Zelfstandig en samen spelen, hoe leert je kind dat?

Waarom is samen spelen belangrijk?

Spelen is sowieso heel belangrijk voor een kind: met steppen, rennen, klimmen en hinkelen traint hij zijn grove motoriek, en als hij met lego speelt, tekent, kralen rijgt of de pop aankleedt, wordt de fijne motoriek gestimuleerd. Doet hij dit samen met één of meer andere kinderen, dan leert hij ook nog allerlei sociale vaardigheden, zoals:

• Samen delen

• Op je beurt wachten

• Rekening houden met (de mening van) anderen

• Je aan afspraken houden

• Accepteren van leiderschap van anderen en de leiding nemen

• Overleggen

• Meningsverschillen bijleggen

• Omgaan met frustratie

• Boosheid uiten

• Het weer goed maken

• Omgaan met winnen of verliezen

Tip: Dit speelgoed stimuleert samenspel bij peuters

Op welke leeftijd gaan kinderen samen spelen?

Hoe kinderen spelen verandert naarmate ze ouder worden en gaat samen met hun ontwikkeling. Samen spelen moeten ze echt leren. Vaak komt daar pas echt schot in als ze eenmaal naar de basisschool gaan.

0 – 2 jaar

Tot ze twee jaar zijn, zijn kinderen vooral op zichzelf gericht. Het lijkt misschien alsof dreumesen en peuters gezellig met elkaar spelen, maar dat klopt niet: ze spelen náást elkaar, maar zijn ieder met hun eigen spel bezig. Ze zijn nog te druk bezig om de wereld om zich heen te ontdekken. Ook kunnen ze zich nog niet in een ander kind verplaatsen en hebben ze nog niet het besef dat een ander kind ook gevoel heeft. Als je kind een leuk speeltje ziet in de handen van een ander kind, pakt hij dat gewoon af. Na twee jaar worden kinderen wat socialer en zijn ze (soms) bereid om de delen.

Tip: Zo ga je het beste om met de peuterpuberteit

3 jaar

Als je kind wat groter is, vanaf een jaar of drie, gaat samen spelen meestal iets beter. Kinderen kunnen nu al vriendjes maken en echt samen simpele spelletjes verzinnen. Maar het is nog even wennen, want wie bepaalt wat er gaat gebeuren? Het gaat vaak goed zolang de één bepaalt en de ander volgt. Op deze leeftijd kunnen kinderen zich nog niet goed verplaatsen in het gevoel en de belevingswereld van de ander. Ook vinden ze het nog best moeilijk als een ander kind ineens hun favoriete speeltje pakt. Daardoor kan samen spelen op deze leeftijd met heftige conflicten gepaard gaan. Schreeuwen, huilen of een klap met een speeltje, het hoort er allemaal bij. En verrassend genoeg zijn dit de eerste stappen naar het vinden van oplossingen.

Lees meer over de sociaal emotionele ontwikkeling van peuters.

4 jaar

Als je kind vier jaar is, gaat hij naar de basisschool en daar leert hij in een rap tempo sociale vaardigheden zoals overleggen, ruzies oplossen en elkaar de ruimte geven. Al gaat dat nog met vallen en opstaan, maar vanaf deze leeftijd kunnen kinderen zich wel steeds beter verplaatsen in de ander en wordt samen spelen dus ook makkelijker.

De speelafspraakjes na schooltijd beginnen nu ook: je kind gaat 's middags bij een klasgenootje spelen of neemt iemand mee naar huis. In het begin is het goed om deze speeldates niet te lang te laten duren. Kinderen zijn vaak al moe van de schooldag en met iemand anders spelen kan ook vermoeiend zijn. Dan is het lastig om het leuk te houden. Vooral voor jonge kleuters is een uurtje (of twee) spelen genoeg na een intensieve schooldag. Oudere kleuters kunnen langer met elkaar spelen.

Lees ook: Tips voor speelafspraakjes: zo pak je dat aan

Samen spelen met vriendjes en vriendinnetjes

Ieder kind is anders. De één speelt het liefst met andere kinderen en doet dat ook heel makkelijk, de ander heeft er minder behoefte aan of meer moeite mee. Kijk goed naar je eigen kind: wat vindt hij leuk, waar heeft hij behoefte aan, waar ligt zijn interesse?

Als je kind een vriendje of vriendinnetje op bezoek heeft, kun je ze het beste zoveel mogelijk met elkaar laten spelen (zonder dat jij meedoet dus). Waarschijnlijk moet je wel af en toe bijsturen. Zeker jonge kleuters hebben sturing nodig of moeten worden afgeremd. Kijk eerst rustig hoe het spel verloopt en bemoei je niet te snel met ruzies. Ze leren ervan om het zelf op te lossen en ze kunnen het vaak beter dan volwassenen denken. Op deze leeftijd kunnen de vriendjes nog behoorlijk wisselen: misschien heeft je kind elke dag een andere speeldate. Dat hoort erbij en is prima, bemoei je er niet te veel mee.

Meer lezen: Vrienden maken (en behouden): 6 tips om jouw kleuter hierbij te helpen

Spreek regels af

Spreek met je kind en zijn vriendjes of vriendinnetjes regels af. Dat geeft duidelijkheid en rust. Spreek bijvoorbeeld van tevoren met je kind af hoeveel kinderen er tegelijk mee naar huis mogen. Ook kun je afspreken hoe vaak hij een speelafspraak mag. In drukke tijden is het handig om je kind wat rust te geven. Op het moment zelf is hij het daar misschien niet mee eens, maar hij kan nog niet overzien hoeveel energie iets kost en is zich niet altijd bewust van zijn moeheid. Daar moet je hem in begeleiden.

Komt er een vriendje met jullie mee naar huis? Herhaal dan bij binnenkomst nog even de afspraken die bij jullie thuis gelden, zoals:

• Bij ons doen we binnen de schoenen uit.

• Samen spelen, samen delen en na afloop samen opruimen.

• De slaapkamer van papa en mama is verboden terrein.

Meer weten? Zo leer je kinderen zelfstandig spelen

Tips: zo stimuleer je samenspel

Heb je het gevoel dat je kind te weinig initiatief neemt om samen te spelen? Misschien heeft hij nog niet ontdekt hoe leuk het kan zijn. Je kunt samen spelen op allerlei manieren stimuleren:

1. Speel mee!
   Als je kind nog te klein is voor een speelafspraak met andere kinderen, kun jij natuurlijk met hem spelen. Ga naast hem op de grond zitten en speel met hetzelfde speelgoed. Je kunt samen een toren bouwen waarbij je om en om stenen neerlegt, of samen een tekening maken. Ook daarvan leert hij alvast sociale vaardigheden.

2. Nodig andere kinderen uit
   Misschien is je kind verlegen of weet hij niet hoe hij een vriendje moet uitnodigen. Kinderen moeten in het begin soms een drempel over. Voor en na schooltijd kun je samen met je kind een klasgenootje meevragen. Of je kunt een andere ouder voorstellen om jullie kinderen met elkaar te laten spelen. Natuurlijk vraag je jouw kind van tevoren wel even of hij dat andere kind leuk vindt. Check ook deze tips voor een succesvolle speeldate.

3. Help een handje
   Is er een vriendje over de vloer, dan moet je ze misschien even op weg helpen. Pak een spelletje voor ze, laat ze samen een treinbaan maken of bedenk een teken- of knutselopdracht. Zo geef je ze houvast.

4. Geef een compliment
   Als je ziet dat je kind en zijn vriendje lief samen spelen, hun speelgoed delen of zelf een ruzie oplossen, benoem dit dan. 'Jullie waren het even niet met elkaar eens, maar wat hebben jullie dat goed opgelost. Nu kunnen jullie weer lekker spelen.'

5. 'Nee' zeggen hoort erbij
   Als een ander kind aangeeft dat hij niet met jouw kind wil spelen, voelt dat misschien als een keiharde afwijzing. Toch moeten kinderen hiermee leren omgaan. En ze kunnen wel tegen een stootje. Je kunt je kind eventueel uitleggen dat 'nee' zeggen niet erg is en dat iets wat je graag wilt soms niet kan. En dat hij zelf ook 'nee' mag zeggen. Soms vinden ouders het trouwens erger dan het kind zelf: die blijkt er dan helemaal niet mee te zitten.

6. Grijp niet te snel in
   Kinderen kunnen plotseling om de kleinste dingen boos op elkaar worden. Probeer het even aan te kijken. Vaak weten ze zelf al een oplossing. Ook help je je kind eigenlijk niet als je je altijd (hoe goed bedoeld ook) bemoeit met zijn conflicten. Je zult er niet altijd bij zijn en dan moet hij het ook zonder jou oplossen.

7. Heibel in de tent!
   Kijk dus of je kind een zetje nodig heeft, help de omstandigheden een handje en laat het vervolgens lekker op z'n beloop als hij uiteindelijk met een vriendje aan het spelen is. Word geen scheidsrechter, en als je dan toch eens moet ingrijpen, doe dit dan zonder te oordelen. Benoem op een rustige, onpartijdige manier wat je ziet gebeuren: 'Ik zie jou huilen en jou slaan'. Geef dan een algemene regel/grens aan: 'Slaan doet pijn. Als je iets niet wilt, zeg je dat met woorden.' Zo blijft de boodschap beter hangen dan wanneer je het hebt over goed/fout of lief/stout. Komen ze er samen niet uit, dan kun je een oplossing voorstellen.

Lees ook: Waarom goede vriendschappen belangrijk zijn voor de ontwikkeling van een kind

Zelfstandig spelen oefenen

Wil je je kind stimuleren, laat je kind dan met speelgoed spelen, terwijl jij naast hem zit en iets anders doet. Het is belangrijk dat jij het goede voorbeeld geeft en dit ook benoemt: 'Mama gaat nu iets voor zichzelf doen en jij gaat zelf spelen'.

Laat hem in principe zijn eigen gang gaan en ondersteun of corrigeer alleen waar nodig. Geef kinderen een complimentje als ze zelfstandig spelen. Verwacht niet dat je peuter meteen een kwartier zelfstandig speelt zonder jou te storen. Begin met een paar minuten en bouw de tijd uit.

Op zijn eigen kamer spelen

Het hoort bij de ontwikkeling dat een kind de behoefte krijgt om zich terug te trekken en een eigen plekje te hebben. Vaak zal dit vanaf een jaar of vier zijn, maar het kan ook eerder of later. Je merkt dat je kind hier aan toe is als hij prettig vindt om op zijn kamer spelen. Is het zover, geef je kind dan de ruimte om baas zijn over zijn eigen kamer; dit is zijn terrein met zijn eigen spelregels. Dit is belangrijk voor zijn zelfvertrouwen en het geeft hem de kans om alle indrukken te verwerken van de wereld om hem heen wanneer hij dat wil.

Tips voor zelfstandig spelen

Het is belangrijk voor een kind dat hij leert om zichzelf te vermaken. Op deze manier komt hij tot rust en leert hij creatief te zijn: hij moet iets verzinnen om te gaan doen. Sommige kinderen spelen van nature graag en veel zelfstandig. Andere kinderen hebben hier meer hulp bij nodig.

1. Oefening baart kunst
   Wil je je kind stimuleren, laat je kind dan met speelgoed spelen, terwijl jij naast hem zit en iets anders doet. Het is belangrijk dat jij het goede voorbeeld geeft en dit ook benoemt: 'Mama gaat nu iets voor zichzelf doen en jij gaat zelf spelen'.
   Leuk: Houten speelgoed per leeftijd

2. Laat je kind zijn gang gaan
   Kinderen spelen het fijnst en hebben het meeste plezier als ze vrij zijn om zelf te bepalen hoe ze spelen. Ook spelen vereist een bepaalde concentratie en het helpt niet als je je kind telkens onderbreekt, dus laat hem rustig zijn gang gaan – tot een bepaalde hoogte natuurlijk.

3. Speel samen
   Van samen spelen leert een kind heel veel. Samen spelen met andere kinderen is een goede les, maar van spelen met ee van zijn opvoeders leert een kind ook heel veel. Speel je gezellig samen? Laat je kind dan bepalen wat er gebeurt en speel je rol mee.

4. Zorg voor speelmateriaal
   Je hoeft echt geen heel dure spullen aan te schaffen. Met een emmer en een schepje kunnen kinderen ook al uren zoet zijn op het strand.
   Lees ook: Het leukste montessorispeelgoed per leeftijd (dat kinderen stimuleert om zelfstandig te spelen)

5. Maak tijd vrij voor het spelen
   Kinderen moeten veel op een dag: naar school, naar muziek- of zwemles, mee boodschappen doen en ga zo maar door. Voordat je het weet is de dag voorbij en moet de pyjama alweer aan. Het is belangrijk om bewust tijd vrij te houden waarin je kind zelfstandig of met vriendjes kan spelen. Zorg er dus voor dat je de agenda niet helemaal vol plant.

6. Op zijn eigen kamer spelen
   Het hoort bij de ontwikkeling dat een kind de behoefte krijgt om zich terug te trekken en een eigen plekje te hebben. Vaak zal dit vanaf een jaar of 4 zijn, maar het kan ook eerder of later. Je merkt dat je kind hier aan toe is als hij het prettig vindt om op zijn kamer te spelen. Is het zover, geef je kind dan de ruimte om de baas te zijn over zijn eigen kamer; dit is zijn terrein met zijn eigen spelregels. Dit is belangrijk voor zijn zelfvertrouwen en het geeft hem de kans om alle indrukken te verwerken van de wereld om hem heen wanneer hij dat wil.
   Ook interessant: Lekker op zijn eigen plek: 8x de mooiste kindertafels en stoeltjes

7. Speel op verschillende plekken
   Net zoals een nieuwe werkomgeving jou kan inspireren, geeft het spelen op een ander plek je kind nieuwe impulsen. Ga bijvoorbeeld naar een speeltuin, bos, strand of andere plek waar je kind zijn gang kan gaan.

Lees ook: Samen spelen, hoe leert een kind dat?