ALK bij kind: wat houdt dit in en wat kun je doen?

Sommige kinderen hebben langdurig last van klachten, zoals hoofdpijn, vermoeidheid, duizeligheid of buikklachten, zonder dat de kinderarts daar een lichamelijke oorzaak voor kan geven. Dit heet ALK. Wat is dit precies is en wat kun je doen als ALK bij je kind wordt vastgesteld?

Wat is ALK?

ALK staat voor Aanhoudende Lichamelijke Klachten. Het gaat hierbij om klachten waar je kind zoveel last van heeft dat het hem beperkt in zijn dagelijks leven. Hoewel hij veel last van de klachten heeft, is er na medisch onderzoek geen diagnose voor een ziekte of aandoening gevonden.

Je spreekt ook van ALK als een kind een lichamelijke aandoening heeft, maar de klachten erger of langduriger zijn dan je op basis van de aandoening zou verwachten. Dit geldt ook als de klachten je kinds functioneren meer beperken dan bij de aandoening past. ALK werd voor 2021 ook wel SOLK genoemd. Dit staat voor Somatisch Onvoldoende Verklaarde Lichamelijke Klachten.

Klachten bij ALK

Bij ALK kan het gaan om allerlei soorten klachten, van buikpijn en hoofdpijn tot chronische vermoeidheid. Het gaat om klachten waar je kind minimaal enkele weken continu of in periodes last van heeft.

In Nederland worden klachten waar geen lichamelijke oorzaak voor wordt gevonden, ook wel functionele klachten genoemd (omdat een functie van het lichaam verstoord is) of psychosomatische klachten (lichamelijke klachten die een relatie hebben tot psychische klachten). Overigens wil de term psychosomatische klachten niet zeggen dat ALK tussen de oren zit. De klachten zijn zeker niet verzonnen. Je kind ervaart wel degelijk pijn in zijn lichaam of heeft andere symptomen die hem hinderen. Daarom is het belangrijk dat de klachten worden erkend en serieus genomen, door jou als ouder maar ook door de huisarts.

Dat je kind pijn en/of klachten heeft, hoeft trouwens niet te betekenen dat er sprake is van een ziekte of weefselschade. Aanhoudende klachten hebben eerder te maken met hoe de hersenen en het zenuwstelsel pijn blijven ‘uitzenden’. Er kunnen meerdere factoren meespelen bij het ontstaan hiervan. Gelukkig kan ALK op verschillende manieren worden behandeld.

Lees ook: Alles over buikpijn bij kinderen en wat je eraan doet

ALK bij kind en jongeren

Iedereen kan ALK krijgen, op elke leeftijd. Maar vaak begint het in de kindertijd of puberteit. De meest voorkomende ALK-klachten bij kinderen en jongeren zijn aanhoudende buikpijn, hoofdpijn, gewrichts- of spierpijn (rug, nek, armen of benen) en vermoeidheid. Soms heeft een kind één klacht, maar het kan ook gaan om een combinatie van verschillende klachten. Onder kinderen komt ALK evenveel voor bij jongens als bij meisjes, maar vanaf de puberteit wordt het vaker vastgesteld bij meisjes.

Gevolgen van ALK bij kinderen

Als een kind of tiener langere tijd last heeft van aanhoudende klachten, kan dat grote gevolgen hebben voor zijn dagelijks leven. Kinderen met ALK kunnen door hun klachten soms niet meer naar school, met vrienden afspreken of hun hobby’s en sport uitoefenen. Doordat je kind activiteiten gaat vermijden, gaat zijn algemene gezondheid verder achteruit en heeft hij minder vertrouwen in zijn lichaam. Dit kan voor een negatieve spiraal zorgen.

Soms stuiten kinderen met ALK op onbegrip bij hun ouders of ontstaan er ruzies binnen het gezin. ALK kan daardoor bij het kind leiden tot een sociaal isolement en angstige en/of depressieve gevoelens. Daardoor kunnen de lichamelijke klachten weer verergeren. Want als een kind zich mentaal en emotioneel slecht voelt, kan dat ook weer invloed hebben op zijn lichaam.

ALK bij je kind herkennen

We kunnen eigenlijk niet spreken over ‘de symptomen’ van ALK. Het kan namelijk om allerlei verschillende aanhoudende klachten gaan. Het ene kind heeft langdurige nekpijn, terwijl een ander kind met ALK vaak last heeft van misselijkheid, overgeven en vermoeidheid. Bij kinderen en jongeren komen de onderstaande aanhoudende klachten het meest voor:

• Hoofdpijn
• Buikpijn
• Spierpijn of gewrichtspijn
• Vermoeidheid

Daarnaast kan er nog een breed scala aan klachten voorkomen, zoals hartkloppingen, misselijkheid, kortademigheid, keelpijn of slikproblemen. Deze klachten gaan vaak gepaard met slaapproblemen en andere symptomen zoals duizeligheid en temperatuurschommelingen. 

Hoewel er dus geen duidelijke symptomen zijn van ALK, zijn er wel een aantal kenmerken die gelden voor alle gevallen:

1. Voor alle ALK-klachten geldt dat het langdurige (of terugkerende) klachten zijn, die maar niet over lijken te gaan.
2. Je kind wordt door die klachten beperkt in zijn dagelijks leven.
3. Voor al die klachten geldt dat er na onderzoek geen duidelijke medische verklaring wordt gevonden.

Oorzaak van ALK

Er is niet één oorzaak te noemen voor ALK. Vaak gaat het om een combinatie van factoren die tot lichamelijke klachten kunnen leiden. Onderstaande factoren spelen mogelijk een rol bij het ontstaan van die klachten:

• Stress of spanning
• Een traumatische gebeurtenis
• Een eerder doorgemaakte ziekte, ongeluk of blessure
• Genetische factoren
• Aangeleerd gedrag
• Persoonlijkheidskenmerken
• Kenmerken binnen het gezin
• Overbescherming of overmatige aandacht voor pijnklachten
• Een psychische stoornis (ongeveer een derde tot de helft van de kinderen met ALK heeft ook een psychiatrische stoornis, zoals depressies, een angststoornis, ADHD, ADD, autisme of een eetstoornis)

Er zijn ook andere factoren die ALK in stand kunnen houden of zelfs verergeren. Denk bijvoorbeeld aan: psychische klachten (depressie, angsten), een sociaal isolement), een verstoord slaapritme of stress door school. Daarnaast kan je kind ook gaan doemdenken. Hij kan ervan overtuigd raken dat zijn klachten nooit meer overgaan. Dit kan de klachten versterken of in stand houden.

Diagnose van ALK

Als je kind langdurig last heeft van bepaalde lichamelijke klachten, ga dan met hem naar de huisarts. In eerste instantie bespreekt de huisarts de klachten met jullie. Ook doet hij lichamelijk onderzoek bij je kind om een oorzaak te vinden. Het gaat immers om klachten die mogelijk een medische oorzaak kunnen hebben. Misschien wordt er een medische oorzaak gevonden, en is er geen sprake van ALK.

Wordt er geen medische oorzaak gevonden, dan is aanvullend onderzoek nodig. Misschien moet er bloed geprikt worden of moet je kind een dagboek of ‘pijnkalender’ bijhouden om meer inzicht in zijn klachten te krijgen. Je huisarts kan je ook doorverwijzen naar een specialist. Pas als er na deze aanvullende onderzoeken nog steeds geen medische verklaring is gevonden, wordt er gesproken van aanhoudende lichamelijke klachten (ALK).

Overigens kan er soms wel een lichamelijke oorzaak gevonden worden die de klachten verklaart, maar is het onduidelijk waarom de klachten bij jouw kind zo lang duren of zo heftig zijn. Bijvoorbeeld als je kind in eerste instantie misselijk was geworden door een voedselvergiftiging, maar dat de misselijkheid daarna niet meer overgaat. Of dat de misselijkheid steeds weer terugkomt, terwijl de voedselvergiftiging al over is. Ook dan wordt er gesproken van ALK.

ALK behandelen

Er zijn verschillende behandelingen mogelijk bij ALK, afhankelijk van de klachten van je kind en waardoor ze mogelijk worden veroorzaakt. Je huisarts of kinderarts bespreekt de opties met jullie en adviseert een behandelmethode. Je kind kan bijvoorbeeld worden doorverwezen naar een psychosomatisch fysiotherapeut, kinderfysiotherapeut, een revalidatiecentrum of een speciale ALK poli in het ziekenhuis.

De behandeling van ALK wordt afgestemd op de persoonlijke situatie van jouw kind. Zo’n behandelplan kan bijvoorbeeld bestaan uit een combinatie van fysiotherapie en gesprekken bij een psycholoog.

Mogelijke behandelingen bij ALK zijn:

• Leefstijladviezen
• Gespecialiseerde kinderfysiotherapie
• Psychosomatische fysiotherapie
• Gespecialiseerde oefentherapie
• Ontspanningsoefeningen
• Gesprekken met een psycholoog
• Gezinstherapie
• Cognitieve gedragstherapie
• Hypnotherapie
• EMDR (therapie op basis van oogbewegingen)
• Eventueel gebruik van medicijnen bij angst of depressie

Lees ook: Wanneer ga je naar de kinderpsycholoog?

Wat te doen als ouder van een kind met ALK

ALK kan ook tot lastige situaties voor jou als ouder leiden. Allereerst is het al lastig om ALK te herkennen. Als je kind vage klachten heeft, zonder duidelijke oorzaak, die steeds terugkeren, kun je misschien denken dat je kind zich aanstelt. Kinderen kunnen soms ook moeilijk benoemen waar ze last van hebben. Maar als je kind regelmatig lichamelijke klachten heeft, is het sowieso verstandig om daarmee naar de huisarts te gaan.

Als er na verschillende medische onderzoeken geen oorzaak wordt gevonden en de diagnose ALK wordt gesteld, kan dat moeilijk zijn om te accepteren. Misschien voel je je niet serieus genomen. Je kind heeft toch duidelijk lichamelijke klachten? Daar moet toch een oorzaak voor te vinden zijn? Jullie zitten waarschijnlijk al lang in de medische molen en misschien heb je zelf vermoedens over een andere oorzaak. Deze twijfels en vermoedens kun je altijd uitspreken naar de arts. Blijf goed met elkaar communiceren, maar neem de diagnose en het advies van medisch specialisten wel serieus. Een snelle behandeling van ALK zorgt voor een grotere kans op herstel. Het is dus verstandig om de behandeling niet uit te stellen.

Daarnaast is het voor de behandeling van ALK heel belangrijk dat ook jij als ouder er vertrouwen in hebt en je inzet om de behandeling tot een succes te maken. Als je als ouder niet achter de diagnose en de behandeling staat, kan de behandeling niet slagen. Bespreek met de arts de verschillende behandelopties van jouw kind, zodat jullie samen tot een geschikte aanpak kunnen komen.

Genezen van ALK?

De meeste kinderen met ALK genezen daar op den duur weer van. Soms gaan de klachten met adviezen na enkele weken of maanden vanzelf over, andere keren is er een behandeling nodig. Een op de drie kinderen met aanhoudende lichamelijke klachten houdt langer dan een jaar klachten. En een klein deel daarvan komt nooit echt van hun klachten af, zij blijven er ook als volwassene nog last van houden.

De kans op een goed herstel hangt daarom vooral af van een snelle aanpak. Dus ga altijd met je kind naar de huisarts als hij last heeft van langdurige of terugkerende klachten zonder duidelijke oorzaak. Hoe eerder je kind behandeld kan worden, hoe groter de kans is op een snel herstel.

Meer info over ALK?

Wil je meer weten over ALK? Lees dan hier verder:

• Info: Netwerk Aanhoudende Lichamelijke Klachten (NALK)
• GRIP: Een online hulpmiddel voor patiënten met onbegrepen klachten
• Kenniscentrum-kjp.nl: Kenniscentrum kinder- en jeugdpsychiatrie

Dit artikel is tot stand gekomen en goedgekeurd door artsen en andere (medische) deskundigen van het Ouders van Nu expertteam. Met dank aan Margreet Sanders, kinderfysiotherapeut in Tergooi MC.

Bronnen: Nalk.info, Thuisarts, GGZ – Beeld: Shutterstock