Mijn peuter slaat, hoe kan ik hierop het best reageren?

Bijna elke peuter doet het weleens: slaan. Zelfs al zijn ze normaal gesproken nog zo lief. Waarom slaan peuters? En hoe kun je daar als ouder het beste op reageren?

In samenwerking met expert

Tischa Neve

Kinderpsycholoog

Allereerst: maak je geen zorgen als je peuter andere kinderen slaat (of schopt, knijpt, duwt, bijt, etc). Ook niet als hij jou slaat, of zijn babyzusje. Het is echt geen voorteken dat je kind later een agressief persoon zal worden. Slaan en boosheid komt bij veel kinderen voor. Maar slaan is natuurlijk geen gewenst gedrag. Een peuter moet nog leren wat goed gedrag is, en wat niet. Daar heeft hij de hulp van zijn ouders bij nodig.

Tip! Dit boek geeft handige tools om effectief met je kind te communiceren

Bijten lijkt heel heftig, heftiger dan slaan of schoppen. Het doet vaak echt pijn. Lees hier waar deze reactie vandaan komt en hoe je de oorzaak aanpakt.

Waarom slaat mijn peuter?

In principe doet een peuter niet zomaar gemeen of boos tegen iemand anders. Daar is vaak een reden voor: misschien heeft het andere kind net iets gedaan wat jouw kind niet eerlijk vond. Een ouder kind zou dan kunnen roepen: ‘Dat is niet eerlijk!’ Maar jonge kinderen reageren nog heel impulsief, omdat ze zichzelf nog niet goed kunnen inhouden en verwoorden. Slaan kan zo’n impulsieve reactie zijn.

Daarnaast zit je peuter sowieso in een fase waarin zijn emoties flink tekeer kunnen gaan: de peuterpuberteit. Dwars gedrag, driftbuien, brutaal zijn én slaan; het hoort bij die fase waarin ze hun eigen grenzen – en die van jou – aan het ontdekken zijn. Peuters willen veel uitproberen, maar mogen nou eenmaal niet alles en horen dus vaak ‘nee’. Dat kan leiden tot woede, die een peuter nog niet onder woorden kan brengen. In plaats daarvan uiten ze het met fysieke reacties, zoals slaan. Lees hier het nut van de peuterpuberteit-fase en hoe je er het beste mee om kan gaan.

Emoties van kinderen zijn vaak buiten proporties. Dat hoort erbij. Waar komt dit door en hoe ga je ermee om? Kinderpsycholoog Tischa Neve legt uit.

Een aantal mogelijke oorzaken van slaan op een rij:

Kinderen kunnen gaan slaan als gevolg van een bepaalde emotie die ze niet goed op een andere manier kunnen uiten (omdat ze nog niet goed kunnen praten), bijvoorbeeld bij frustratie of onrecht. Dan ontstaat – uit onvermogen – een fysieke reactie. Als het praten op den duur beter gaat, wordt dit vaak minder. Hier tips: praten met je peuter, zo voer je een goed gesprek.
Ook het gevoel van onmacht of onzekerheid kan leiden tot slaan: bijvoorbeeld als ze iets niet kunnen. 6 tips: dit kun je doen om je kind zelfverzekerder te maken.
Kinderen met een jonger broertje of zusje kunnen slaan uit jaloezie. Zelfs al vinden ze de baby nog zo lief. Slaan is dan een manier om zelf weer even de aandacht te krijgen.
Temperamentvolle kinderen kunnen ook gaan slaan als ze veel prikkels ervaren en het ze allemaal even te veel wordt.
Een kind dat honger heeft of moe is, is vaak sneller prikkelbaar en kan daardoor ook eerder gaan slaan. Dit is een geschikte bedtijd voor peuters.
Slaan kan ook een kwestie van experimenteren zijn. Peuters zijn nog aan het ontdekken wat ze allemaal met hun handen en voeten kunnen doen. Je kind heeft geen slechte intentie en heeft ook geen idee wat het gevolg is.
Soms is de aanleiding van het slaan iets wat is gebeurd en wat jij misschien niet hebt gezien. Een ander kind dat speelgoed afpakte van jouw peuter, of misschien kreeg je kind wel een tik of duw van een vriendje. Zo stimuleer je samen spelen.
Wat de reden van het slaan ook is, onthoud dat je kind dit niet doet om jou te pesten. Het is een fase in zijn ontwikkeling waarin hij nog moet leren wat sociaal gewenst gedrag is.

Dit is typisch gedrag voor twee- en driejarigen. Lees hier alles over de sociaal-emotionele ontwikkeling van je peuter.

Hoe ga je er het beste mee om?

Vaak is de eerste reactie van ouders om boos te worden op hun kind als hij slaat. Een logische reactie, omdat je het niet leuk vindt wat je kind doet. Zeker als er andere ouders in de buurt zijn, kan je het idee hebben dat jij jouw kind flink moet aanpakken, omdat hij zich niet goed gedraagt. Maar boos worden op een kind dat slaat, is niet de beste reactie. Hoe pak je het dan wel aan?

Reageer niet boos, maar wel afkeurend. Laat je kind weten dat hij anderen niet mag slaan. Praat duidelijk, maar ga niet schreeuwen. Blijf zelf rustig en maak er niet te veel ophef over. Meer tips: omgaan met een boos kind.
Troost het andere kind (dat geslagen is) en maak aan je eigen kind duidelijk dat hij iemand pijn heeft gedaan en dat dat niet de bedoeling is.
Leg ook aan je kind uit wat het effect is van zijn acties: ‘Stop met slaan, want slaan doet pijn. Kijk maar, je broertje huilt.’ Laat hem samen met jou de gevolgen dragen van het slaan, bijvoorbeeld door samen een koud doekje te halen om op de arm van het geslagen broertje te leggen.
Vertel daarna wat het alternatief is: laat zien welk gedrag wél gewenst is. Dit is een belangrijke stap, want zo leert je kind wat goed en fout is. Hadden de kinderen ruzie om een stuk speelgoed, leg dan uit dat ze daar om en om mee kunnen spelen. En dat ze netjes moeten vragen of zij nu even met het speelgoed mogen spelen.
Als je kind al kan praten, spoor hem dan ook aan om te vertellen wat er is: ‘Je bent boos zie ik, vertel maar eens wat er is.’
Bespreek achteraf nog even met je kind wat de reden was waarom hij sloeg. Als zijn emoties iets zijn weggezakt, kan hij waarschijnlijk beter vertellen wat er precies aan de hand was. Was er een duidelijke aanleiding voor het slaan? Toon dan begrip voor zijn emoties, maar keur zijn gedrag wel af. Je kind mag best boos zijn omdat een vriendje zijn speelgoed afpakt, maar hij mag hem niet slaan.

Blijft je kind slaan terwijl jij hem probeert te corrigeren? Dat komt dan doordat hij impulsen zelf nog niet goed kan stoppen. Je kunt zijn hand (rustig) vastpakken om te voorkomen dat hij nog een keer slaat. Leg ook uit waarom je dat doet: ‘Ik help je met stoppen door je hand vast te pakken.’

Niet boos worden of terugslaan

Boos worden op een jong kind dat slaat, heeft weinig zin. Een peuter kan nog niet weten dat hij niet mag slaan: hij weet immers nog niet wat sociaal gewenst gedrag is. Dat moet hij eerst leren. Je kunt het je kind dus ook niet kwalijk nemen als hij zich nog niet ‘sociaal gewenst’ gedraagt. Als je boos wordt, kan dat je kind het gevoel geven dat je hém afkeurt, in plaats van zijn gedrag.

Als je boos wordt, geef je dus eigenlijk het verkeerde voorbeeld. Als jij gaat schreeuwen, of hardhandig je kind grijpt, of een corrigerende tik geeft om te laten voelen dat het pijn doet, dan leer je je kind dat het de bedoeling is om met agressie op agressie te reageren. Blijf je kalm, dan is dat juist een voorbeeld voor je kind hoe hij ook kan reageren als hij ergens boos over is. En hoe kalmer jij blijft, des te eerder je kind weer rustig wordt.

Daarnaast heeft boos worden of terugslaan weinig zin. Een peuter die een tik terugkrijgt van zijn ouder, zal niet direct denken: o, dat doet pijn, dus ik moet andere kinderen maar niet meer slaan. Hij kan dit verband niet leggen met zijn eerdere eigen actie. Probeer jezelf dus te beheersen, ook al is dat soms moeilijk.

Het is belangrijk dat jij het goede voorbeeld geeft. Reageer dus niet boos of fysiek naar je boze kind. Maar dat kan soms knap lastig zijn. Met deze tips blijf je de situatie de baas.

tip

Werkt een time-out?

Zoals gezegd slaan peuters vaak als gevolg van een bepaalde emotie die ze niet goed op een andere manier kunnen uiten. Vaak gebeurt dat ook in combinatie met een driftbui of ander dwars gedrag. Dit soort gedrag is geen onwil van je kind, maar onmacht omdat hij niet goed weet hoe hij met emoties moet omgaan. Een time-out, je kind terechtwijzen door hem apart te zetten, is op zo’n moment níet de beste oplossing. Door je kind op zo’n moment een time-out te geven, leer je je kind dat hij alleen is in zijn emoties en dat hij het zelf maar moet oplossen. Dat terwijl al die emoties al moeilijk genoeg zijn voor je kind. Hij heeft juist jouw hulp nodig om te leren hoe hij hiermee moet omgaan. Geef hem die hulp, in plaats van hem weg te sturen.

Bang om te ontploffen? Loop zelf even van de situatie weg. Daar leert je kind van dat gevoelens er altijd mogen zijn, maar dat je kunt kiezen hoe je ze uit. En dat jezelf kalmeren helpt.

tip

Voor sommige kinderen (vanaf 3 jaar) werkt het overigens wel goed om even af te koelen en weer rustig te worden op een andere plek. Maar zorg er dan voor dat dit echt alleen een ‘afkoelplek’ is, geen strafplek. Dit doe je door rustig met hem te blijven praten, zorg dat je toon niet boos is. Bespreek met je kind waarom hij even op de afkoelplek gaat zitten (‘Om weer rustig en vrolijk te worden’) en wat precies de afspraak is (‘Je mag hier even boos zijn, als je klaar bent met boos zijn, kom je weer spelen’). Ook mag je kind een knuffel of lievelingsspeeltje bij zich houden, daar kunnen ze troost uit halen.

Als je kind boos blijft

Soms blijft een kind boos of krijgt hij een enorme driftbui als jij probeert hem te corrigeren. Wordt de boosheid alleen maar erger, dan kun je je kind daar even de ruimte voor geven. Help hem dan om het op een andere manier te uiten dan door te slaan. Het kan ook helpen als je de boosheid benoemt: ‘Zo, jij bent boos, hè?’ Geef hem daarna een alternatieve uitlaatklep: moedig hem bijvoorbeeld aan om de boosheid eruit te stampen en stamp lekker hard mee. Of laat hem even buiten tegen een bal schoppen, of tegen een kussen boxen.

Lees hier waarom driftbuien juist hartstikke goed zijn voor je peuter (en voor jou!).

Mijn aanpak lijkt niet te werken?

Onthoud dat het ene kind sociaal gewenst gedrag sneller oppakt dan het andere kind. Net zoals dat het ene kind sneller loopt dan het ander, eerder praat, of makkelijker zindelijk wordt.

Ook al heb je je kind vaker vertelt dat hij niet mag slaan, dan kan het nog steeds gebeuren. Dat komt doordat kinderen impulsen niet goed kunnen onderdrukken: die ‘rem’ zit er nog niet op. Hij wéét dan misschien wel dat hij niet mag slaan, maar handelt daar niet naar. Het is al gebeurd voordat hij erover kan nadenken. Blijf dan toch gewoon je aanpak herhalen. Elke keer dat jij zegt dat het niet de bedoeling is, hoort hij de boodschap wel. Op den duur zal hij zich hier ook naar gaan gedragen.

Welke aanpak het beste werkt, verschilt per kind. Het ene kind wordt al rustig door de situatie met elkaar uit te praten, een ander kind heeft meer baat bij een afkoelplekje, of moet echt even stampen en samen met jou uitrazen. Kijk welke aanpak het beste bij je kind past; het is een kwestie van uitproberen.

Dat is het gemiddeld aantal dagen dat ouders kwijt zijn aan het kalmeren van hun kind tijdens een driftbui.

Wil je wat handvatten die je in de praktijk kunt brengen? In deze online cursus geeft Tischa Neve tips & tricks.