Het spiraaltje als anticonceptiemiddel: de voor- en nadelen

Wat is een spiraaltje?

Een spiraaltje is een kunststof ankertje van 24 tot 36 millimeter lang, dat in de baarmoeder wordt geplaatst om te voorkomen dat je zwanger raakt. Alle spiraaltjes werken tussen de 5 en 10 jaar. Het is per spiraal verschillend hoe lang deze mag blijven zitten.

Er zitten twee draadjes aan het spiraaltje, die na het inbrengen uit je baarmoedermond hangen. Die draadjes zijn nodig om het spiraaltje te verwijderen als je toe bent aan een nieuwe of zwanger wilt worden. Die draadjes voelen jij en je partner niet tijdens het vrijen. Goed om je te realiseren: een spiraaltje is een anticonceptiemiddel, maar het beschermt niet tegen seksueel overdraagbare aandoeningen (soa's).

Hoe werkt een spiraaltje?

Er zijn twee soorten spiraaltjes: het hormoonspiraal en het koperspiraal. Ze zorgen er allebei voor dat het baarmoederslijmvlies niet of nauwelijks wordt opgebouwd. Dit voorkomt de innesteling van een bevruchte eicel. Een koperspiraaltje zorgt er verder voor dat zaadcellen die in de baarmoeder komen onvruchtbaar worden. Een hormoonspiraaltje maakt het slijm van de baarmoedermond slecht toegankelijk voor zaadcellen.

Koperspiraal

Een koperspiraal heeft de vorm van een T of een anker. Om één van de pootjes zit koper, dat ervoor zorgt dat het baarmoederslijmvlies geïrriteerd raakt en zaadcellen inactief worden. De kans op een zwangerschap is bij het koperspiraaltje iets groter dan bij de pil, maar het is nog altijd een betrouwbaar anticonceptiemiddel.

Het koperspiraaltje wordt nog steeds veel geplaatst. Een nadeel is dat je menstruatie na plaatsing pijnlijker en heviger is dan normaal. Je kunt ook last krijgen van buikkrampen, rugpijn en tussentijdse bloedingen. Hierdoor wordt dit spiraaltje niet geplaatst bij vrouwen die al bekend zijn met hevige menstruaties of erge menstruatiepijn. Het koperspiraaltje kan een uitkomst zijn voor vrouwen die niet goed tegen bepaalde hormonen kunnen.

Hormoonspiraal

De bekendste hormoonspiralen zijn de Mirena en Kyleena. Dit type spiraal geeft een kleine hoeveelheid van het hormoon progestageen af. Dit zorgt ervoor dat het baarmoederslijmvlies in een rustfase komt, zodat het niet meer reageert op oestrogeen. Daardoor wordt het baarmoederslijmvlies niet meer opgebouwd en zijn je menstruaties veel korter en lichter, en ook minder pijnlijk. Na een jaar heeft ongeveer 75 procent van de vrouwen maar twee dagen licht bloedverlies en heeft 20 procent helemaal geen bloedverlies meer.

Ook zorgt het hormoon ervoor dat het slijm in de baarmoederhals taaier en dikker wordt. Daardoor kunnen de zaadcellen moeilijk in de baarmoeder doordringen. De betrouwbaarheid van dit anticonceptiemiddel is vergelijkbaar met sterilisatie: zeer betrouwbaar dus.

Minder hormonen dan de pil

Een ander voordeel: de hormoonspiraal geeft in de baarmoeder maar een kleine hoeveelheid hormonen af. Ter vergelijking: slik je de pil, dan komen er zestig tot honderd keer meer hormonen in je bloedbaan terecht. Dit is ook fijn als je borstvoeding wilt geven. Omdat het spiraaltje plaatselijk werkt, komt er maar een kleine hoeveelheid hormonen in de moedermelk. Deze hoeveelheid niet schadelijk voor je baby.

Lees ook: Onderzoek: waarom sommige vrouwen ondanks de anticonceptiepil toch zwanger raken

Bijwerkingen van een spiraaltje

Sommige vrouwen hebben na het plaatsen van een spiraaltje nergens last van. Anderen hebben last van verschillende bijwerkingen.

Bijwerkingen bij een koperspiraal:

• Je menstruatie kan wat langer duren. Ook kun je last hebben van meer bloedverlies en krampen.

• Je kunt last krijgen van bloedverlies tussen de menstruaties door.

• Je kunt meer last krijgen van vaginale afscheiding.

Bijwerkingen bij een hormoonspiraal:

• Je kunt gespannen borsten krijgen.

• Je kunt soms misselijk worden.

• Tussen de menstruaties door kun je last hebben van bloedverlies.

• Je menstruatie kan helemaal wegblijven. Dit kan geen kwaad.

• Je kunt meer last krijgen van vaginale afscheiding. Hier hoef je je verder geen zorgen over te maken.

• Je kunt je soms somber voelen.

Voor- en nadelen van een spiraal als anticonceptie

Een spiraaltje is een zeer betrouwbare vorm van anticonceptie. Hieronder vind je alle voor- en nadelen van het spiraaltje.

Voordelen:

1. 01.

   Langdurige bescherming tegen zwangerschap.

2. 02.

   Als je een spiraaltje laat weghalen, ben je snel weer vruchtbaar.

3. 03.

   Een spiraaltje heeft geen of een heel lage dosis hormonen.

4. 04.

   Het is een goedkoop anticonceptiemiddel, omdat het vijf tot tien jaar kan blijven zitten.

5. 05.

   Je kunt met een spiraaltje veilig borstvoeding geven.

6. 06.

   Met een koperspiraal hou je een normale menstruatiecyclus.

7. 07.

   Met een hormoonspiraal wordt je menstruatie waarschijnlijk minder hevig of word je misschien zelfs helemaal niet meer ongesteld.

8. 08.

   Moet je overgeven of heb je diarree, dan heeft dit geen invloed op de werking van het spiraaltje (bij de anticonceptiepil is dit wel een risico).

Nadelen:

1. 01.

   Het inbrengen kan pijnlijk zijn.

2. 02.

   Je kunt je menstruatie niet plannen of uitstellen.

3. 03.

   Het beschermt niet tegen seksueel overdraagbare aandoeningen.

4. 04.

   Je moet een spiraaltje door een huisarts of gynaecoloog laten plaatsen en verwijderen.

5. 05.

   Met een koperspiraal kan je menstruatie heviger zijn en langer duren.

6. 06.

   Met een hormoonspiraal kan je menstruatiepatroon veranderen.

Meer lezen: Spiraaltje verwijderen, alles wat je moet weten

Plaatsen van een spiraaltje

Een spiraaltje moet altijd in de baarmoeder worden geplaatst door de huisarts of een gynaecoloog. Het inbrengen gebeurt met behulp van een eendenbek en duurt een paar minuten. Deze ingreep kan een beetje pijnlijk zijn. Ben je al eens zwanger geweest, dan gaat het makkelijker en doet het minder pijn. Een uur voordat je wordt geholpen, kun je paracetamol en/of ibuprofen slikken. Dit vermindert eventuele pijn of kramp na de plaatsing. Het plaatsen van het spiraaltje gebeurt meestal tijdens of vlak na de menstruatie. Na het inbrengen is er een kleine kans dat het spiraaltje niet goed blijft zitten. Je moet daarom na 6 weken terug naar de huisarts of gynaecoloog voor controle.

Voor wie is een spiraaltje geschikt?

Bijna iedere vrouw kan een spiraaltje gebruiken. Wel is het koperspiraaltje minder geschikt als je pijnlijke menstruaties hebt of als je tijdens je menstruaties veel bloed verliest. Als je daar last van hebt, kun je beter een hormoonspiraaltje laten inbrengen.

Het hormoonspiraaltje kun je beter niet laten plaatsen als je een leverziekte hebt of als je een bepaalde vorm van borstkanker hebt. Ook als je voor trombose wordt behandeld, kun je beter geen hormoonspiraaltje gebruiken.

Verder geldt dat je geen ontsteking mag hebben aan je vagina, je baarmoeder of eierstokken als je een spiraaltje wilt laten plaatsen.

Wat zijn de kosten?

Het inbrengen van een spiraaltje kost ongeveer 150 euro, afhankelijk van welk spiraal je kiest. Je huisarts plaatst het zonder extra kosten. Ga je naar een specialist of gynaecoloog, dan zal het ongeveer 250 euro kosten.

Het spiraaltje wordt in het basispakket alleen vergoed als je 20 jaar of jonger bent. Ben je 21 jaar of ouder? Dan heb je een aanvullende verzekering nodig als je de kosten vergoed wilt krijgen.

Lees meer: Overstappen van zorgverzekering: hier moet je op letten

Zwanger worden na een spiraaltje

Gebruik je een spiraaltje als anticonceptiemiddel en wil je zwanger worden? Maak dan een afspraak bij de huisarts of een gynaecoloog om het spiraaltje te laten verwijderen. Je kunt daarna al snel weer vruchtbaar zijn. Waarschijnlijk krijg je wel het advies om je eerste menstruatie af te wachten, voordat je probeert zwanger te worden.

Spiraal na een zwangerschap

Na je bevalling moet je er waarschijnlijk niet aan denken om meteen weer zwanger te raken. Het is daarom verstandig om tijdens je zwangerschap al na te denken over anticonceptie. Een spiraaltje is voor veel vrouwen een goede en praktische keuze. Wel moet je baarmoeder eerst slinken en herstellen van de bevalling. Je kunt daarom pas na 6 weken een spiraaltje laten plaatsen. Als je dit eerder laat doen, kan je baarmoederwand beschadigd raken.

Lees meer: Anticonceptie na de bevalling, dit zijn de mogelijkheden

Heeft een spiraal effect op borstvoeding?

Het voordeel van een spiraaltje is dat je hiermee zonder problemen borstvoeding kunt geven. Dit geldt voor de koper- en de hormoonspiraal. Er komen heel weinig hormonen in de moedermelk terecht en dit levert geen gezondheidsrisico's op voor je baby. Ook over de kwaliteit van de moedermelk hoef je je geen zorgen te maken.

Spiraaltje verwijderen

Bij de plaatsing van de spiraal wordt verteld hoe lang deze mag blijven zitten. Afhankelijk van de spiraal is dit 5 tot 10 jaar. De Kyleena spiraal beschermt 5 jaar tegen zwangerschap, de Mirena langer. Is deze tijd voorbij, dan is het verstandig om het spiraaltje te laten verwijderen en, als je dit wilt, te laten vervangen door een nieuwe. Het kan geen kwaad om het spiraaltje langer te laten zitten, maar je bent dan mogelijk niet meer beschermd tegen een zwangerschap. Als je zwanger wilt worden of een ander anticonceptiemiddel wilt gebruiken, kun je de spiraal eerder laten verwijderen. Je bent na het verwijderen van de spiraal snel weer vruchtbaar.

Lees meer: Wanneer word je (gemiddeld) weer ongesteld na je bevalling?

Wanneer contact opnemen met je huisarts?

Als je veel last hebt van de bovengenoemde bijwerkingen of het idee hebt dat het spiraaltje niet meer goed op zijn plek zit, kun je het beste contact opnemen met je huisarts. Dit is ook verstandig als je de eerste dagen na plaatsing last krijgt van:

• Abnormale afscheiding

• Aanhoudende buikpijn

Bronnen: Thuisarts, anticonceptie.nl