Signalen van ADHD en ADD bij kinderen: waar moet je op letten?

Wat is ADHD?

ADHD staat voor Attention Deficit Hyperactivity Disorder. Oftewel: een aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit. Kinderen met ADHD reageren sneller op prikkels. Ze kunnen daardoor druk en snel afgeleid zijn. Ze rennen lekker veel rond, friemelen aan kleding, kunnen moeilijk stilzitten en praten veel.

ADHD komt vaak voor in combinatie met andere stoornissen, zoals gedragsstoornissen en leerproblemen.

Symptomen van ADHD bij je kind

Elk (jong kind) vindt het vaak moeilijk om stil zitten en niet voor hun beurt te praten. En dikke kans dat je kleuter ook nog weleens impulsief kan zijn. Maar als je kind ADHD heeft, zijn er bepaalde kenmerken die langdurig en in meerdere omgevingen terugkomen.

1. Aandachtsproblemen
   Kinderen met ADHD hebben moeite met het afronden van een taak, kunnen zich moeilijk concentreren, zijn snel afgeleid en dagdromen vaak.

2. Hyperactief gedrag
   Een kind met ADHD heeft veel energie, is vaak heel bewegelijk en vindt stilzitten heel lastig.

3. Impulsief gedrag
   Kinderen met ADHD praten vaak, en veel (voor hun beurt). Ze willen van alles en reageren meteen zonder eerst na te denken.

Merk je dat druk gedrag, impulsief gedrag en concentratieproblemen vaak en langdurig terugkomen bij je kind? En zie je dit ook in verschillende situaties en omgevingen, denk aan: thuis en op school, maar ook bij voetbal of tijdens dansles? Dan kan het zijn dat je kind wel ADHD heeft.

De eerste kenmerken van ADHD kunnen trouwens zichtbaar worden als een peuter 3 jaar is, maar dat kan ook eerder of later zijn.

Lees ook: Zo help je een kind met concentratieproblemen.

Oorzaken ADHD

ADHD ontstaat door een combinatie van factoren. Zo zit ADHD vaak in de familie. Ook de ontwikkelingen van de hersenen van een kind (tijdens de zwangerschap maar ook daarna) spelen een rol, net als zijn sociale omgeving. Ook heeft een kind meer kans op ADHD als er veel ruzie en stress is thuis.

Ook factoren waar je zelf (meestal) invloed op hebt gehad tijdens de zwangerschap, spelen een rol bij ADHD. Zoals roken, drinken en stress tijdens de zwangerschap. En ook kan je kind mogelijk ADHD krijgen als hij extreem vroeg geboren is.

Wat als je denkt dat je kind ADHD heeft?

Als je denkt dat je kind ADHD heeft, kan het fijn zijn om hulp te krijgen en een diagnose te stellen. Zeker als je merkt dat je kind last heeft van zijn 'drukke' gedrag, omdat hij bijvoorbeeld moeite heeft om te mee te komen in de klas, vaak ruzie maakt of te grote risico's neemt.

Ga daarvoor naar de huisarts. Hij of zij kan je doorverwijzen naar een medisch specialist, zoals een psychiater, gz-psycholoog of orthopedagoog-generalist. De diagnose ADHD wordt namelijk altijd door een medisch specialist gesteld.

Vaak ontstaat het vermoeden dat een kind ADHD heeft op school. Daar valt het de juf of meester bijvoorbeeld op dat je kind het lastig vindt om taakjes waaraan hij is begonnen, af te maken of dat hij tijdens de les veel moeite heeft met stilzitten en wel erg impulsief reageert. De leerkracht kan het gedrag van jouw kind objectief vergelijken met het gedrag van leeftijdsgenoten.

Meer lezen: Wat als je kind druk is en slecht luistert?

ADHD onderzoek

ADHD wordt pas officieel vastgesteld door een hulpverlener als aan bepaalde voorwaarden is voldaan. Zo moet je kind meer dan een halfjaar last van de symptomen hebben, moeten die zijn begonnen vóór hij 7 jaar is én moeten de ADHD-klachten je kind belemmeren in zijn algemene functioneren. Ook moeten de symptomen in meerdere omgevingen aanwezig zijn. Dus niet alleen op school, maar ook thuis, op zwemles en bij opa en oma.

Online kun je overigens ook allerlei ADHD-testen vinden, maar dit zijn nooit officiële diagnoses. Ook een leerkracht kan nooit vaststellen of je kind ADHD heeft of niet. Hiervoor moet je echt naar een hulpinstantie.

Lees ook: Signalen om naar een kinderpsycholoog te gaan.

ADHD of ADD?

Tot voor kort werd er onderscheid gemaakt tussen ADHD en ADD (Attention Deficit Disorder), dit is een variant van ADHD maar hierbij gaat het vooral om aandachtsproblemen. Het hyperactieve en impulsieve gedrag ontbreekt dus. Tegenwoordig spreken we minder vaak van ADD, maar van 'ADHD onoplettende prestatie'.

Dit subtype wordt vooral bij meisjes vaak vastgesteld, en ook vaak op latere leeftijd. ADD of ADHD onoplettende prestatie valt immers later op en wordt daarom vaak over het hoofd gezien. Toch kan het je kind wel veel energie kosten.

Hoewel de symptomen van ADD minder opvallen en de omgeving er weinig last van heeft, kan je kind wel last hebben van ADD. Dat leidt soms tot extreme vermoeidheid en moeilijk in slaap kunnen komen. Vaak betreft het kinderen over wie in de klas wordt gezegd: 'Het zit er wel in, maar komt er niet uit.'

Positieve symptomen van ADHD

Het hebben van ADHD en ADD is niet altijd makkelijk. Het heeft veel invloed op het leven en de omgeving van je kind. Maar als je kind ADHD en ADD heeft, heeft dit zeker ook voordelen. Een kind met ADHD of ADD kan waardevolle eigenschappen en kwaliteiten hebben die anderen niet bezitten.

Een kind met ADHD of ADD is vaak:

• Creatief en doortastend.

• Zorgzaam.

• Spontaan.

• Goed in het oplossen van problemen en puzzels (out of the box denken).

• Goed in hyperfocussen.

• Iemand met een goed ontwikkeld empathisch vermogen en scherpe intuïtie.

• Goedlachs en kan meestal intens genieten.

• Eerlijk en heeft gevoel voor humor.

• Vindingrijk, goed in brainstormen en ideeën bedenken.

• Iemand met oog voor detail.

ADHD: wel of niet testen?

Misschien heb je het vermoeden dat je kind ADHD heeft, maar twijfel je of je dat wilt laten testen. Je kunt bang zijn voor de vooroordelen of dat je kind het stempel krijgt van 'dat drukke jongetje, daar zal wel niets mee te beginnen zijn'. Het is begrijpelijk dat je daar bang voor bent, maar het kan juist ook erg fijn zijn – zeker ook later voor je kind – om te weten of hij of zij ADHD heeft.

• De juiste hulp
  Krijgen jullie de juiste begeleiding, dan kan je kind beter functioneren thuis en op school. Dat is goed voor het zelfvertrouwen van je kind. Tip: 8 tips om het zelfvertrouwen van je kind te vergroten
  

• Meer begrip
  Als je weet dat je kind ADHD heeft, kun je daar als ouder op inspelen. Dat geldt ook voor school en jullie omgeving. Op school kun je (of de leerkracht) aan klasgenoten uitleggen waarom je kind zo druk is en hij zich soms anders dan anderen gedraagt.
  

• Erkenning en bevestiging
  De diagnose kan voelen als erkenning en een bevestiging voor jezelf. Wat je altijd al dacht, blijkt te kloppen. ook voor je kind kan het fijn zijn om te weten waarom hij of zij zich soms net wat anders gedraagt dan klasgenoten.

• Voorkomen van mogelijke depressie of stoornissen
  Als je kind veel last heeft van zijn ADHD kan hij denken dat hij niet goed genoeg is, of het gevoel krijgen dat hij er niet bijhoort omdat hij 'anders' is. Dat doet wat met zijn zelfvertrouwen en denkbeelden. Uit onderzoek blijkt dat klachten van ADHD die niet behandeld worden bij meisjes later kunnen zorgen voor stoornissen, als een angststoornis of mogelijk zelfs een depressie.

Behandeling ADHD

Als blijkt dat je kind ADHD heeft, wordt er door de therapeut een behandelplan opgesteld. Dit kunnen tips zijn voor begeleiding voor jou als ouder, maar mogelijk ook medicatie. Er is geen medicijn of therapie waardoor ADHD overgaat, maar door dit behandelplan kan je kind wel minder last hebben van ADHD. Een behandelplan bestaat vaak uit de volgende opties:

1. Psycho-educatie en ouderbegeleiding
   Psycho-educatie draait om voorlichting en advies. Het is een belangrijke eerste stap in de behandeling. Een psycholoog gaat met je kind en betrokkenen (ouders, leerkrachten) in gesprek. Het doel: een beter begrip van het gedrag van het kind. Wat is ADHD, wat zijn de klachten, hoe kun je je kind steunen?
   

2. Cognitieve gedragstherapie
   Deze vorm van therapie helpt je kind bewust te worden van zijn eigen functioneren. Vooral de impulsiviteit van ADHD'ers kan leiden tot frustratie en irritatie in hun omgeving. Kinderen leren eerst na te denken en dan pas te doen. Ook leren ze plannen en organiseren, iets waar veel ADHD'ers moeite mee hebben. Deze therapie biedt ook handvaten om de concentratie te verbeteren.

3. Medicatie
   Als bovenstaande opties nog niet genoeg helpen, kan er worden gekeken of medicatie voor je kind een optie is. Hier wordt zeker niet direct voor gekozen, want met medicatie moet heel voorzichtig worden omgegaan. Het kan helpen, maar er kunnen ook bijwerkingen zijn. Het bekendste medicijn bij ADHD is Ritalin. Dit medicijn brengt sommige stoffen in de hersenen weer in balans. Het advies voor medicatie wordt altijd gedaan door een kinder- en jeugdpsychiater of arts in overleg met de ouders.

Lees ook: ASS bij meisjes, hoe herken je dat?

Is ADHD te genezen?

Er is geen behandeling die AD(H)D bij je kind kan 'genezen'. Maar met de juiste begeleiding kun je je kind ermee wel helpen om minder last te hebben van de negatieve kanten van ADHD. Dat zorgt er bijvoorbeeld voor dat je kind beter mee kan komen op school, minder problemen thuis heeft en zich beter kan ontwikkelen. Want nogmaals: ADHD is zeker niet alleen maar negatief en het betekent ook niet dat je kind later direct problemen krijgt.

Bronnen: Nederlands Jeugdinstituut, UvAMinds, Hersenstichting