Wat is tokofobie?
Tokofobie komt van het Griekse woord 'tokos', dat 'geboorte' betekent. Tokofobie is een angststoornis waarbij er een extreme angst (fobie) is voor de zwangerschap en bevalling. Veel zwangere vrouwen zien op tegen de bevalling of hebben er (af en toe) angst voor, maar worden niet ernstig belemmerd door die gevoelens. Vrouwen met tokofobie vermijden het onderwerp zwangerschap en bevalling het liefst helemaal. Ze kunnen er niet of nauwelijks over praten en zappen zelfs weg als het in een tv-serie voorbijkomt.
Relaties en seks zijn vaak beladen met het risico op een zwangerschap. Er ligt hiermee grote druk op anticonceptie en seks. Sommige vrouwen laten zich om deze reden zelfs steriliseren of zouden het liefst hun baarmoeder laten verwijderen. Komt het wel tot een zwangerschap, dan kan het zijn dat de vrouw de zwangerschap laat afbreken vanwege tokofobie.
Twee soorten tokofobie
Tokofobie kan al op jonge leeftijd ontstaan. Soms herinnert een vrouw zich niet anders dan dat ze altijd bang is geweest voor alles wat te maken heeft met zwanger zijn. Maar tokofobie kan zich ook later ontwikkelen, bijvoorbeeld na een traumatische bevalling, miskraam of het overlijden van een baby. Er zijn twee soorten tokofobie:
- 1
Primaire tokofobie:
Extreme angst voor de zwangerschap en/of bevalling als je nog niet zwanger bent (geweest) - 2
Secundaire tokofobie:
Extreme angst voor de zwangerschap en/of bevalling na een eerdere traumatische zwangerschap/bevalling of bij depressieve klachten in de zwangerschap
Lees ook: Zo herken je een prenatale depressie
Wat zijn de oorzaken van tokofobie?
Bij secundaire tokofobie is er meestal een aanwijsbare oorzaak, zoals een traumatische ervaring tijdens een eerdere zwangerschap of bevalling, waarna de angst zich ontwikkelt. Ook kunnen hormonale veranderingen tijdens de zwangerschap angst uitlokken of verergeren. Bij primaire tokofobie kan een traumatische ervaring op het gebied van seks, intimiteit of ingrepen in het ziekenhuis de oorzaak zijn van de extreme angst.
De angst kan ook al vroeg in de kindertijd zijn ontstaan, bijvoorbeeld doordat een kind een naar verhaal over een bevalling hoorde of hier beelden van zag, zonder geschikte uitleg. Ook als je eigen geboorte traumatisch is verlopen en je hier verhalen over hebt gehoord, kan een diepe overtuiging ontstaan dat een bevalling een gevaarlijke gebeurtenis is.
Wat zijn mogelijke symptomen van tokofobie?
Tokofobie kan voor verschillende fysieke, mentale of emotionele klachten zorgen. Denk aan symptomen zoals:
hartkloppingen en oppervlakkige ademhaling
duizeligheid
misselijkheid
slaapproblemen
paniekaanvallen
vermijdend gedrag
Deze symptomen kunnen ook bij andere vormen of oorzaken van angst optreden. Bij tokofobie worden deze klachten uitgelokt door alles wat met zwangerschap en geboorte te maken heeft, zoals gesprekken over het onderwerp, films of series of andere situaties rondom zwangerschap.
Hoe vaak komt tokofobie voor?
Hoe vaak tokofobie precies voorkomt, is lastig vast te stellen, ook omdat veel vrouwen hun angst niet (h)erkennen of delen. Bovendien bestaat er een glijdende schaal tussen normale spanning (die elke zwangere vrouw ervaart) en klinisch relevante angst. De schattingen lopen uiteen tussen de 6 en 13% van de vrouwen. Niet alle vrouwen die er last van hebben zoeken er hulp voor, vaak omdat ze zich schamen.
Gelukkig komt er meer aandacht voor deze angst, omdat artsen steeds vaker het verzoek om een keizersnede krijgen. Angst voor een vaginale bevalling blijkt vaak de reden. Vrouwen die seksueel grensoverschrijdend gedrag hebben meegemaakt, weleens depressief zijn geweest, psychische klachten hebben (gehad) en/of erg weinig zelfvertrouwen hebben, hebben een hoger risico om tokofobie te krijgen. Ook gebrek aan steun vanuit de omgeving speelt mee.
Lees ook: Hoe ga je om met stemmingswisselingen in de zwangerschap?
De verschillende angsten bij tokofobie
Tokofobie is niet één angst. Vrouwen kunnen voor verschillende aspecten van de zwangerschap en bevalling angst hebben, zoals:
Pijn
Bloedverlies
Lichamelijk letsel
Controleverlies/machteloosheid
Het ziekenhuis/medische apparatuur
Medische zorgverleners (of gebrek aan vertrouwen in hun hulp)
Complicaties en medische ingrepen
Niet gehoord worden
Schaamte voor reacties tijdens de bevalling (schreeuwen, poepen, braken)
Verlies van de baby
Zelf overlijden
Afwijkingen bij de baby
Dat de bevalling traumatisch zal zijn
Dat er herinneringen aan trauma's omhoogkomen
Het idee dat er een baby in de buik groeit
Het ouderschap niet aankunnen
Tokofobie en kinderwens, hoe gaat dat samen?
De wens om moeder te worden kan los staan van de angst voor de zwangerschap. Vrouwen met tokofobie verlangen soms wel naar een kind. Of ze hebben een partner met een kinderwens. Tokofobie kan leiden tot seksuele problemen, relatieproblemen en veroorzaakt vaak bijkomende psychische klachten, zoals een gevoel van falen, het idee geen echte vrouw te zijn, eenzaamheid en somberheid. Toch hoeft dit niet zo te blijven.
Therapie kan helpen om de angst niet de controle te laten overnemen. De eerste stap naar hulp is praten over de angst. Weet dat je niet de enige bent. Volgens Amerikaans onderzoek speelt angst voor de bevalling bij 13% van de vrouwen zo'n grote rol dat ze om die reden besluiten niet zwanger te worden of dit telkens uitstellen.
Ook lezen: Alles over psychische klachten tijdens de zwangerschap
Hoe ziet de behandeling van tokofobie eruit?
Met professionele hulp kun je iets doen aan extreme angst zoals tokofobie. Bespreek met je huisarts of een verloskundige (dit kan ook als je nog niet zwanger bent) welke hulp geschikt is voor jou. Is de tokofobie ontstaan na een traumatische ervaring, dan heb je mogelijk PTSS en kan EMDR (traumatherapie) helpen. Ook cognitieve gedragstherapie of psychotherapie om angsten te verminderen is een optie.
Bij tokofobie door een eerdere bevalling kan een therapeut of coach gespecialiseerd in het verwerken van bevallingstrauma's helpen. Er wordt gekeken naar wat voor jou nodig is om deze angst aan te gaan. Soms is realistische informatie over de zwangerschap en bevalling genoeg om een deel van de angst weg te nemen. Denk daarbij aan een rondleiding over de verloskundeafdeling en kennismaking met ziekenhuispersoneel.
Als blijkt dat de tokofobie een gevolg is van een depressie of psychische stoornis, of als je hier eerder last van hebt gehad, heb je misschien medicatie of een andere aanpak nodig. Ben je zwanger of wil je graag kinderen, geef dit dan altijd aan.
Zwanger en tokofobie: wat kun je doen?
Heb je veel last van angst tijdens de zwangerschap of zie je enorm op tegen de bevalling, bespreek je angst met je partner en met de verloskundige of gynaecoloog. Het is voor hen belangrijk om te weten dat jij met deze gevoelens worstelt, zodat je de juiste hulp en ondersteuning krijgt. Ook steun uit je omgeving of van andere zwangere vrouwen kan waardevol zijn. Je bent niet alleen, ook niet met je angst.
Soms gaan vrouwen met tokofobie juist niet naar een verloskundige als ze zwanger zijn, omdat ze niet met hun zwangerschap geconfronteerd willen worden. Durf je niet naar een verloskundige, ga dan naar de huisarts of neem iemand anders in vertrouwen. Jouw zwangerschap is een onvermijdelijk gegeven. Hoe eerder je de stap neemt om hiermee te leren omgaan, hoe groter de kans dat je de juiste zorg kunt krijgen.
POP-poli
Als je last hebt van psychische klachten zoals een angststoornis en je graag kinderen wilt of zwanger bent, kan de huisarts of verloskundige je doorverwijzen naar een POP-poli. Hier werken de afdelingen verloskunde, psychiatrie en kindergeneeskunde samen om je te begeleiden, zodat je de juiste zorg krijgt. Ook na de bevalling kun je hier nog een tijd extra ondersteuning krijgen.
Partners en tokofobie
Ook partners kunnen last hebben van extreme angst voor de bevalling, blijkt uit onderzoek. Met name wanneer ze hun eerste kind verwachten. Ze zijn dan vooral bang dat hun vrouw of baby iets ergs zal overkomen. Ook kan de angst bij hen gericht zijn op ziekenhuissituaties, weinig vertrouwen in medisch zorgverleners of medisch beleid, controleverlies en machteloosheid, of het ouderschap. Klop aan bij de huisarts of verloskundige voor ondersteuning.
Lees ook: Tips voor partners, zo kun je haar ondersteunen bij de bevalling
Bevallen als je bang bent
Als je begeleiding krijgt voor je angst, is het belangrijk om daarnaast de bevalling goed voor te bereiden. Door je angst te onderzoeken en aan te gaan kun je hier absoluut invloed op uitoefenen. Zoek een verloskundige of gynaecoloog bij wie je je veilig voelt. Door je angst te bespreken, eventueel ook met een doula, specialist voor bevallingsangst of geboortecoach, ontdek je wat jij nodig hebt om je zo sterk en rustig mogelijk te voelen. Je krijgt informatie die je misschien geruststelt en je leert waar je allemaal invloed op kunt uitoefenen tijdens de bevalling. Als je samen concreet maakt wat jou helpt, kan de verloskundige of gynaecoloog daar rekening mee houden.
Er is vaak veel meer mogelijk dan je denkt. Wat belangrijk is voor jou, kun je opschrijven in een geboorteplan. Daarnaast kun je bij een geboortecoach leren hoe je het beste kunt ontspannen. Dit alles vergroot de kans dat de bevalling een positieve ervaring wordt.
Meer lezen: Zo ga je om met angst voor de bevalling
Geplande keizersnede?
Tokofobie of angst voor de bevalling kan in extreme gevallen een reden zijn om te vragen om een geplande keizersnede. Omdat een keizersnede bij een gezonde zwangerschap meer risico's oplevert dan een vaginale bevalling, wordt een keizersnede in principe alleen uitgevoerd als er een medische indicatie is. Je kunt hierover een gesprek aanvragen met een gynaecoloog als therapie niet (genoeg) helpt of het je in de weg staat om zwanger te worden.
De Geboortebeweging
Heb je vanwege angstklachten specifieke wensen voor je bevalling, maar wil of kan je arts of verloskundige hier geen rekening mee houden? Je kunt altijd informatie inwinnen bij De Geboortebeweging. Deze stichting helpt vrouwen die willen bevallen buiten de richtlijnen.
Bron: DeGynaecoloog, Tergooi MC
