Alles over ivf (in-vitrofertilisatie)

Als een zwangerschap uitblijft, is in sommige gevallen een ivf-behandeling een oplossing. Ivf staat voor in-vitrofertilisatie. Ivf wordt ook wel reageerbuisbevruchting genoemd.

In samenwerking met expert

Inge Custers

Gynaecoloog

Bij deze vruchtbaarheidsbehandeling wordt een eicel in het laboratorium, dus buiten het lichaam, bevrucht en daarna in de baarmoeder geplaatst. De vrouw krijgt hiervoor een hormoonbehandeling, zodat meerdere eicellen rijpen. Maar hoe werkt dit precies en wie komen hiervoor in aanmerking?

Wanneer ivf-traject

Een ivf-behandeling is een lichamelijk en emotioneel belastende behandeling. Deze behandeling wordt daarom niet zomaar bij iedereen met een onvervulde kinderwens toegepast. Probeer je al een jaar te zwanger te worden, dan kan je huisarts je doorverwijzen naar een gynaecoloog of arts voortplantingsgeneeskunde. Hij of zij kan onderzoeken wat de reden is waarom een zwangerschap uitblijft.

Als de reden van het uitblijven van de zwangerschap bekend is, kan daaruit het advies komen voor een ivf-behandeling. Dit zijn redenen waarom een ivf-behandeling kan worden geadviseerd:

• Niet goed functionerende eileiders ten gevolge van een infectie in het verleden of ernstige endometriose (baarmoeder slijmvlies buiten de baarmoeder)
• Onverklaarde vruchtbaarheidsstoornis en geen zwangerschap na IUI behandelingen.
• Sterk verminderde zaadkwaliteit.
• Een niet te herstellen sterilisatie van de vrouw.
• Bij vrouwen die door middel van eiceldonatie zwanger worden. De ivf-behandeling vindt dan plaats bij de vrouw die de eicel doneert. Het aanprikken van de eierstok kan pijnlijk zijn. De meeste ziekenhuizen geven tijdens deze ingreep zware pijnstillers, waardoor het voor de meeste vrouwen draaglijk is.

Ivf-traject in 5 stappen

1. De hormoonstimulatie

   Bij een ivf-behandeling krijg je medicatie volgens een schema. Je krijgt eerst hormonen die de eierstokken stimuleren meerdere eicellen tegelijk te laten groeien. Normaal rijpt er iedere maand één eicel uit, door de hormonen rijpen er gemiddeld vijf tot tien tegelijk uit. Om te voorkomen dat je te vroeg een eisprong krijgt, krijg je een tweede hormoon, dat de eisprong tegenhoudt. Deze hormonen krijg je via onderhuidse injecties in je buik. De meeste vrouwen kunnen, na een instructie in het ziekenhuis, zichzelf thuis de injecties toedienen.

   Met een inwendige echo wordt de groei van eiblaasjes gecontroleerd. Als er genoeg eicellen zijn uitgerijpt, krijg je een laatste hormoon injectie toegediend. Dit hormoon zorgt ervoor dat de eicellen bevruchtbaar zijn en los komen te liggen in de eiblaasjes, zodat ze met een naald uit de eierstok kunnen worden opgezogen.

   Advertentie

2. De punctie (het opzuigen van de eicellen uit de eierstok)

   Bij de ivf-punctie worden de eicellen met een holle naald opgezogen uit de eiblaasjes. Met behulp van een inwendige echo wordt de eierstok in beeld gebracht. Via de wand van de vagina brengt de arts een naald in de buikholte, om één voor één alle eiblaasjes leeg te zuigen. Het vocht uit de eiblaasjes wordt opgevangen in reageerbuisjes en daarna naar het laboratorium gebracht. In het laboratorium wordt onder de microscoop gekeken hoeveel eicellen er in de reageerbuisjes terecht zijn gekomen.

   Het aanprikken van de eierstok kan pijnlijk zijn. De meeste ziekenhuizen geven tijdens deze ingreep zware pijnstillers, waardoor het voor de meeste vrouwen draaglijk is.

3. De bevruchting

   De eicellen worden in het laboratorium samengebracht met de zaadcellen van de partner. Of donorzaad, dat kan ook. De zaadcellen worden opgevangen na masturbatie en gaan samen met de eicellen in een glazen schaaltje. Per eicel zijn dat gemiddeld 20.000 zaadcellen per 4 eicellen. Zijn er tien eicellen, dan zijn er dus ruim 50.000 goede zaadcellen nodig om de kans op een bevruchting zo groot mogelijk te maken.
   Deze glazen bakjes worden in een broedstoof (warme kast) gezet. Dan is het afwachten of de zaadcellen de eicellen bevruchten en of ze zich daarna goed delen en embryo’s worden. Na drie dagen wordt (meestal) één embryo uitgekozen dat zich het beste heeft ontwikkeld. Dit embryo is dan klaar voor plaatsing in de baarmoeder.

   Soms levert een ivf-behandeling meerdere embryo’s op. Toch wordt er meestal maar één embryo in de baarmoeder geplaatst, in de hoop dat het zich goed zal nestelen en zal ontwikkelen tot een gezonde baby. De overige embryo’s kunnen worden ingevroren voor een volgende poging. Na één ivf-behandeling ontstaan er meestal meerdere embryo’s en dus pogingen om zwanger te worden.

   Advertentie

4. Plaatsing van een embryo in de baarmoeder

   Embryo’s worden meestal op de derde of vijfde dag na de punctie in de baarmoeder geplaatst. Het embryo bestaat na drie dagen uit ongeveer acht cellen. Soms wordt een embryo vijf dagen na de punctie in de baarmoeder geplaatst. De embryo’s zitten dan in een volgende fase van celdeling: het blastocysten stadium.

   Het vroeger of juist later plaatsen van een embryo in de baarmoeder heeft voor- en nadelen. Langer wachten vergroot de kans op een gezonde zwangerschap per embryo. Maar niet alle embryo’s ontwikkelen zich in het laboratorium tot het blastocystenstadium. De embryo’s die in het laboratorium niet doorgroeien tot het blastocyststadium hadden misschien wél een kans op een zwangerschap gegeven als ze eerder in de baarmoeder waren geplaatst. Welke methode het beste is, hangt van een aantal factoren af, zoals de reden van de ivf-behandeling, in welke vruchtbaarheidskliniek je de behandeling krijgt, en of het een vers of een ingevroren embryo is.

   In Nederland wordt er in principe altijd maar één embryo in de baarmoeder geplaatst tijdens een ivf-traject. Ben je ouder dan 38 jaar, dan is er een mogelijkheid om twee embryo’s tegelijk te laten plaatsen. Of dat de kans op zwangerschap echt vergoot is weinig aanwijzing voor in de literatuur. Het vergroot je kans wel op een tweeling zwangerschap. Dat willen we liever niet aangezien een tweeling zwangerschap met meer risico’s gepaard gaat zoals vroeggeboorte, hoge bloeddruk en zwangerschapsvergiftiging.

5. De wachtweken

   Na de plaatsing van een embryo breken de wachtweken aan. Voor veel stellen zijn dit de spannendste, zwaarste weken van de behandeling. Daarna wordt duidelijk of de behandeling is gelukt.

   In de wachtweken gebruik je medicatie die de baarmoeder ondersteunen, zodat het embryo zich kan innestelen. Deze medicijnen zijn vaak middelen die je vaginaal moeten toedienen.

   In de wachtweken zijn veel vrouwen erg gefocust op hun lichaam. Je merkt ieder krampje, pijntje of lichamelijk ongemak en vraagt je bij alles af: zijn dit symptomen die passen bij een vroege zwangerschap… of toch niet? De ivf-hormonen hebben vaak bijwerkingen, die het ook verwarrend kunnen maken wat je voelt.

Ongeveer vijftien dagen na de plaatsing van een embryo in de baarmoeder, kun je een zwangerschapstest doen om te ontdekken of de behandeling is gelukt. Een ontzettend spannend moment.

Kans op een zwangerschap na ivf-traject

Naarmate vrouwen ouder worden, neemt de vruchtbaarheid af. Dit geldt ook voor de zwangerschapskans bij een ivf-behandeling. Van alle stellen die ivf-behandelingen ondergaan, is gemiddeld 20-30% na één behandeling zwanger. De leeftijd van de vrouw speelt ook een rol bij de kansen op een geslaagde ivf-poging. Ben je nog geen 35 jaar, dan is de kans dat je na één poging zwanger bent zo’n 30-40%, terwijl je na je veertigste nog maar zo’n 10% kans hebt. Ook hangt de kans om zwanger te raken af van het vruchtbaarheidsprobleem en de kwaliteit van het zaad en de eicel. Vanaf de 43^ste verjaardag van de vrouw wordt ivf in Nederland niet meer vergoed door de basisverzekering.

Lees ook: Intracytoplasmatische Sperma-injectie (ICSI) kan worden toegepast als de kwaliteit van het sperma zeer slecht is of als het sperma antistoffen bevat. Lees hier wat de voor- en nadelen zijn.

ICSI of ivf?

Wanneer er bij een ivf-behandeling geen bevruchting is opgetreden kan een ICSI-behandeling in sommige gevallen uitkomst bieden. ICSI staat voor Intra Cytoplasmatische Sperma Injectie en werkt hetzelfde als ivf, behalve dat bij de bevruchting in het laboratorium één zaadcel direct in de eicel wordt geïnjecteerd.

Kosten en vergoeding ivf-behandeling

De eerste drie ivf-behandelingen worden, zolang je nog geen 43 bent, vergoed vanuit de basisverzekering. Er zijn op dit moment enkele verzekeraars die een vergoeding voor een vierde ivf-behandeling aanbieden. Hier lees je welke zorgverzekeraars meer dan drie pogingen vergoeden. Ben je ergens anders verzekerd, dan zal je de behandeling na drie keer zelf moeten betalen. Ben je 43 jaar of ouder, dan wordt geen enkele ivf-behandeling vergoed. De kosten verschillen per kliniek maar over het algemeen kost een ivf-traject zo’n 3000 euro.

Ben je succesvol zwanger geraakt door een ivf-poging en zijn er nog embryo’s ‘over’, dan hebt je recht op vergoeding van de kosten van terugplaatsing van de embryo’s op basis van de aanspraak ‘Overige fertiliteit bevorderende behandelingen’. Deze terugplaatsing telt niet mee voor het aantal ivf-pogingen.

Behandeling in het buitenland

Je kunt er ook voor kiezen om een ivf-behandeling in het buitenland te ondergaan. Een reden kan zijn dat er meer mogelijkheden geboden worden rondom een standaard ivf-behandeling. Let er wel op dat er voor veel behandelingen die in het buitenland worden toepast nog geen bewijs is dat ze meer kansen bieden op een zwangerschap. Wees dus kritisch wat je wordt aangeboden en vraag naar bewijs waarom deze behandeling zinvol is. Doe dit voordat je je portemonnee trekt, want deze extra toepassingen worden vaak niet vergoed door de verzekering.

Wil je aanspraak maken op een vergoeding van je zorgverzekeraar, dan moet ze van tevoren om schriftelijke toestemming vragen. Let op: de meeste Nederlandse verzekeraars hebben geen contracten met buitenlandse ziekenhuizen en kan dus zijn dat je de rekening zelf moet voorschieten.

Bronnen: Amsterdam UMC Locatie AMC – Voortplantingsgeneeskunde, Kinderwens Kliniek | Medisch Centrum Kinderwens (vivaneo-ivf.com) , NWZ , Rijksoverheid

Dit artikel is tot stand gekomen en goedgekeurd door artsen en andere (medische) deskundigen van het Ouders van Nu expertteam.