Keizersnede een makkie? 'Het was alsof tien olifanten met messen aan hun poten op mijn buik sprongen'

Elke seconde telt, ons zoontje is in nood. Daarom gebeurt mijn eerste keizersnede – ik krijg er ­later dus nog een – onder algehele narcose. Pas drie uur later word ik wakker, er was een complicatie.

Terwijl ik starend naar het systeemplafond probeer te begrijpen waar ik ben, hoor ik een stem naast me. ,,Alles is goed met Abel." Mijn zoontje heeft het overleefd. Ik ben mama geworden.

Als ik wil zuchten van opluchting, lijkt het alsof tien olifanten met messen aan hun poten op mijn buik staan te springen. Wat is dit?! De eerste dagen erna voelt alles – slikken, praten, lachen, hoesten, poepen, voeden – als een onmogelijke missie. Het mag duidelijk zijn dat dit geen fijne ervaring is geweest. De nasleep is lang, zowel fysiek als mentaal. En niet alleen bij mij, daarover later meer.

Lees ook: Keizersnede: wat kun je verwachten?

Een fikse buikoperatie

Eerst de feiten en cijfers. Elk jaar bevalt in Nederland circa 10 procent van de zwangere vrouwen via een geplande keizersnede en 8 procent ondergaat deze operatie ongepland. In totaal zijn dat zo'n 30.000 keizersneden. Daarvan gebeurt een deel met spoed, als de gezondheid van moeder en/of kind in gevaar komt tijdens een vaginale bevalling.

Zo'n operatie is niet 'appeltje-eitje'. Tegenwoordig wordt een bikinisnede gemaakt vlak boven het schaambeen, waarna het vet onder de huid en een laag bindweefsel worden doorgesneden. De lange buikspieren worden opzij geschoven, de buikholte wordt geopend. De blaas wordt losgemaakt van de baarmoeder en naar beneden geschoven. Daarna kan via een dwarse snede in de baarmoeder het kindje naar buiten worden gehaald halen. Een fikse buikoperatie dus.

Koninklijke bevalling

Die wordt bovendien in bijna de helft van de gevallen voorafgegaan door een (gedeeltelijk) vaginale bevalling. En toch overheerst soms het beeld dat vrouwen met een keizersnede boffen. Zo kreeg de Eindhovense Finje Strang de opmerking: ,,Wat fijn, een koninklijke bevalling." En zei de moeder van een andere Saskia (enkele vrouwen wilden alleen met hun voornaam hun verhaal doen, hun volledige naam is bij de redactie bekend) meteen na de operatie: ,,Nou je hebt het maar gemakkelijk gehad." Terwijl de realiteit zo anders is.

,,De impact van een keizersnede is groot, zowel geestelijk als lichamelijk", onderschrijft gynaecoloog Pieter van Runnard Heimel van het Máxima Medisch Centrum (MMC) in Veldhoven. ,,Lichamelijk is het een grote buikoperatie met een (weliswaar klein) risico op medische complicaties. Door de operatie, de grote wond en de opzij geduwde buikspieren, duurt het herstel langer dan na een vaginale bevalling."

Lees ook: Herstel na keizersnede, alles wat je moet weten

Niet de moeder, maar de arts zet het kind op de wereld

En ook mentaal kan de impact groot zijn. ,,Hoewel we in het MMC de keizersnede zo patiëntvriendelijk mogelijk uitvoeren, is het toch een steriele setting met tien mensen om je heen waarbij niet de moeder, maar de dokter het kind op de wereld zet. Dat alles heeft natuurlijk impact op je gevoel."

Zelf had ik dus twee heftige ervaringen met de keizersnede. Ondanks de eerste ervaring wilde ik bij de geboorte van onze tweede zoon opnieuw proberen vaginaal te bevallen. Maar weer liep het anders: ons zoontje zat vast in mijn buik en de gynaecoloog moest tijdens de operatie zo hard trekken dat ze dacht zijn beentje gebroken te hebben.

Bij mijn pijnbestrijding bleek het beleid van het ziekenhuis veranderd: geen morfinepomp meer. Fijn dat de hallucinaties van dansende pinguïns met gouden broodmessen me dit keer bespaard bleven, maar het maakte de pijn die eerste nacht haast ondraaglijk.

Lees ook: Bevallen door een moeder geassisteerde keizersnede

Maand van de keizersnede

Om een breder beeld te krijgen dan louter mijn eigen ervaringen, vraag ik vrouwen via sociale media hun verhaal met me te delen. Dat is ook de plek waar het meest wordt stilgestaan bij april als themamaand van de keizersnede. Via de hashtag #cesareanawarenessmonth worden ervaringsverhalen, tips, informatie en oefeningen gedeeld om misvattingen rondom keizersneden te bestrijden en het herstel van moeders te bevorderen.

Het doel van de wereldwijde campagne in april is vermijdbare keizersneden te verminderen, het herstel na een keizersnede te ondersteunen en te pleiten voor een vaginale bevalling na een eerdere keizersnede (de zogeheten VBAC: vaginal birth after cesarean). Blijkbaar houdt het thema niet alleen mij bezig, de hoeveelheid reacties op mijn oproep is overweldigend en gevarieerd.

Van vrouw naar moeder

De transitie van vrouw naar moeder is vaak al heftig. ,,Het moet allemaal maar leuk en fijn zijn, want ja je krijgt een kind", analyseert Marlies Laire. ,,Maar er komt zoveel op je af en je bent zo kwetsbaar." Naast het moeizame fysieke herstel komt in de reacties ook het mentale aspect vaak aan bod.

Zo voelde Finje zich een loser: ,,Ik kon alleen maar huilen, alles voelde zo zwaar." Marieke kon haar bevalling en keizersnede, waarbij haar kindje in foetale nood verkeerde en slecht ter wereld kwam, pas na veertien maanden een plekje geven.

En ook ikzelf worstelde bijna een jaar na mijn tweede keizersnede nog met de gedachtes erover. Had ik iets anders kunnen doen om een keizersnede te voorkomen? Had ik te weinig bewogen? Te veel angst gevoeld? Had ik me überhaupt niet aan een vaginale bevalling moeten wagen? Iedere keuze en actie heb ik steeds opnieuw minutieus geanalyseerd en bekritiseerd."

Lees ook: Zo verwerk je een traumatische bevalling

Verklevingen en andere klachten

Dat deed ook Anneke Wientjes, die zich vaak afvroeg of ze een keizersnede had kunnen voorkomen: ,,Het voelt als falen dat ik de bevalling niet heb afgemaakt." En doordat Finje aan haar kraambed verhalen te horen kreeg van andere vrouwen die wél vaginaal bevallen waren, bekroop haar de gedachte: waarom jij wel en ik niet, ben ik dan minder vrouw?

Die mentale last komt dus boven op het fysieke herstel. Zo zei Sigal Shepher: ,,De keizersnede maakte eigenlijk álles zwaarder, en ook de borstvoeding kwam moeizamer op gang." Esmée Berkelaar beviel vaginaal van haar eerste, maar onderging bij haar tweede kindje een spoedkeizersnede. ,,Dat herstel vond ik veel en veel heftiger." Bij Jessie duurde haar herstel erg lang, door ontstekingen in de wond. En ook ikzelf lig maanden na beide keizersneden regelmatig bij de osteopaat op tafel, teleurgesteld in mijn lijf, dat snel last blijft houden van buik en bekken.

Hoe dat kan? Mijn osteopaat legt het uit: ,,Als je met een mes door bindweefsel gaat, krijg je verklevingen. En een verkleving beweegt niet. Die verminderde beweeglijkheid van dat bindweefsel zorgt voor minder doorbloeding, daardoor minder herstel en uiteindelijk een pijnsignaal." Hij trekt mijn litteken in een houdgreep tussen zijn vingers heen en weer. ,,Het is naar mijn idee de grootste onderschatte factor na een keizersnede."

Lees ook: Pijn en klachten na keizersnede hebben nu een naam én behandeling

Pijn blijft lang hangen

Een dag nadat ik alle verhalen van de vrouwen heb doorgespit, ben ik thuis met mijn twee zoons, een blond jongetje van 5 met kuiltjes in zijn wangen en een blije snuit met goudbruine krullen van bijna 2. Als ik naar ze kijk, schiet ik vol. Het besef hoeveel geluk we hebben gehad met de goede afloop, én het verdriet om wat er allemaal is gebeurd, denderen weer in volle vaart over me heen.

Ook bij Finje is de pijn om wat er is gebeurd lang blijven hangen. Na haar keizersnede, vijftien jaar geleden, hoorde zij in haar achterhoofd het kritische stemmetje: 'Stel je niet aan, er zijn altijd ergere dingen op de wereld'. En dus stopte ze het ver weg. ,,Want tja, je moet vooral door."

Lees verder onder de foto: 'Ook de tweede keer was ik weer overrompeld door alle medische poespas'

Zoveel emotie

Claire Stramrood ziet dit vaker. Zij is gynaecoloog en expert in bevallingsgerelateerde PTSS en trauma bij Beval Beter, een platform voor zorgverleners en ouders. ,,Een manier om met tegenslagen om te gaan, is jezelf ervan te overtuigen dat het allemaal wel meevalt", zegt ze. ,,Het probleem als vrouwen dit bij hun bevalling doen, is dat het een rationele benadering is, terwijl bij het baren van een kind zoveel emotie komt kijken. Die emoties worden te vaak geheel van tafel geveegd."

Ze is dan ook te spreken over Cesarean Awareness Month. ,,Ik denk dat het heel goed is om stil te staan bij het feit dat de aanleiding, verloop, consequenties en ervaring van een keizersnede voor veel vrouwen heel anders is dan bij een vaginale bevalling."

Lees ook: EMDR-therapie na een bevalling

Niet alleen het resultaat, ook de ervaring telt

Het is een herkenbaar verhaal. Na mijn eerste keizersnede hoopte ik vurig onze tweede zoon er vaginaal uit te persen, aan te pakken en op mijn borst te leggen. In plaats daarvan lag ik weer in een koude operatiekamer met fel licht en pakte niet ik, maar de kinderarts mijn witte zoon met blauwe lippen aan.

Hoewel het besluit in goed overleg was genomen, was ik overrompeld door alle medische poespas die weer nodig bleek om mijn kind gezond geboren te laten worden. Maar verdriet voelen, dat kon ik niet. Durfde ik niet. Liever verloor ik mezelf in de drukte van ons gezin.

Hoe maak je ruimte voor het verwerken van je bevalling als je ook je best doet om een baby in leven te houden? Zeker als ook je omgeving het belang van verwerking niet erkent? Als ik me na mijn keizersneden weer in het openbare leven vertoon en mensen vragen hoe het gaat, mompel ik vaak 'poeh het was wel heftig'. De reactie die ik daarop het vaakst krijg: 'Maar gelukkig is ie gezond, toch?' Alsof enkel het resultaat telt en mijn ervaring als moeder niet.

Ook positieve ervaringen

Is een keizersnede dan een garantie voor een negatieve ervaring? Gelukkig niet. Nikki Leeyen, Michelle van Lanen, Mieke Giebelen en Marleen Charante herstelden heel goed en snel en vinden het terecht belangrijk dat dat verhaal óók wordt verteld. Daarnaast brengt het hele proces soms iets onverwachts.

Zo vertelt Esmée: ,,Ik kon me voor het eerst in mijn leven overgeven aan de zorg van anderen, omdat ik geen keus had. Die ervaring heeft me zachter gemaakt, naar mezelf en naar anderen." En Marieke koos, na de spoedkeizersnede van haar eerste kindje, tijdens haar tweede zwangerschap zelfs bewust voor een geplande keizersnede. ,,Wat een verschil, het herstel ging een stuk voorspoediger, zowel mentaal als fysiek."

Lees ook: Sanya begon De Keizersnede Club: 'Ik wil dat vrouwen trots zijn op hun buik en litteken'

Gentle sectio

Ook Ouders van Nu expert Koen Deurloo, gynaecoloog bij het Diakonessenhuis in Utrecht, gelooft dat een keizersnede een mooie ervaring kan zijn. Als een van de eerste gynaecologen in Nederland begon hij twaalf jaar geleden met de zogeheten gentle sectio. ,,Je voert de keizersnede dan voor de ouders zo lief mogelijk uit", vertelt hij. ,,Het moet natuurlijk veilig en goed gebeuren, maar we willen ook dat het een fijne ervaring is."

In de operatiekamer hanteert Deurloo hiervoor drie speerpunten: baby en ouders worden niet gescheiden in het hele proces (mits de situatie dit toestaat). Moeder en partner kijken mee met de geboorte tijdens de keizersnede. En er is zo snel en zo lang mogelijk huid-op-huidcontact na de geboorte.

Moeder haalt baby uit eigen buik

Als pionier in Nederland begon Deurloo zelfs met een soort ultra gentle sectio, de zogeheten mother assisted cesarean (MAC). Niet de gynaecoloog, maar de moeder zelf pakt dan het kind uit haar buik. ,,Het is niet altijd mogelijk en vergt wat meer voorbereiding. De moeder moet een ok-pak en handschoenen aan. De keizersnede zelf verloopt volgens de reguliere methode, alleen laat ík de baby niet geboren worden. Ik hou de handen van de moeder net boven de incisie en dan duw ik heel zachtjes de baby in haar handen."

Maar een keizersnede fijner maken, zit volgens Deurloo vaak al in heel kleine dingen. ,,Muziek, een eigen schaar meebrengen, een partner die daarmee door de doeken heen de navelstreng doorknipt, of een minuutje stilte voor we beginnen." Deurloo zet Cesarean Awareness Month graag in om mensen hiervan bewust te maken.

Een foto van zo'n moeder-geassisteerde keizersnede werd bij ons Geboortefoto van het jaar 2023