Tokofobie: extreme angst voor de zwangerschap en bevalling

Wat is tokofobie?

Tokofobie komt van het Griekse woord 'tokos', dat 'geboorte' betekent. Tokofobie is een angststoornis waarbij er een pathologische angst (fobie) is voor de zwangerschap en bevalling. Pathologisch betekent buitenproportioneel of afwijkend, dus niet passend bij de situatie. Veel zwangere vrouwen zien op tegen de bevalling of hebben er (af en toe) angst voor, maar de meeste aanstaande moeders kunnen dit relativeren en weten hoe ze ermee om kunnen gaan. Vrouwen met tokofobie vermijden de zwangerschap en bevalling het liefst helemaal. Ze kunnen er niet of nauwelijks over praten en zappen zelfs weg als het in een tv-serie voorbijkomt. Het onderwerp kan paniekaanvallen uitlokken of fysieke reacties zoals hartkloppingen en misselijkheid.

Relaties en seks zijn vaak beladen: vrouwen met tokofobie doen er alles aan om een zwangerschap te voorkomen. Ze zijn altijd in de weer met anticonceptie of vermijden seks helemaal. Sommige vrouwen laten zich om deze reden zelfs steriliseren of zouden het liefst hun baarmoeder laten verwijderen. Ook komt het voor dat vrouwen een zwangerschap laten afbreken vanwege tokofobie.

Twee soorten tokofobie

Tokofobie kan al op jonge leeftijd ontstaan. Soms herinnert een vrouw zich niet anders dan dat ze altijd bang is geweest voor alles wat te maken heeft met zwanger zijn. Maar tokofobie kan zich ook later ontwikkelen, bijvoorbeeld na een traumatische bevalling, miskraam of het overlijden van een baby. Er zijn drie soorten tokofobie:

1. 01.

   Primaire tokofobie: extreme angst voor de zwangerschap en/of bevalling als je nog niet zwanger bent (geweest)

2. 02.

   Secundaire tokofobie: extreme angst voor de zwangerschap en/of bevalling na een eerdere traumatische zwangerschap/bevalling

3. 03.

   Tertiaire tokofobie: de angst komt voort uit een depressie die tijdens de zwangerschap (prenatale depressie) ontstaat

Ontstaan van tokofobie

Bij secundaire tokofobie is er meestal een aanwijsbare oorzaak: een traumatische ervaring tijdens een eerdere zwangerschap of bevalling, waarna de angst zich ontwikkelt. Ook kunnen hormonale veranderingen tijdens de zwangerschap angst uitlokken of verergeren. Bij primaire tokofobie kan een traumatische ervaring op het gebied van seks, intimiteit of ingrepen in het ziekenhuis de oorzaak zijn.

De angst kan ook al vroeg in de kindertijd zijn ontstaan, bijvoorbeeld doordat een kind een angstaanjagend verhaal over een bevalling hoorde of hier beelden van zag, zonder geschikte uitleg. Ook als je eigen geboorte traumatisch is verlopen en je hier verhalen over hebt gehoord, kan een diepe overtuiging ontstaan dat een bevalling een verschrikkelijke gebeurtenis is.

Hoe vaak komt het voor?

Hoe vaak tokofobie voorkomt, is niet precies duidelijk. De schattingen lopen uiteen tussen de 6 en 13% van de vrouwen. Niet alle vrouwen die er last van hebben praten erover of zoeken er hulp voor, vaak omdat ze zich schamen. Wel komt er meer aandacht voor deze angststoornis, omdat artsen steeds vaker het verzoek om een keizersnede krijgen. Angst voor een vaginale bevalling blijkt vaak de reden. Vrouwen die seksueel zijn misbruikt, weleens depressief zijn geweest, psychische klachten hebben en/of erg weinig zelfvertrouwen hebben, hebben een hoger risico om tokofobie te krijgen. Ook gebrek aan steun vanuit de omgeving speelt mee.

Angsten bij tokofobie

Vrouwen die lijden aan tokofobie kunnen voor verschillende aspecten van de zwangerschap en bevalling angst hebben:

• Pijn

• Bloedverlies

• Lichamelijk letsel

• Controleverlies/machteloosheid

• Het ziekenhuis/medische apparatuur

• Medisch zorgverleners (of gebrek aan vertrouwen in hun hulp)

• Complicaties en medische ingrepen

• Verlies van de baby

• Zelf overlijden

• Afwijkingen bij de baby

• Dat de bevalling traumatisch zal zijn

• Dat er herinneringen aan trauma's omhoogkomen

• Het idee dat er een baby in de buik groeit

• Het ouderschap niet aankunnen

Tokofobie en kinderwens

De wens om moeder te worden kan los staan van de angst voor de zwangerschap. Vrouwen met tokofobie verlangen soms wel naar een kind. Of ze hebben een partner met een kinderwens. Tokofobie kan leiden tot seksuele problemen, relatieproblemen en veroorzaakt vaak bijkomende psychische klachten, zoals een gevoel van falen, het idee geen echte vrouw te zijn, eenzaamheid en somberheid. Toch hoeft dit niet zo te blijven. Therapie kan een oplossing zijn of de angst in elk geval hanteerbaar maken. De eerste stap naar hulp is praten over de angst. Weet dat je niet de enige bent. Volgens Amerikaans onderzoek speelt angst voor de bevalling bij 13% van de vrouwen zo'n grote rol dat ze om die reden besluiten niet zwanger te worden of dit telkens uitstellen.

Ook lezen: Alles over psychische klachten tijdens de zwangerschap

Behandeling van tokofobie

Met professionele hulp kun je iets doen aan pathologische angst zoals tokofobie. Bespreek met je huisarts of een verloskundige (dit kan ook als je nog niet zwanger bent) welke hulp geschikt is voor jou. Is de tokofobie ontstaan na een traumatische ervaring, dan heb je mogelijk PTSS en kan EMDR (traumatherapie) helpen. Ook cognitieve gedragstherapie of psychotherapie om angsten te verminderen is een optie. Bij tokofobie door een eerdere bevalling kan een therapeut of coach gespecialiseerd in het verwerken van bevallingstrauma's helpen. Soms is realistische, geruststellende informatie over de zwangerschap en bevalling genoeg om een deel van de angst weg te nemen. Denk daarbij aan een rondleiding over de verloskundeafdeling en kennismaking met ziekenhuispersoneel.

Als blijkt dat je naast de tokofobie ook last hebt van een depressie of psychische stoornis, of als je hier eerder last van hebt gehad, heb je misschien medicatie nodig. Ben je zwanger of wil je graag kinderen, geef dit dan altijd aan. Medicatie kan schadelijk zijn voor de ongeboren baby.

Zwanger en tokofobie

Heb je veel last van angst tijdens de zwangerschap, dan is het altijd belangrijk om zo vroeg mogelijk hulp te zoeken. De stresshormonen die je aanmaakt door tokofobie kunnen namelijk bij je baby terechtkomen. Als dit lang duurt kan het schadelijk zijn voor zijn ontwikkeling en voor complicaties zorgen. Ook kan angst een veilige, liefdevolle hechting tussen moeder en kind in de weg staan, of leiden tot een postpartum depressie. Bespreek je angst met je partner en met de verloskundige of gynaecoloog. Het is voor hen belangrijk om te weten dat jij met deze gevoelens worstelt, omdat ze invloed hebben op de zwangerschap en de bevalling. Zoek ook steun in je omgeving of bij andere zwangere vrouwen. Dit vermindert stress tijdens de zwangerschap, zo blijkt uit onderzoek. Je bent niet alleen, ook niet met je angst.

Soms gaan vrouwen met tokofobie juist níét naar een verloskundige als ze zwanger zijn, omdat ze niet met hun zwangerschap geconfronteerd willen worden. Durf je niet naar een verloskundige, ga dan naar de huisarts of neem iemand anders in vertrouwen. Jouw zwangerschap is een onvermijdelijk gegeven. Hoe eerder je de stap neemt om hiermee te leren omgaan, hoe groter de kans dat je de juiste zorg zult vinden.

POP-poli

Als je last hebt van psychische klachten zoals een angststoornis en je graag kinderen wilt of zwanger bent, kan de huisarts of verloskundige je doorverwijzen naar een POP-poli. Hier werken de afdelingen verloskunde, psychiatrie en kindergeneeskunde samen om je te begeleiden, zodat je de juiste specialistische zorg krijgt. Ook na de bevalling kan nog een tijd extra ondersteuning nodig zijn, omdat de kans op PTSS, een postpartum depressie of hechtingsproblemen groter is bij moeders met een angststoornis.

Mannen en tokofobie

Ook mannen kunnen last hebben van extreme angst voor de bevalling, blijkt uit onderzoek. Met name wanneer ze hun eerste kind verwachten. Ze zijn dan vooral bang dat hun vrouw of baby iets ergs zal overkomen. Ook kan de angst bij mannen gericht zijn op ziekenhuissituaties, weinig vertrouwen in medisch zorgverleners of medisch beleid, controleverlies en machteloosheid, of het vaderschap. Het is heel belangrijk om hier hulp bij te zoeken. De angst van een aanstaande vader is van grote invloed op de zwangerschap en bevalling. Als een vrouw voortdurend de stress van haar partner merkt, kan ze zelf ook moeilijker haar vertrouwen en rust bewaren. De huisarts of verloskundige kan je hierbij adviseren.

Bevallen als je bang bent

Als je wordt behandeld voor tokofobie, is het belangrijk om daarnaast de bevalling goed voor te bereiden. Hoe moeilijk je het ook vindt om ermee bezig te zijn. Zoek een verloskundige of gynaecoloog bij wie je je veilig voelt. Door je angst te bespreken, eventueel ook met een doula of geboortecoach, ontdek je wat jij nodig hebt om je zo sterk en rustig mogelijk te voelen. Je krijgt informatie die je misschien geruststelt en je leert waar je allemaal invloed op kunt uitoefenen tijdens de bevalling. Als je samen concreet maakt wat jou helpt, kan de verloskundige of gynaecoloog daar rekening mee houden. Er is vaak veel meer mogelijk dan je denkt. Wat belangrijk is voor jou, kun je opschrijven in een geboorteplan. Daarnaast kun je bij een geboortecoach leren hoe je het beste kunt ontspannen. Dit alles vergroot de kans dat de bevalling een positieve ervaring wordt.

Meer lezen: Zo ga je om met angst voor de bevalling

Geplande keizersnede?

Tokofobie of angst voor de bevalling kan een reden zijn om te vragen om een geplande keizersnede. Omdat een keizersnede bij een gezonde zwangerschap meer risico's oplevert dan een vaginale bevalling, wordt een keizersnede in principe alleen uitgevoerd als er een medische indicatie is. Toch is het altijd zinvol om hierover een gesprek aan te vragen met een gynaecoloog, vooral als therapie niet (genoeg) helpt. Als je een angststoornis hebt en niet kunt bevallen zoals je het liefste wilt, vergroot dit het risico op een traumatische ervaring en gezondheidsklachten na de bevalling.

De Geboortebeweging

Heb je vanwege angstklachten specifieke wensen voor je bevalling, maar wil of kan je arts of verloskundige hier geen rekening mee houden? Je kunt altijd informatie inwinnen bij De Geboortebeweging. Deze stichting helpt vrouwen die willen bevallen buiten de richtlijnen.

Bron: DeGynaecoloog, Tergooi MC