Zwangerschapsvergiftiging: de oorzaak en symptomen

Hoe krijg je zwangerschapsvergiftiging?

De naam zwangerschapsvergiftiging nogal misleidend. Het heeft namelijk niets te maken met gif of voeding. Vroeger werd gedacht dat de ziekte werd veroorzaakt door een toxine (gif) in de bloedbaan. Nu is de term een verzamelnaam voor vier ernstige complicaties tijdens de zwangerschap. Deze worden allemaal veroorzaakt door een hoge bloeddruk. De ziektes kunnen ervoor zorgen dat bepaalde organen niet meer goed werken en dat kan gevaarlijk zijn voor jou en je baby. De ziekte kan plotseling optreden na de twintigste week van je zwangerschap, maar kan zich ook geleidelijk ontwikkelen. Hoe en waarom zwangerschapsvergiftiging precies ontstaat, is niet bekend.

Hoge bloeddruk

Een hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap komt regelmatig voor, vooral bij vrouwen die voor de eerste keer zwanger zijn. In Nederland krijgt ongeveer een op de tien vrouwen hiermee te maken tijdens hun eerste zwangerschap. De meeste vrouwen merken weinig van een hoge bloeddruk, maar in sommige gevallen kan het gevaarlijk zijn. Je verloskundige zal je daarom extra in de gaten houden als je een hoge bloeddruk hebt.

Heb je al voor de zwangerschap last van een hoge bloeddruk? Geef dit gelijk bij je eerste gesprek met je verloskundige of gynaecoloog aan.

Beginnende zwangerschapsvergiftiging

Meestal is een van de eerste tekenen van zwangerschapsvergiftiging een oplopende bloeddruk. Bij elke controle bij de verloskundige is die dan iets hoger. Het vervelende is dat je niets hoeft te merken van die hogere bloeddruk. Sommige vrouwen met beginnende zwangerschapsvergiftiging krijgen last van oedeem: ze houden (extra) vocht vast in hun onderbenen, handen en/of gezicht en hebben lichte hoofdpijn of kunnen sterretjes zien.

Zwangerschapsvergiftiging zonder hoge bloeddruk

Zwangerschapsvergiftiging wordt veroorzaakt door een hoge bloeddruk, dus als je die niet hebt, heb je zeer waarschijnlijk geen zwangerschapsvergiftiging. Heb je symptomen die er toch op lijken? Neem dan contact op met je verloskundige en bespreek ze.

Lees meer: Hoge of lage bloeddruk tijdens je zwangerschap, dit zijn de gevolgen voor jou en je baby

Wat zijn de gevolgen van zwangerschapsvergiftiging?

Door de verhoogde bloeddruk kunnen bloedvaten beschadigd raken. Er ontstaan dan oedemen (vochtophopingen). Meestal zwellen handen, voeten en het gezicht op, maar er kunnen ook oedemen voorkomen in de hersenen.

Omdat er zo veel vocht wegsijpelt uit je bloedvaten, wordt het bloed te dik en te stroperig. Hierdoor stroomt het minder gemakkelijk, waardoor bepaalde organen beschadigd kunnen raken. De nieren worden poreuzer en gaan minder goed werken, waardoor er eiwit in je urine lekt. Dit kan je verloskundige of gynaecoloog ook meten in de urine.

Zwangerschapsvergiftiging heeft ook gevolgen voor de lever en de placenta. Je baby krijgt dan minder voedingsstoffen en zuurstof binnen dan normaal. Hij groeit daardoor minder hard. Baby's die na een zwangerschapsvergiftiging worden geboren, zijn vaak kleiner en minder zwaar dan gemiddeld.

Hoe ontstaat zwangerschapsvergiftiging?

Het is (nog) onduidelijk waarom de ene vrouw wel een zwangerschapsvergiftiging krijgt en de andere niet. Wel zijn er een aantal risicofactoren:

• Leeftijd: vrouwen die ouder zijn dan 35 jaar hebben een verhoogde kans.

• Meerling: als je zwanger bent van een meerling heb je een verhoogd risico.

• De eerste zwangerschap: als je voor de eerste keer zwanger bent, is dat een risicofactor. Als je het na de eerste zwangerschap niet hebt gehad, neemt het risico op zwangerschapsvergiftiging af.

• Aandoeningen en ziekten: er zijn een aantal aandoeningen en ziekten die de kans op het ontwikkelen van zwangerschapsvergiftiging vergroten: een hoge bloeddruk voor de zwangerschap, overgewicht, (zwangerschaps)diabetes en een afwijkende stofwisseling kunnen nadelig zijn.

• Erfelijke factoren: als je moeder of zus zwangerschapsvergiftiging heeft gehad, is de kans groter dat jij het ook krijgt.

Zwangerschapsvergiftiging symptomen en soorten

Er zijn vier vormen van zwangerschapsvergiftiging:

1. 01.

   Zwangerschapshypertensie: als de hoge bloeddruk zich ontwikkelt tijdens de zwangerschap, maar er geen eiwitten in je urine zitten.

2. 02.

   Pre-eclampsie: als de hoge bloeddruk zich ontwikkelt tijdens de zwangerschap en er ook eiwitten in je urine zitten.

3. 03.

   Eclampsie: een hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap, met eiwitverlies in de urine en stuipen (convulsies die lijken op een epileptische aanval).

4. 04.

   HELLP-syndroom: een ernstige vorm van (pre-)eclampsie, met afbraak van rode bloedcellen, een tekort aan bloedplaatjes en verstoring van de leverfunctie.

1. Zwangerschapshypertensie

Bij zwangerschapshypertensie ontstaat er in de tweede helft van je zwangerschap een hoge bloeddruk. Dit terwijl de bloeddruk daarvoor normaal was. Artsen kijken vooral naar de onderdruk van je bloeddruk: is die hoger dan 90, dan heb je wellicht zwangerschapshypertensie. Er is dan een verhoogde kans op complicaties voor jou en je baby. Als je last hebt van zwangerschapshypertensie, zijn er extra controles bij de verloskundige of in het ziekenhuis nodig.

2. Pre-eclampsie

Ongeveer 50 op de 1000 vrouwen krijgen een milde vorm van pre-eclampsie. Bij pre-eclampsie heb je – net als bij zwangerschapshypertensie – een hoge bloeddruk, maar raken ook je nieren beschadigd. Via je nieren en urinewegen verlies je vocht. Ook je lever en bloedvaten kunnen minder goed werken. Hierdoor kunnen bloedstollingsproblemen en vochtophopingen ontstaan. Pre-eclampsie wordt in tien procent van de gevallen ontdekt voor de 34e week van de zwangerschap. In vijf procent van de gevallen wordt pre-eclampsie pas na de bevalling ontdekt.

Symptomen pre-eclampsie
Sommige vrouwen hebben lange tijd weinig klachten en voelen zich prima, terwijl anderen in korte tijd heel ziek kunnen worden. Enkele symptomen van pre-eclampsie zijn:

• Hoofdpijn

• Misselijkheid en/of braken

• Vermoeidheid

• Algehele malaise

• Hoge bloeddruk

• Extreme gewichtstoename

• Tintelingen in bijvoorbeeld de vingers of voeten

• Wazig en/of sterretjes en lichtflitsen zien

• Vochtophopingen in handen, enkels/voeten en gezicht

• Bandgevoel in de bovenbuik. Alsof er een riem rondom je middenrif strak is aangetrokken. Dit staat wel beschreven bij eclampsie, maar is soms ook een symptoom van pre-eclampsie.

Heb je last van een of meerdere van bovenstaande symptomen? Bel dan meteen je huisarts, gynaecoloog of verloskundige. Bij pre-eclampsie kan de placenta minder goed functioneren. Hierdoor krijgt je baby te weinig voedingsstoffen binnen en groeit hij minder goed.

3. Eclampsie

Eclampsie is een zeldzame en ernstige vorm van zwangerschapsvergiftiging. De ziekte komt voor bij 1 op de 4000 zwangere vrouwen. Naast de verhoogde bloeddruk, eiwitten in de urine en/of bloedafwijkingen is er ook sprake van stuipen. Die zijn vergelijkbaar met een epileptische aanval. Eclampsie is een levensbedreigende situatie voor jou en je baby. Het kan bijvoorbeeld leiden tot een hersenbloeding.

Symptomen eclampsie:

• Versterkte reflexen

• Verhoogde prikkelbaarheid

• Hoofdpijn

• Tintelingen in je handen

• Het gevoel dat er een band strak om je buik of hoofd wordt getrokken

• Flitsen of sterretjes zien

• Vochtophoping, gewichtstoename

• Concentratieproblemen

• Pijn in de bovenrug of tussen de schouderbladen

• Eiwitverlies in de urine

• Misselijkheid/veel braken

• Pijn in de bovenbuik of onder de borst

Heb je last van (een aantal van) de bovenstaande symptomen? Bel dan meteen je huisarts, gynaecoloog of verloskundige.

4. HELLP-syndroom

Het HELLP-syndroom is een zeer gevaarlijke vorm van zwangerschapsvergiftiging. Het komt voor bij twee procent van de zwangere vrouwen en is levensgevaarlijk, zowel voor jou als voor je baby. Vrouwen die na hun 35e voor het eerst zwanger worden, lopen een verhoogd risico. Dit geldt ook voor vrouwen die zwanger zijn van een meerling.

Bij het HELLP-syndroom is er sprake van afbraak van rode bloedcellen, stoornissen aan de leverfunctie en een verlaging van het aantal bloedplaatjes. De aandoening treedt meestal op tussen de twintigste zwangerschapsweek en de eerste week na de bevalling. De complicatie kan zich geleidelijk ontwikkelen (als gevolg van pre-eclampsie of eclampsie), maar het kan ook plotseling ontstaan.

De naam HELLP komt van de Engelse termen van het ziektebeeld:

• Hemolysis (afbraak van rode bloedcellen)

• Elevated Liver enzymes (stoornis aan de lever)

• Low Platelets (tekort aan bloedplaatjes)

Symptomen HELLP-syndroom
De symptomen van het HELLP-syndroom zijn vaak hetzelfde als bij (pre) eclampsie, maar dan veel heviger. Enkele symptomen van het HELLP-syndroom zijn:

• Hoofdpijn

• Misselijkheid

• Vlekken of sterretjes zien

• Tintelingen

• Pijn boven in de buik (soms de zijkant van je buik of rug)

• Vasthouden van vocht

• Verhoogde bloeddruk

• Eiwit in de urine

Je hoeft niet van alle klachten last te hebben. Ook enkele symptomen kunnen duiden op het HELLP-syndroom. Heb je last van (enkele van) de bovenstaande symptomen? Bel dan meteen de huisarts, gynaecoloog of verloskundige. Zij kunnen je bloeddruk meten en beoordelen op basis van je klachten of er sprake is van een (ernstige) vorm van zwangerschapsvergiftiging. Met een bloedtest kan worden aangetoond of je de complicatie echt hebt.

Ziekenhuisopname
Als het HELLP-syndroom bij jou wordt vastgesteld, moet je worden opgenomen in het ziekenhuis. De aandoening kan levensbedreigend zijn voor jou en je baby. Door de hoge bloeddruk kunnen er ernstige complicaties optreden: zo kun je epileptische aanvallen krijgen, een hersenbloeding of een loslatende placenta. In Nederland is de ziekte de belangrijkste oorzaak van het overlijden van moeders als gevolg van de zwangerschap. De kans op overlijden voor de moeder is ongeveer één procent.

Lees ook: Alles over het HELPP-syndroom, de ernstigste vorm van zwangerschapsvergiftiging

Diagnose en onderzoek bij een zwangerschapsvergiftiging

Als je huisarts, gynaecoloog of verloskundige vermoedt dat je een zwangerschapsvergiftiging hebt, word je verder onderzocht.

• Bloedonderzoek
  Je bloed wordt nagekeken en aan de hand daarvan wordt bepaald of je lever en nieren goed functioneren. Ook wordt er gekeken of er genoeg bloedplaatjes zijn, want die zijn belangrijk voor de bloedstolling.

• Urinemonsters
  Uit urinemonsters blijkt of er eiwitten in je urine zitten. De mate van het tekort geeft aan hoe ernstig de zwangerschapsvergiftiging is.

• Echoscopie
  Bij dit onderzoek wordt je baby in je buik onderzocht op lichamelijke afwijkingen. Ook wordt onderzocht of er zwangerschapscomplicaties zijn die de gezondheid van je baby kunnen beïnvloeden. Alle organen worden nauwkeurig bekeken en ook de ledematen, het hoofd en de romp worden beoordeeld. Daarnaast wordt de hoeveelheid vruchtwater bekeken. Niet alle eventuele afwijkingen kunnen zichtbaar worden gemaakt. De uitslag krijg je meestal direct na de echo.

• CTG
  Een CTG is een hartfilmpje van je ongeboren baby. Hiermee kunnen de artsen zien hoe je kind het in je buik maakt en hoe sterk de hartslag is.

Behandeling van zwangerschapsvergiftiging

Over het algemeen bestaat de behandeling van een zwangerschapsvergiftiging uit (bed)rust en intensieve controles en/of observaties in het ziekenhuis als dit nodig is. In sommige gevallen krijg je bloeddrukverlagende medicijnen voorgeschreven tot je bent bevallen. Heb je een ernstige vorm van zwangerschapsvergiftiging, dan kun je ook anti-convulsieve medicatie krijgen. Hiermee worden de stuipen gestopt en nieuwe aanvallen voorkomen.

Lees ook: Medicijnen gebruiken tijdens de zwangerschap: welke zijn schadelijk voor je ongeboren baby en welke niet?

Bevalling inleiden

Het is het beste voor je baby om zo lang mogelijk in je buik te blijven, maar soms is het toch veiliger voor jou en/of je kind om de bevalling kunstmatig in te leiden. Dit kan gebeuren bij pre-eclampsie, eclampsie of het HELLP-syndroom. Als een inleiding om wat voor reden dan ook niet kan, krijg je een keizersnede.

Zwangerschapsvergiftiging na bevalling

Zwangerschapsvergiftiging kan zich ook vlak na je bevalling ontwikkelen: in de eerste 72 uur erna, hoewel dat bij heel weinig vrouwen het geval is. Voel je je na je bevalling niet goed? Wees dan alert op symptomen zwangerschapsvergiftiging. Na je bevalling wordt vaak je bloeddruk gecheckt om in de gaten te houden of die niet stijgt.

Gevolgen zwangerschapsvergiftiging lange termijn

Bij de één duurt het langer dan bij de ander, maar de meeste vrouwen herstellen volledig van een (ernstige) zwangerschapsvergiftiging. De manier waarop je bevalt, speelt wel een rol. Je geneest sneller van een vaginale bevalling dan van een bevalling via een keizersnee. Hoewel de meeste vrouwen volledig genezen, hebben veel vrouwen op de lange termijn nog last van vermoeidheid, concentratieproblemen en geheugenverlies. Ook een (blijvende) hoge bloeddruk en nier- en/of leverproblemen komen soms voor.

HELLP syndroom gevolgen baby

Als je baby wordt geboren na een zwangerschap waarin jij HELLP had, kan dat gevolgen hebben voor zijn motorische en lichamelijk ontwikkeling op latere leeftijd. Mogelijke gevolgen die worden genoemd:

• Motorische schade

• Kleiner en dunner blijven dan leeftijdsgenoten

• Obesitas op latere leeftijd

• Maatschappelijk onaangepast gedrag

• Problemen met de bloeddruk

Zwangerschapsvergiftiging tweede zwangerschap

Bij zeer ernstige zwangerschapshypertensie of eclampsie is er een kleine kans op herhaling in een volgende zwangerschap. Het verloop is dan gelukkig wel vaak minder ernstig. Ook is de kans op een hoge bloeddruk tijdens een volgende zwangerschap kleiner. Een zwangerschapsvergiftiging kan een enorme impact op jou, je baby en je partner hebben. Mocht je nog een kinderwens hebben, dan kun je daar met je huisarts, gynaecoloog of verloskundige over praten, zodat angsten niet zullen overheersen tijdens een volgende zwangerschap.

Daarbij kun je via je zorgverlener uitleg krijgen over de kansen op een zwangerschapsvergiftiging bij een volgende zwangerschap. Waarschijnlijk krijg je aspirine (een bloedverdunner) geadviseerd als je opnieuw zwanger bent. Er is wel een (kleine) herhalingskans, maar vaak is de zwangerschapsvergiftiging dan milder en ontstaat het later in de zwangerschap.

Bron: Hellp Stichting, UZ Leuven