niet alleen omdat ze gedrag kopiëren, maar ook omdat ze dwingend kunnen zijn in het contact en alles willen bepalen. Kinderen met ASS hebben sowieso graag de controle, maar ze begrijpen de behoeften van anderen ook niet goed. Non-verbaal contact, onderonsjes, samen ergens lol om hebben: dit zijn vaak ingrediënten van een vriendschap, en dat is nou net wat meisjes met autisme lastig vinden. Terwijl ze het wél graag willen begrijpen. Ze blijven de ander daarom opzoeken, ook als het eigenlijk van één kant komt.

Behulpzaam

Meisjes met ASS worden vaak omschreven als heel behulpzaam. Dit lijkt dan op sociaal gedrag, maar de behulpzaamheid kan ook een manier zijn om zelf regie te houden en te bepalen hoe dingen gebeuren. Het komt dan door de behoefte aan controle die hoort bij de kenmerken van ASS.

Gevoelig voor andermans emoties

Meisjes met ASS zijn vaak té gevoelig voor emoties van anderen en gaan helemaal mee met de stemming van mensen in hun omgeving. De grens tussen ‘ik’ en de omgeving is niet duidelijk. Vaak voelen meisjes met ASS hun eigen emoties nauwelijks aan. Ook zijn ze zo bezig met het peilen van de stemming van anderen, dat ze (bijna) niet of traag aan handelen toekomen.

Beperkte interesse en fixatie

Een van de kenmerken van ASS is een fixatie voor een bepaald thema of object. Uit onderzoek blijkt dat dit bij meisjes minder voorkomt dan bij jongens. Maar meisjes hebben ook vaker een fixatie voor een onderwerp dat ‘normaal’ wordt gevonden, waardoor ook dit kenmerk minder opvalt. Niemand kijkt ervan op als een meisje paardengek is, terwijl het wel opvalt als een jongen over niets anders praat dan nummerborden.

Vriendschap bij meisjes met ASS

Meisjes met ASS zijn vaak bevriend met jongere kinderen, omdat ze daar meer gedeelde interesses mee hebben. Ze gedragen zich daardoor ook vaak jonger en naïever dan bij hun leeftijd past. Hun beeld van vriendschap is ook anders: ze kunnen iemand al een beste vriendin noemen als ze er alleen af en toe mee praten over een gedeelde interesse. Ze kunnen zich moeilijk voorstellen dat een ander anders denkt of andere bedoelingen heeft, waardoor ze vaak te goed van vertrouwen zijn.

Op de middelbare school, als vriendschappen ingewikkelder worden, kan dit meer gaan spelen. Ook omdat voor een meisje met ASS lastig te begrijpen is dat vriendinnen ineens interesse krijgen in jongens en verliefd zijn. Daar komt een compleet nieuwe (online) wereld bij kijken, met wéér allemaal nieuwe sociale codes om te ontwarren.

Prikkels

Kinderen met ASS hebben moeite met het filteren van informatie. Ze kunnen niet goed bepalen wat wel en niet belangrijk is en wat er van ze wordt verwacht. Ook reageren kinderen met ASS gevoeliger op prikkels. Doordat meisjes met ASS meer dan jongens gericht zijn op sociaal contact en zich minder terugtrekken, kunnen ze sneller overvraagd zijn. Dit kan zich uiten in vermoeidheid en slapeloosheid, maar ook in lichamelijke klachten zoals buikpijn of hoofdpijn.

Verschil ASS meisjes en ASS bij jongens

Waarom ASS zich bij meisjes anders uit dan bij jongens, is niet precies bekend. Aanleg kan een rol spelen: de hersenen en hormonen werken bij meisjes anders dan bij jongens. Maar ook de omgeving en opvoeding kunnen van invloed zijn. Aan een jongen worden vaak andere eisen gesteld dan aan een meisje. Zo wordt van meisjes verwacht dat ze sociaalvaardig zijn en zich aanpassen, waardoor meisjes met ASS daar extra hun best voor doen. Ook wordt gevoeligheid bij meisjes meer geaccepteerd dan bij jongens, waardoor het minder afwijkend wordt gevonden als ze snel overprikkeld zijn.

ASS laat herkend bij meisjes

Vaak komt pas op de middelbare school (of later) aan het licht dat een meisje weleens ASS zou kunnen hebben. Op de basisschool zijn de dagen voorspelbaar, wat het makkelijker maakt om zich te handhaven. In het voortgezet onderwijs is er ineens elk uur een andere docent, telkens andere lokalen in grote gebouwen, vriendschappen veranderen, groepsvorming speelt een grotere rol, en waar hoor je dan bij? Ondertussen begint de puberteit, met grote hormonale veranderingen. Dat kost ook veel energie en beïnvloedt de stemming en emoties.

Problemen bij meisjes met ASS

Het ene kind is het andere niet en ASS kan zich op heel veel manieren uiten. Maar wat vooral bij meisjes invloed heeft, is de impact van sociaal contact. Ze zijn krampachtig bezig met observeren, kopiëren en proberen te begrijpen hoe je bij de groep hoort. Dan nog lukt het vaak niet om aansluiting te vinden, of ze blijven zich anders voelen dan de rest. Het kost ze veel energie om hun beperkingen te compenseren. Wat voor iemand zonder ASS gezellig kletsen is, kan voor iemand met ASS uitputtend zijn. Van een dag school moeten ze echt herstellen. Meisjes met ASS raken daardoor sneller overvraagd. Ook angst- en stemmingsklachten komen bij meisjes met ASS meer voor dan bij jongens met ASS.

Wanneer naar de huisarts?

Bij alle kinderen met ASS speelt angst voor het onbekende een rol. Ze hebben daardoor veel behoefte aan voorspelbaarheid en willen graag de controle. Hoewel meisjes hun autisme vaak goed verbloemen, kunnen ze net als jongens dwingend gedrag vertonen en heel boos worden als dingen anders gaan dan normaal, of dan zij willen. Dit komt voort uit angst: ze begrijpen niet wat er van ze wordt verwacht en dat voelt erg onveilig.

Heeft je dochter veel last van controledrang en woedeaanvallen? Levert dit problemen op in het gezin of op school? Dan is het goed om dit met de huisarts te bespreken. Die kan jullie doorverwijzen naar een professioneel hulpverlener (kinderpsycholoog, orthopedagoog, psychiater), om te onderzoeken waar haar gedrag vandaan komt.

Gesponsord

Leuke schoenen voor je kind

Diagnose meisjes met ASS

Herken je kenmerken van ASS bij je dochter en wil je dat dit wordt onderzocht? Dan is het belangrijk om op zoek te gaan naar een psycholoog of praktijk met veel kennis van ASS bij meisjes. Doordat ASS bij meisjes moeilijker te herkennen is, lopen ze meer kans op een verkeerde diagnose, zoals depressie of hechtingsproblematiek. Dat kan de problemen verergeren, en zorgt er in ieder geval voor dat de behandeling niet optimaal is. Vraag dus na bij de huisarts of bij de praktijk die je benadert of de zorg gericht is op meisjes met autisme.

Blijkt inderdaad dat je dochter ASS heeft, dan kijk je samen met de psycholoog welke zorg je kind en jullie gezin nodig hebben om hier zo goed mogelijk mee om te gaan. Sociale vaardigheidstraining gericht op meisjes met ASS kan bijvoorbeeld goed helpen. Andere vormen van ondersteuning voor kinderen met ASS lees je hier.

Dit artikel is tot stand gekomen en goedgekeurd door artsen en andere (medische) deskundigen van het Ouders van Nu expertteam.

Bronnen: Autisme expertise.nl, anneliesspek.nl