Overgewicht en zwanger worden

Wanneer heb je overgewicht?

Om te bepalen of iemand overgewicht heeft, wordt de Body Mass Index (BMI) gebruikt. Je BMI bereken je door je gewicht in kilo's te delen door het kwadraat van je lengte in meters (kg:㎡). Een gezonde BMI ligt tussen de 18,5 en 25. Bij een BMI boven de 25 is er sprake van overgewicht, boven de dertig spreek je van ernstig overgewicht (obesitas). Dit kan een negatief effect hebben op de vruchtbaarheid (net als ondergewicht, overigens). Je BMI berekenen kan ook met deze rekentool op de website van het Voedingscentrum.

Houd er wel rekening mee dat je BMI niet alles zegt. Het is een formule die tweehonderd jaar geleden werd bedacht door een wiskundige (geen arts) om het ideale gewicht van een man te bepalen. Volgens veel wetenschappers is het een achterhaald idee om deze formule, die alleen gaat over de verhouding lengte en gewicht, te gebruiken om gezondheidsrisico's te bepalen. Voor je gezondheid is het namelijk ook van belang hoeveel van je gewicht bestaat uit spieren, en hoeveel uit vet. Als je heel gespierd bent, kan je BMI hoog zijn, terwijl je vetpercentage laag is en je voor jouw gestel een gezond gewicht hebt. Staar je dus niet blind op je BMI.

Vermindert overgewicht de kans op zwanger worden?

Vrouwen met overgewicht hebben vaker een verminderd aantal eisprongen ten opzichte van vrouwen met een gezond gewicht. Overgewicht kan namelijk de menstruatiecyclus ontregelen. Dat kun je merken aan onregelmatige menstruaties, minder menstruaties of helemaal geen menstruatie. Als je minder vaak een eisprong hebt, heb je ook minder vaak kans op een zwangerschap. En als je menstruatiecyclus onregelmatig is, is het lastiger te bepalen wanneer je vruchtbare dagen zijn.

Maar ook met een regelmatige cyclus zijn vrouwen met overgewicht gemiddeld minder vruchtbaar in vergelijking met vrouwen met een gezond gewicht. De kans dat een vruchtbaarheidsbehandeling slaagt is ook minder groot als je overgewicht hebt. Per BMI-punt boven de 29, vermindert de zwangerschapskans per jaar met vijf procent. Dus bij een BMI van 34 heb je jaarlijks 25 procent verminderde kans op zwangerschap.

Verhoogde kans op complicaties door overgewicht

Overgewicht geeft ook een verhoogde kans op complicaties tijdens de zwangerschap, zoals zwangerschapshypertensie (een hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap), zwangerschapsvergiftiging (pre-eclampsie) en zwangerschapsdiabetes. Ook is er bij vrouwen met overgewicht meer risico op een miskraam (38,7 procent bij obesitas, 13,3 procent bij een gezond gewicht) en vroeggeboorte. Daarnaast is er bij fors overgewicht 1,7 keer meer kans op een aangeboren afwijking, zoals een open ruggetje of hartafwijking.

Vrouwen met overgewicht krijgen vaker grote baby's (macrosomie) en hebben onder meer daardoor een verhoogde kans op een keizersnede. Overmatig bloedverlies (fluxus) bij de bevalling lijkt vaker voor te komen bij vrouwen met overgewicht. Daarnaast hebben vrouwen met overgewicht twee keer zoveel kans dat de zwangerschap overtijd raakt (langer dan 42 weken zwanger).

Afvallen als je zwanger wilt worden

Wil je graag zwanger worden en heb je overgewicht? Dan is het aan te raden om eerst af te vallen. Met een gezond gewicht verhoog je de kans dat je zwanger wordt, maar het is ook belangrijk voor een gezonde zwangerschap.

Neem de tijd om af te vallen. Liever niet met diëten, maar met een gezond eet- en leefpatroon. Zo voorkom je dat je te weinig belangrijke voedingsstoffen binnenkrijgt. Die heb je juist nodig tijdens je zwangerschap. Vermijd toegevoegde suikers en ongezonde vetten, eet voldoende vezels (groenten en fruit) en zorg dat je elke dag minimaal een halfuur beweegt. Zo val je geleidelijk af. Dat is voor je lichaam het gezondst, maar de kans dat je het volhoudt is ook groter dan wanneer je een streng dieet volgt.

Als je overgewicht hebt, kun je ook met je huisarts of een diëtist bespreken hoe je het beste kunt afvallen.

Hoeveel aankomen tijdens de zwangerschap?

Vroeger werd wel gezegd dat je tijdens de zwangerschap moet eten voor twee, maar daar is de wetenschap allang van teruggekomen. Zou je twee keer zoveel eten, dan kom je te veel aan tijdens de zwangerschap. Zorg vooral dat je gezond en gevarieerd eet, zodat je alle voedingsstoffen binnenkrijgt die belangrijk zijn voor de groei en ontwikkeling van je baby én voor jouw conditie en energie.

Ideaal gezien kom je tijdens de zwangerschap niet meer aan dan 12,5 tot 17,5 kilo. Heb je al overgewicht, dan is het beter om niet meer dan 7,5 tot 12,5 kilo aan te komen.

Lees ook: Gewichtstoename tijdens de zwangerschap, wat is gezond?

Meer kans op kind met overgewicht

Tijdens de zwangerschap heb jij via jouw eetgedrag de meeste invloed op het latere lichaamsgewicht van je kind. In deze periode worden de vetcellen en de hypothalamus voor een groot deel ontwikkeld. De hypothalamus is een klein orgaan in de hersenen, dat invloed heeft op de eetlust en de stofwisseling. Als de moeder te zwaar is, is er 48 procent meer kans dat haar kind later overgewicht krijgt.

Borstvoeding en overgewicht

Het geven van borstvoeding kan ervoor zorgen dat je na de bevalling makkelijker afvalt, hoewel dit erg wisselt per moeder. Ook kan borstvoeding beschermend werken tegen overgewicht van je kind.

Al tijdens de zwangerschap kun je je verdiepen in het geven van borstvoeding. Je kunt alvast een borstvoedingscursus volgen (ook online is er steeds meer aanbod) of al eens een afspraak maken bij een lactatiekundige. Ze kan je vast uitleggen hoe je je baby aanlegt en wat je kunt doen om de melkproductie op gang te brengen na de bevalling. Ook kan ze je advies geven over het opstarten van de borstvoeding na zwangerschapsdiabetes of een eventuele keizersnede. Als je goed beslagen ten ijs komt, is de kans het grootst dat het geven van borstvoeding straks lukt.

Stress door overgewicht

Als je te zwaar bent, kun je behoorlijk schrikken of moedeloos worden van wat je hier allemaal leest. Deze risico's zijn de verdrietige realiteit voor een deel van de (aanstaande) moeders met overgewicht. Maar bedenk je ook dat veel vrouwen met overgewicht een gezonde zwangerschap en prima bevalling hebben. En ook bij vrouwen met een gezond gewicht, kunnen er complicaties optreden tijdens de zwangerschap en de bevalling.

Een verhoogde kans op complicaties wordt ook niet altijd puur en alleen veroorzaakt door overgewicht. Er kunnen ook andere factoren meespelen, die voor jou misschien niet opgaan. Zoals een hogere leeftijd, ongezonde leefomstandigheden of erfelijke factoren.

Natuurlijk wil je complicaties het liefst voorkomen. Daarom kan het zinvol zijn om te weten wat de risico's zijn. Maar misschien levert het je ook veel stress op, of heb je alles al geprobeerd om af te vallen.

Merk je dat je je hier veel zorgen om maakt of word je geplaagd door schuldgevoel of onzekerheid? Bespreek dit dan met je verloskundige of gynaecoloog. Samen kunnen jullie kijken welke risico's er mogelijk gelden in jouw specifieke situatie, hoe groot (of klein) ze zijn en wat ze precies inhouden. Ook kun je kijken wat je – mét overgewicht – kunt doen om toch zo gezond mogelijk te zijn tijdens de zwangerschap. Wat draagt daaraan bij voor jou? Wat kun je doen aan beweging, hoe kun je stress verminderen, wat kun je nog verbeteren aan je eetpatroon? Wat is haalbaar en waar haal jij een positief gevoel uit?

Uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat conditietraining bij overgewicht en obesitas de kans op vroeggeboorte en zwangerschapsdiabetes vermindert. Drie keer per week een halfuur wandelen zorgde al voor een verschil. Kijk wat je kunt doen om te zorgen dat je lekker in je vel zit. Dat is goed voor de zwangerschap en voor je baby.

Overgewicht en de bevalling

Doordat overgewicht een verhoogde kans geeft op complicaties tijdens de bevalling, zal je verloskundige of gynaecoloog het verloop van de bevalling extra goed in de gaten houden. Je kunt ook te maken krijgen met gewoontes en richtlijnen die specifiek gelden voor vrouwen met overgewicht. Misschien krijg je te horen dat je niet thuis mag bevallen, tijdens de bevalling niet in bad mag, op je rug moet liggen of eerder CTG-monitoring krijgt. Dit kan voor jou het veiligst zijn en misschien is dit ook wat jij het liefste wilt. Maar het is niet zo dat je verplicht bent deze regels of gewoontes op te volgen.

Loop je tegen een richtlijn of regel aan waar je moeite mee hebt, of heb je er vragen over, bespreek dit dan zo vroeg mogelijk in de zwangerschap met je verloskundige of gynaecoloog. Kan iets wat jij graag wilt niet, vraag dan om een goede uitleg. Misschien zijn sommige regels in jouw geval helemaal niet nodig, of kun je samen met je verloskundige of gynaecoloog een compromis of alternatief bedenken. Schrijf dit op in een geboorteplan en zorg dat het ziekenhuis hier (ook) van op de hoogte is.

Als je overgewicht hebt, heb je in de geboortezorg precies dezelfde rechten als andere vrouwen die gaan bevallen. Kom je er niet uit met je zorgverleners, dan mag je overstappen naar een andere praktijk of ziekenhuis. Je zorgverlener is in dat geval verplicht om andere passende begeleiding voor jou te zoeken.

Tips voor overgewicht en zwangerschap

Heb je overgewicht en wil je graag zwanger worden of ben je zwanger? Deze tips kunnen bijdragen aan een gezonde zwangerschap en bevalling:

• Zorg het liefst dat je een gezond gewicht hebt vóórdat je zwanger wordt, door je eetgewoontes en levensstijl aan te passen.

• Zorg voor voldoende lichaamsbeweging. Vóór je zwangerschap maar ook tijdens je zwangerschap. Zo voorkom je dat je te veel aankomt én het verkleint de kans op sommige complicaties. Ook draagt een goede conditie bij aan het verloop van de bevalling en het herstel daarna.

• Kijk of je (via de huisarts of je verloskundige) hulp kunt krijgen van een diëtist, voedingscoach of bewegingscoach.

• Misschien is een orthomoleculair therapeut iets voor je. Deze geeft persoonlijk voedingsadvies dat past bij jouw lichaam en conditie.

• Probeer stress te vermijden. Maak tijd vrij om dingen te doen waar je van geniet en die je energie geven, zoals wandelen, dansen. zwemmen, meditatie, mindfulness of zwangerschapsyoga.

• Vermijd crashdiëten en neem geen medicijnen of supplementen om af te vallen.

• Zorg dat je iemand naast je hebt om je te stimuleren of sluit je aan bij andere vrouwen met overgewicht die ook willen afvallen.

• Bespreek met je verloskundige of gynaecoloog hoe jij als individu, los van alle cijfers en statistieken over risico's, het gezondst én gelukkigst zwanger kunt zijn. Wat draagt daar voor jou aan bij? Je kunt dit eventueel ook bespreken met een zwangerschapscoach.

• Last but not least: je gewicht zegt misschien iets over je gezondheid, maar niets over jou als moeder. Wat de weegschaal ook aangeeft, je mag genieten van je zwangerschap!

Bronnen: richtlijnendatabase.nl, verloskundigenleo.nl